ΗΞΕΡΕΣ ΟΤΙ...

Πώς θα μπορούσαμε με μια απλή παρατήρηση της Σελήνης με γυμνό οφθαλμό να βρούμε τη γωνία που σχηματίζει το επίπεδο περιφοράς της γύρω από τη Γη με το επίπεδο της περιφοράς της Γης γύρω από τον Ήλιο καθώς και τη θέση της τομής των δύο αυτών επιπέδων στην ουράνια σφαίρα;

Απάντηση

Αν το επίπεδο της τροχιάς της Σελήνης γύρω από τη Γη ταυτιζόταν με το επίπεδο της τροχιάς της Γης γύρω από τον Ήλιο (το οποίο ονομάζεται εκλειπτική), τότε θα είχαμε κάθε μήνα δύο εκλείψεις, και συγκεκριμένα θα είχαμε έκλειψη Σελήνης στη φάση της Πανσέληνου και έκλειψη Ηλίου στη φάση της Νέας Σελήνης, διότι στις φάσεις αυτές ο Ήλιος, η Γη και η Σελήνη θα βρίσκονταν περίπου πάνω στην ίδια ευθεία.

Εξαιτίας, όμως, της γωνίας που σχηματίζουν τα δύο αυτά επίπεδα, εκλείψεις έχουμε μόνον όταν η Σελήνη βρίσκεται πάνω ή κοντά στην ευθεία της τομής των δύο αυτών επιπέδων. Η γραμμή αυτή λέγεται γραμμή των συνδέσμων, και τα σημεία στα οποία τέμνει την ουράνια σφαίρα λέγονται αναβιβάζων σύνδεσμος (Ω) και καταβιβάζων σύνδεσμος (Ʊ).

Επομένως, κατά τη διάρκεια ενός έτους οι εκλείψεις συγκεντρώνονται σε δύο εκλειπτικές εποχές. Αν, όμως, μια εκλειπτική εποχή συμβεί νωρίς τον Ιανουάριο ενός έτους, η επόμενη θα συμβεί τον Ιούνιο και ένα μέρος της τρίτης τον Δεκέμβριο, διότι η γραμμή των συνδέσμων κινείται προς τα δυτικά κατά 20 μοίρες (περίπου 20 ημέρες) το έτος, εξαιτίας των ελκτικών δυνάμεων του Ήλιου. Έτσι, ο αριθμός των ηλιακών εκλείψεων  κατά τη διάρκεια ενός έτους είναι από 2 έως 5, ενώ των σεληνιακών εκλείψεων από καμία έως 3.

Για να υπολογίσουμε, τελικά, περίπου τη σταθερή γωνία αυτών των δύο επιπέδων αλλά και τη θέση των δύο συνδέσμων κατά τον μήνα που παρατηρούμε τη Σελήνη, αρκεί να έχουμε έναν απλό χάρτη του ουρανού.

Παρατηρούμε τη Σελήνη με γυμνό μάτι κατά τη διάρκεια ενός μήνα. Σημειώνουμε πάνω στο χάρτη τις θέσεις της Σελήνης ανάμεσα στους ζωδιακούς αστερισμούς, με τη βοήθεια των πιο λαμπρών αστέρων τους που βρίσκονται δίπλα της. Σε έναν πίνακα σημειώνουμε την ημερομηνία και την ώρα της παρατήρησης της Σελήνης, τη φάση της και τον αστερισμό στον οποίο βρίσκεται.

Τελικά, πάνω στον χάρτη, αν ενώσουμε με μια καμπύλη γραμμή τις θέσεις της Σελήνης κατά τη διάρκεια του μήνα παρατήρησης, θα πάρουμε ως αποτέλεσμα τη μηνιαία τροχιά της.

Οι θέσεις των δύο συνδέσμων είναι ανάμεσα στους αστέρες δύο περίπου αντιδιαμετρικών ζωδιακών αστερισμών και στα σημεία όπου η τροχιά της Σελήνης, που σχεδιάσαμε, τέμνει την εκλειπτική, που είναι σχεδιασμένη πάνω στον χάρτη. Αναβιβάζων σύνδεσμος (Ω) είναι το σημείο όπου η Σελήνη τέμνει την εκλειπτική ανεβαίνοντας πάνω από αυτή και καταβιβάζων σύνδεσμος (Ʊ) είναι το σημείο όπου η Σελήνη τέμνει την εκλειπτική κατεβαίνοντας κάτω από αυτή.

Τέλος, η γωνία που σχηματίζει η τροχιά της Σελήνης που σχεδιάσαμε με την εκλειπτική του χάρτη είναι η ζητούμενη σταθερή γωνία των 5 μοιρών και 8 πρώτων λεπτών ανάμεσα στο επίπεδο περιφοράς της Σελήνης γύρω από τη Γη και το επίπεδο περιφοράς της Γης γύρω από τον Ήλιο.


 

stoixeia-astronomias-coverΒρείτε 52 τέτοιες ερωτήσεις και τις απαντήσεις τους στο εξαιρετικά κατατοπιστικό και ευκολοδιάβαστο βιβλίο του γνωστού Αστρονόμου και Καθηγητή στο ΑΠΘ Σταύρου Αυγολούπη “Στοιχεία Αστρονομίας για Μαθητές και Εκπαιδευτικούς”.

 

 

 

 

Επιστροφή στην κορυφή κουμπί