Η Θεσσαλονικιά που συνθέτει… διαστημική μουσική

Η Λίνα Τόνια παρουσιάζει σε πρώτη εκτέλεση στην Αθήνα μουσικά έργα που εμπνεύστηκε από τους απόκοσμους ήχους της Γης, του Κρόνου και του Δία.

Ο Δίας εκπέμπει μελωδικούς ήχους, ο Κρόνος μια πυκνή στιβάδα από νότες και η Γη ήχους αρμονικούς. Το αφτί του ανθρώπου δεν τους ακούει, αλλά η σπουδαία και πολυβραβευμένη Θεσσαλονικιά συνθέτρια, Λίνα Τόνια, λέκτορας στο τμήμα Μουσικής Επιστήμης και Τέχνης του πανεπιστημίου Μακεδονίας, όχι απλώς τους άκουσε, αλλά και τους μετέγραψε σε νότες.

Τα τελευταία χρόνια η Λίνα Τόνια συλλέγει ήχους από τον αχανή κόσμο του διαστήματος, τους αντιστοιχεί στις νότες και συνθέτει μουσικά έργα.

Δύο από αυτά θα παρουσιαστούν σε πρώτη εκτέλεση την Παρασκευή το βράδυ στο Ίδρυμα Εικαστικών Τεχνών & Μουσικής Β&Μ Θεοχαράκη στην Αθήνα, στην εκδήλωση «Ανιχνεύοντας και ψηλαφώντας τους ήχους του διαστήματος», που διοργανώνει το Ερευνητικό Πρόγραμμα SafeSpace, υπό την αιγίδα του Ελληνικού Κέντρου Διαστήματος.

«Πάντα με συγκινούσε ο μακρινός και σκοτεινός κόσμος του διαστήματος κι ήθελα να μάθω ποιοι ήχοι ακούγονται εκεί», είπε στη Voria.gr η Λ. Τόνια, που αποφάσισε να αφοσιωθεί τα τελευταία χρόνια σε μια μεταδιδακτορική έρευνα, που έχει τίτλο «Ψηλαφώντας τους ήχους τους ήχους του διαστήματος: Ανάλυση της συμπαντικής μουσικής όπως ηχεί στους πλανήτες Γη, Κρόνο και Δία.

«Το κοινό χαρακτηριστικό των ήχων και στους τρεις πλανήτες είναι πως αυτοί έχουν μια συνέχεια. Έχουν «γλιστρήματα» από έναν τονικό ήχο σε έναν άλλον, είτε προς μια ανιούσα κατεύθυνση, είτε σε ελικοειδείς κινήσεις», ανέφερε η συνθέτρια.

Τα μουσικά της έργα αποτελούν μια χαρτογράφηση της μουσικής του διαστήματος, η οποία πέρα από την παρατήρηση και μελέτη της συμπεριφοράς του σκοτεινού και απόμακρου ήχου, απαντά σε ερωτήματα που αφορούν την ερμηνεία του. Μέχρι σήμερα έχουν γραφεί εκατοντάδες μουσικά έργα που έχουν διαχειριστεί εξουμουσικές αλλά και πιο συγκεκριμένες μαθηματικές, γεωμετρικές, φυσικές έννοιες, αλλά είναι η πρώτη φορά που ερευνώνται, αναλύονται και πλέον ερμηνεύονται οι ήχοι του διαστήματος.

Όπως εξηγεί στη Voria.gr ο καθηγητής Διαστημικής Φυσικής του πανεπιστημίου Αθηνών και πρόεδρος του Ελληνικού Κέντρου Διαστήματος, Γιάννης Δαγκλής, ο οποίος ήταν επιβλέπων καθηγητής στην έρευνα της Λ. Τόνια, «οι ήχοι από το διάστημα είναι απόκοσμοι και δεν έχουν μελωδία, ειδικά μάλιστα από τον Κρόνο οι ταλαντώσεις που έρχονται έχουν μεγαλύτερη συχνότητα και είναι πιο σκληροί».

Σύμφωνα με τον κ. Δαγκλή, αυτό που λέμε ήχοι διαστήματος, δεν είναι παρά ταλαντώσεις του ηλεκτρομαγνητικού πεδίου που δεν γίνονται αντιληπτοί από το ανθρώπινο αυτί, αλλά καταγράφονται με ειδικά μηχήματα σε φασματογράφο.

«Η ανάλυση των συγκεκριμένων ήχων όπως αυτοί αποκωδικοποιούνται από τεχνικά μέσα έχει ως απώτερο σκοπό να ανακαλύψει τις συγγένειες που προκύπτουν από τον τρόπο σύνθεσης του ήχου από έναν φυσικό πόρο όπως είναι οι πλανήτες με τον τρόπο σύνθεσης του ήχου από έναν συνθέτη σύγχρονης ή και παραδοσιακής λόγιας μουσικής. Τα ηλεκτρομαγνητικά κύματα που παράγονται σε κάποιες περιοχές του διαστήματος μας δίνουν τη δυνατότητα της μετατροπής αυτών των συχνοτήτων σε μουσικούς τόνους αντιληπτούς από το ανθρώπινο αυτί. Υπό αυτό το πρίσμα εξετάστηκε η δομή, το περιεχόμενο, η ύπαρξη μελωδικών και αρμονικών στοιχείων στον μακρινό και σκοτεινό ήχο τους διαστήματος», ανέφερε η Λ. Τόνια, προσθέτοντας ότι είναι η πρώτη φορά που γράφονται μουσικά έργα με πρωτότυπο υλικό από ήχους του διαστήματος.

Οι παρτιτούρες του… Διαστήματος

Ειδικότερα η συνθέτρια πήρε αυτές τις συχνότητες και τις ταύτισε με τις αντίστοιχες μουσικές συχνότητες, μεταγράφοντας τα τονικά ύψη στο πεντάγραμμο, δημιουργώντας έτσι τις παρτιτούρες του διαστήματος. Μάλιστα εκτός από τους ήχους που της διέθεσε ο κ. Δαγκλής, πήραν από κοινού και ήχους του διαστήματος από το πανεπιστήμιο της Αϊόβας. Η συνθέτρια έγραψε 4 έργα, δύο από τα οποία, τα Electron Emissions και Radiation Belts, θα παρουσιαστούν στην εκδήλωση της Αθήνας.

Το μουσικό έργο Electron Emissions για δύο βιολιά και βιολοντσέλο, είναι βασισμένο στις εκπομπές ηλεκτρομαγνητικών κυμάτων που παράγονται από ηλεκτρόνια τα οποία κινούνται ελικοειδώς κατά μήκος των γραμμών του μαγνητικού πεδίου του πλανήτη Δία και των φεγγαριών του. Τα ηλεκτρομαγνητικά κύματα καταγράφηκαν από ειδικό όργανο του διαστημόπλοιου Voyager 2 στη διάρκεια της πτήσης του γύρω από τον Δία στις 6 Ιουλίου 1979. Όλες οι νότες που ακούγονται αφορούν αποκλειστικά τους μουσικούς τόνους που καταγράφηκαν από το διαστημόπλοιο Voyager 2.

Το δεύτερο έργο Radiation Belts για δύο βιολιά, είναι βασισμένο σε ραδιοκύματα που καταγράφηκαν από το διαστημόπλοιο Van Allen Probes B στις 26 Οκτωβρίου 2012 στη ζώνη ακτινοβολίας που περιβάλλει τη Γη, με το όργανο Electric and Magnetic Field Instrument Suite and Integrated Science (EMFISIS).

Το τρίτο, ένα ορχηστρικό έργο πάνω στην αρμονία από την ανάλυση των ήχων του Γανυμήδη, που είναι ο πιο ογκώδης και φωτεινός δορυφόρος του Δία, ενώ το τέταρτο είναι μια σύνθεση για εκκλησιαστικό όργανο και ακορντεόν και θα παρουσιαστεί τον Ιούλιο σε φεστιβάλ μουσικής στο Κάσελ της Γερμανίας.

«Η άποψη του Paul Klee ότι η τέχνη δεν αναπαράγει το ορατό, αλλά αποκαλύπτει το αόρατο, μας αφήνει περιθώριο να ελπίζουμε ότι οι δύο κόσμοι, της μουσικής και της επιστήμης, συναντιούνται σε ένα βάθος που αξίζει να αναζητήσουμε», κατέληξε η Λίνα Τόνια, που έχει ένα πλούσιο βιογραφικό με σπουδές μουσικής στο Α.Π.Θ., στο πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου, στη Βιέννη και μεταδιδακτορικές διατριβές στο Α.Π.Θ. και στο πανεπιστήμιο Αθηνών.

Ακούστε και δείτε και προηγούμενη δουλειά της Λίνας Τόνια. To Mare Imbrium (Η θάλασσα των βροχών) είναι η δεύτερη μεγαλύτερη σεληνιακή θάλασσα που καλύπτει το βόρειο ημισφαίριο της σελήνης. Το έργο είναι εμπνευσμένο από εκεί και παρουσιάστηκε το 2018 στην Ιαπωνία κατόπιν παραγγελίας από το Takefu ensemble.

Πηγή: voria.gr