Ο ουρανός και οι πλανήτες αυτήν την εβδομάδα, απο 25-1 έως και 31-1
Ο ΟΥΡΑΝΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΠΛΑΝΗΤΕΣ ΑΥΤΗ ΤΗΝ ΕΒΔΟΜΑΔΑ
(Επιμέλεια: Αντώνης Παντελίδης)
Δευτέρα, 25 Ιανουαρίου
Πανοραμική θέα των πέντε πλανητών 45 λεπτά πριν από την ανατολή του ήλιου, στις 26 Ιανουαρίου.
Από μέρα σε μέρα ο Ερμής θα φαίνεται λαμπρότερος και λίγο ψηλότερα. Αργότερα αυτήν την εβδομάδα η Σελήνη εισέρχεται και αυτή στο κάδρο από τα δεξιά. Θα είναι κοντά στον Δία τα πρωινά της 27ης και 28ης Ιανουαρίου. Οι πέντε πλανήτες που κοσμούν τον πρωινό ουρανό αυτή την εβδομάδα είναι η ίδια πεντάδα των πλανητών που οι αρχαίοι πρόγονοί μας αναγνώριζαν ως διαφορετικούς από τα αστέρια του υπόβαθρου. Τα αντικείμενα αυτά από το ηλιακό μας σύστημα απλώνονται σε ένα τόξο περίπου 110°.
Η πολύ λαμπρή Αφροδίτη είναι κοντά στον Κρόνο, που λάμπει με μέγεθος 0,5 και βρίσκεται 15° πάνω και στα δεξιά της.
Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 1:51 πμ της Τρίτης.
Τρίτη, 26 Ιανουαρίου
Ο Δίας λάμπει κάτω από τη Σελήνη αυτό το βράδυ. Ακόμα και με ένα μικρό τηλεσκόπιο θα μπορέσετε να δείτε τους δορυφόρους του Δία. Τα ξημερώματα η Ευρώπη βρίσκεται σε έκλειψη από τον πλανήτη και φαίνεται να χάνει τη λαμπρότητά της μετά τις 4:30 πμ της 27ης Ιανουαρίου.
Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 7:37 πμ της Τετάρτης.
Τετάρτη, 27 Ιανουαρίου
Ο Δίας, αργά το βράδυ, φαίνεται στον ανατολικό ουρανό δίπλα στη Σελήνη, λιγότερο από 2 μοίρες μακριά.
Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 3:29 πμ της Πέμπτης.
Πέμπτη, 28 Ιανουαρίου
Ο αστερισμός του Ωρίωνα βρίσκεται στον ουράνιο ισημερινό, δηλαδή, φαίνεται από όλα τα μέρη της Γης που κατοικούνται από ανθρώπους. Είναι κατεξοχήν χειμερινός αστερισμός για το βόρειο ημισφαίριο. Στο βορειοανατολικό μέρος του κυνηγού είναι ο Μπετελγκέζ, ένα από τα μεγαλύτερα και πιο γνωστά αστέρια. Η λαμπρότητά του μεταβάλλεται ελαφρώς με περίοδο 2110 ημερών. Αυτό κυρίως οφείλεται στις συστολές και διαστολές που συμβαίνουν στο εσωτερικό του αστεριού.
Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 11:20 μμ.
Παρασκευή, 29 Ιανουαρίου
Ο αστρονόμος Michael Brown, ο οποίος υποβίβασε τον Πλούτωνα από πλανήτη σε νάνο πλανήτη πριν από περίπου μια δεκαετία, αφήνοντας το ηλιακό μας σύστημα με οκτώ πλανήτες, ρωτήθηκε πολλές φορές τα τελευταία χρόνια, αν υπάρχουν άλλοι μεγάλοι πλανήτες στο ηλιακό μας σύστημα πέρα από τον Ποσειδώνα. Η απάντησή του; “Όχι, αυτό είναι όλο.” Γι’ αυτό ήταν αρκετά σοκαριστικό αυτή την εβδομάδα, όταν ο Brown και ένας συνάδελφος του στο Caltech ανακοίνωσαν ότι μπορεί κάλλιστα να υπάρχει ένας ένατος μεγάλος πλανήτης πέρα από την τροχιά του Ποσειδώνα. Η αναζήτηση για τον πλανήτη αυτό έχει ξεκινήσει. Εδώ είναι η ανακοίνωση του Μπράουν.
Μια που αναφερθήκαμε στους οκτώ πλανήτες, μπορείτε να δείτε τους πέντε από αυτούς με γυμνό μάτι, χωρίς τηλεσκόπιο. Απλά, κοιτάξτε στον ουρανό πριν την αυγή για τις επόμενες δύο εβδομάδες..
Και ας μην ξεχνάμε τον ουρανό πέρα από το ηλιακό μας σύστημα. Ο Jeff Johnson πρόσφατα έφτιαξε την παρακάτω εικόνα του νεφελώματος της Μέδουσας (Jellyfish), ένα εκτεταμένο κατάλοιπο ενός τεράστιου άστρου που εξερράγη ως σουπερνόβα πριν από χιλιάδες χρόνια.
Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 5:07 πμ του Σαββάτου.
Σάββατο, 30 Ιανουαρίου
Αν και ο Ερμής φθάνει σε μέγιστη αποχή την επόμενη εβδομάδα, φαίνεται ήδη λίγο ψηλότερα στον ουρανό κατά το λυκαυγές. Ο ευκολότερος τρόπος να τον βρείτε είναι να σαρώσετε με κιάλια 8° κάτω αριστερά από τη λαμπρή Αφροδίτη. Ο Ερμής λάμπει με μέγεθος 0,1 και θα φαίνεται καλύτερα περίπου 45 λεπτά πριν την ανατολή, 7° πάνω από τον νοτιοανατολικό ορίζοντα. Πληροφοριακά, ο Ερμής περνάει 0,5° βόρεια του Πλούτωνα (αθέατος στο λυκαυγές) αυτό το πρωί.
Η Σελήνη φτάνει στο απόγειό της, το πιο απομακρυσμένο σημείο της τροχιάς της γύρω από τη Γη, στις 11:10 πμ. Βρίσκεται 404.553 χιλιόμετρα από το κέντρο της Γης.
Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 12:58 πμ της Κυριακής.
Κυριακή, 31 Ιανουαρίου
Τελευταίο τέταρτο της Σελήνης στις 5:29 πμ της Δευτέρας. Θα ανατείλει περίπου στη 1 αύριο το πρωί και θα φτάσει σε ύψος περίπου 35° στον νότο λίγο πριν από την αυγή. Βρίσκεται ανάμεσα στα αστέρια του Ζυγού. Ο Άρης βρίσκεται μόλις 3° νότια της Σελήνης και 1° βόρεια από το δεύτερο λαμπρότερο αστέρι του Ζυγού, μεγέθους 2,8 (Zubenelgenubi ή άλφα του Ζυγού). Ο μεγέθους 0,8 κόκκινος πλανήτης ξεχωρίζει περισσότερο για το χρώμα του. Ένα τηλεσκόπιο αποκαλύπτει έναν δίσκο με διάμετρο 7″.
Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 6:45 πμ της Δευτέρας.
Μπορεί ένα αυτοματοποιημένο τηλεσκόπιο να αντικαταστήσει τους αστροχάρτες; Όπως ο Terence Dickinson και ο Alan Dyer λένε στο Backyard Astronomer’s Guide: “Δεν μπορεί κανείς να εκτιμήσει πλήρως το σύμπαν, αν δεν αναπτύξει την ικανότητα να βρίσκει πράγματα στον ουρανό και αν δεν κατανοεί τις ουράνιες κινήσεις. Αυτή η γνώση κατακτάται μόνο όταν κάποιος αφιερώνει χρόνο κάτω από τα αστέρια με φιλομάθεια και με έναν αστροχάρτη στα χέρια.” Χωρίς αυτά, “ο ουρανός ποτέ δεν γίνεται ένα φιλικό μέρος.”
Ο μικροσκοπικός βόρειος αστερισμός του Τριγώνου περιέχει τον πανέμορφο σπειροειδή γαλαξία Messier 33, γνωστό επίσης ως γαλαξία του «Τριγώνου». Ένας δημοφιλής στόχος για αστροφωτογράφους, ο γαλαξίας αυτός είναι γειτονικός σε μας και το πιο μακρινό αντικείμενο που μπορείτε να δείτε με γυμνό μάτι. Όπως φαίνεται στην παραπάνω φωτογραφία των Terry Hancock και Ron Brecher, οι σπειροειδείς βραχίονες του M33 είναι στολισμένοι με ροζ νεφελώματα, στα οποία σχηματίζονται αστέρια. Το μεγαλύτερο, το NGC 604, είναι πάνω από 100 φορές μεγαλύτερο από το νεφέλωμα του Ωρίωνα και φιλοξενεί πάνω από 200 τεράστια άστρα στο κέντρο του. Ο γαλαξίας εκτείνεται σε διάμετρο 50.000 ετών φωτός, περίπου το μισό της διαμέτρου του γαλαξία μας. Ο M33 ανήκει στη λεγόμενη Τοπική Ομάδα Γαλαξιών, που περιλαμβάνει τον γαλαξία της Ανδρομέδας, τα Νέφη του Μαγγελάνου, και τον δικό μας. Ο M33 ενδέχεται να είναι δορυφόρος του πολύ μεγαλύτερου γαλαξία της Ανδρομέδας, Messier 31.
Θέλετε να γίνετε καλύτερος ερασιτέχνης αστρονόμος; Μάθετε τη θέση των αστερισμών με βάση τα πιο λαμπρά αστέρια τους και τους σχηματισμούς τους. Αυτό είναι το κλειδί για να εντοπίσετε και τα διάφορα αντικείμενα από τον βαθύ ουρανό με κιάλια ή με τηλεσκόπιο. Ένας πολύ χρήσιμος οδηγός για εύκολο εντοπισμό των αστερισμών σε όλο τον ουρανό είναι το βιβλίο The Monthly Sky Guide (εκδόσεις ΠΛΑΝΗΤΑΡΙΟ Θεσσαλονίκης).
ΟΙ ΠΛΑΝΗΤΕΣ ΑΥΤΗ ΤΗΝ ΕΒΔΟΜΑΔΑ
Όπως αναφέρθηκε παραπάνω, και οι πέντε ορατοί με γυμνό μάτι πλανήτες φαίνονται στον πρωινό ουρανό.
Για καθημερινή ενημέρωση σχετικά με την ηλιακή δραστηριότητα, επισκεφτείτε τον δικτυακό τόπο:www.spaceweather.com.
Ο Ερμής και η Αφροδίτη βρίσκονται χαμηλά στα νοτιοανατολικά. Κοιτάξτε 40 με 60 λεπτά πριν από την ανατολή του Ήλιου. Η Αφροδίτη είναι λαμπρή και ξεχωρίζει με φαινόμενο μέγεθος -3,9. Αριστερά και κάτω από την Αφροδίτη είναι ο αμυδρότερος Ερμής (μέγεθος περίπου +0,5) που φαίνεται ευκολότερα και ανεβαίνει ψηλότερα όσο περνάει η εβδομάδα. Οι δύο πλανήτες απέχουν 8 μοίρες στις 30 Ιανουαρίου.
Ο Κρόνος (μέγεθος +0,5, στον Οφιούχο) λάμπει πάνω και δεξιά της Αφροδίτης, σε μεγάλη γωνιακή απόσταση από αυτήν. Εντοπίστε τον πορτοκαλή Αντάρη (μέγεθος +1,1) 7° κάτω δεξιά του Κρόνου.
Ο Άρης (μέγεθος +1, στον Ζυγό), βρίσκεται ψηλά στον νότο νωρίς το ξημέρωμα και λάμπει με χρώμα κίτρινο-πορτοκαλί.
Ο Δίας (μέγεθος -2,3, ανάμεσα στον Λέοντα και την Παρθένο) ανατέλλει μετά τις 9 μμ και κυριαρχεί στον νότιο ουρανό πριν το λυκαυγές. Μεσουρανεί περίπου στις 3:30 πμ. Θα βρεθεί σε αντίθεση στις 8 Μαΐου.
Ο Ουρανός (μέγεθος +5,8, στους Ιχθύες) είναι ακόμα στα νοτιοδυτικά νωρίς το βράδυ.
Ο Ποσειδώνας (μέγεθος +7,9, στον Υδροχόο) χαμηλώνει στα δυτικά νωρίς το βράδυ.
Ο ένατος πλανήτης (πιθανόν αμυδρότερος από μέγεθος 22 και μακριά από τo ζωδιακό κύκλο) φαίνεται, σύμφωνα με βάσιμες θεωρίες, να είναι σε τροχιά που έχει κλίση περίπου 30° ως προς την εκλειπτική. Πιθανότατα ο πλανήτης αυτός βρίσκεται τώρα κοντά στο αφήλιο του, εκατοντάδες ή 1000 αστρονομικές μονάδες μακριά από τον Ήλιο.
