ΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ ΜΑΣ ΧΩΡΑΕΙ ΟΛΟΥΣ! Συνέντευξη με τον Αδριανό Γολέμη.
Αποκλειστική συνέντευξη με τον Έλληνα γιατρό και ερευνητή της ESA, Αδριανό Γολέμη, για το astro.planitario.gr!
Ο Αδριανός Γολέμης μεγάλωσε στη Λάρισα και σπούδασε Ιατρική στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Στη συνέχεια ακολούθησε το διεπιστημονικό πρόγραμμα Master on Space Studies του International Space University στη Γαλλία, εστιάζοντας στην ιατρική έρευνα στο χώρο του Διαστήματος. Εργάστηκε για τρεις μήνες στον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Διαστήματος (European Space Agency – ESA) συγγράφοντας τη διπλωματική του εργασία με θέμα τα ιατρικά και ψυχολογικά Κριτήρια Επιλογής Αστροναυτών για μακροχρόνιες αποστολές στο Διάστημα, όπως για παράδειγμα για ένα μελλοντικό ταξίδι στον πλανήτη Άρη. Επιλέχθηκε από την ESA για να επανδρώσει τον απομονωμένο Σταθμό Concordia στην Ανταρκτική, όπου και εργάστηκε για ένα έτος ως ιατρός-ερευνητής, μελετώντας την επίδραση των ακραίων συνθηκών διαβίωσης στον ανθρώπινο οργανισμό και την ψυχολογία.
Είναι μέλος του Ομίλου Φίλων Αστρονομίας Θεσσαλονίκης (Ο.Φ.Α.) και εκπροσωπεί την Ελλάδα στο Space Generation Advisory Council (SGAC), έναν οργανισμό που σε συνεργασία με τον Ο.Η.Ε. προωθεί τις σχετικές με το Διάστημα δραστηριότητες σε κάθε χώρα. Μιλάει Αγγλικά, Γερμανικά, Γαλλικά και λίγα Ιταλικά ενώ αγαπημένες του ασχολίες είναι η Αστρονομία, η φωτογραφία και το τρέξιμο μεγάλων αποστάσεων.
Πες μας λίγα λόγια για το ταξίδι σου στο Νότιο πόλο. Πότε γύρισες;
Η αλήθεια είναι πως δε βρεθήκαμε ακριβώς στο Νότιο Πόλο, αλλά αρκετά κοντά, στην ενδοχώρα της Ανταρκτικής ηπείρου – 75 μοίρες νότια! Μείναμε στην Ιταλογαλλική ερευνητική βάση “Concordia” για 14 μήνες, επέστρεψα στην Ευρώπη τον Ιανουάριο του 2015, έχοντας ζήσει 2 Πρωτοχρονιές στην Ανταρκτική. Από αυτό το χρονικό διάστημα, οι 9 μήνες ήταν σε πλήρη απομόνωση. Το λέμε αυτό επειδή όταν οι εξωτερικές θερμοκρασίες αγγίζουν τους -80 βαθμούς Κελσίου κανένα μεταφορικό μέσο δε μπορεί να μας φτάσει, ακόμα και σε περίπτωση εκτάκτου ανάγκης. Η δική μου δουλειά στο Σταθμό Concordia ήταν αυτή του γιατρού-ερευνητή για λογαριασμό του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος (ESA). Ο λόγος είναι πως η διαβίωση στην Ανταρκτική μοιάζει με τη ζωή των αστροναυτών και θέλαμε να δούμε πώς προσαρμόζεται ο ανθρώπινος οργανισμός αλλά και ο ψυχισμός μας σε ακραία περιβάλλοντα. Πάντως μια που αναφερθήκαμε στο Νότιο Πόλο, κάθε μέλος της αποστολής μας έλαβε μια τιμητική πλακέτα επειδή ζήσαμε μέσα στον Ανταρκτικό Κύκλο για τόσο καιρό! Δεν είναι κάποιο φοβερό επίτευγμα, αλλά χαίρομαι που την έχω.
Σίγουρα θα έζησες πανέμορφες αλλά και δύσκολες καταστάσεις. Περιέγραψε μας μια όμορφη και μία δύσκολη στιγμή;
Και τα δύο είναι σωστά. Μου αρέσει πάντα να κρατάω το ωραίο για το τέλος, άρα ας ξεκινήσουμε από τα δύσκολα. Η ζωή σε απομονωμένο περιβάλλον έχει κάποιες ιδιαιτερότητες. Δε μπορείς να δεις τους δικούς σου ανθρώπους και να χαρείς πράγματα που τα θεωρούμε δεδομένα στην Ευρώπη. Μεγάλη προσοχή θέλουν και οι διαπροσωπικές σχέσεις στο Σταθμό που ζούσαμε – σκεφτείτε πως ήμαστε 13 άτομα σε μικρό χώρο για 1 χρόνο, κάθε μέρα μαζί. Υπάρχει και μεγάλη ομορφιά στην Ανταρκτική όμως. Και στους ανθρώπους της αποστολής, με μερικούς από τους οποίους έχουμε γίνει καλοί φίλοι, και στο περιβάλλον. Είδα ηλιοβασιλέματα πάνω στο απέραντο λευκό που έμειναν ανεξίτηλα στη μνήμη μου και τον καθαρότερο ουρανό – κάποιες βραδιές με το Νότιο Σέλας – σε όλη τη Γη.
Έκανες το μεταπτυχιακό σου στο Διεθνές Πανεπιστήμιο Διαστημικής στο Στρασβούργο. Ποια είναι η σχέση της Ευρώπης και της Ελλάδας με το διάστημα και τις διαστημικές τεχνολογίες;
Ναι, το ISU (International Space University) που εδρεύει στο Στρασβούργο έχει αποτελέσει για αρκετούς Έλληνες την «πύλη» που τους έχει συνδέσει με το χώρο του Διαστήματος. Αρκετοί από εμάς έχουν παρακολουθήσει το διεπιστημονικό πρόγραμμα Master στη Διαστημική. Είναι σημαντικό να αναφέρουμε πως ο Διαστημικός Τομέας μας «χωράει» όλους! Από μηχανικούς, ερευνητές, γιατρούς, δασκάλους, έως και νομικούς, οικονομολόγους, καλλιτέχνες. Πρόκειται για ένα πεδίο με μεγάλη ποικιλία σε ευκαιρίες και ανάγκες. Προσωπικά με βοήθησε πολύ να συνδυάσω την επιστήμη που σπούδασα, την Ιατρική, με την έρευνα σε ένα χώρο που πάντα με έλκυε πολύ, το χώρο της Διαστημικής. Παρεμπιπτόντως θα ήθελα να πω πως η έρευνα στο χώρο του Διαστήματος είναι πολύ σημαντικότερη από όσο πιστεύουμε ίσως. Δεν πρόκειται για «πολυτέλεια» αφού από εκεί έχουν προέλθει τεχνολογίες που χρησιμοποιούμε καθημερινά και ανεβάζουν την ποιότητα ζωής, όπως το GPS ή η μαγνητική τομογραφία στην ιατρική. Εκτός από αυτά η εξερεύνηση του Διαστήματος αποτελεί και έναν αναπόφευκτο στόχο για τον άνθρωπο. Η χώρα μας συμμετέχει σε αυτήν την προσπάθεια με τη συμμετοχή της στον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Διαστήματος, τη European Space Agency ή ESA. Η σχέση των Ελλήνων με το χώρο αυτό θα μπορούσε να είναι και καλύτερη βέβαια αν υπάρχει σωστότερη και πιο συχνή ενημέρωση για τα οφέλη που μπορούμε να έχουμε από τις διαστημικές αποστολές και τεχνολογίες.
Είσαι contact person του Space Generation Advisory Council (SGAC) μαζί με την Αμαλία Δημοπούλου στην Ελλάδα, πες μας κάποια πράγματα για το ρόλο σας.
Σωστά, ακριβώς επειδή όπως είπαμε πριν η ενημέρωση της κοινωνίας για τη σημασία της έρευνας είναι σημαντική, η Αμαλία και εγώ έχουμε αναλάβει εθελοντικά να στηρίξουμε ένα εγχείρημα σε συνεργασία με τον ΟΗΕ, αυτό του Space Generation Advisory Council. Πρόκειται για έναν παγκόσμιο μη κερδοσκοπικό οργανισμό ο οποίος στόχο έχει να ευαισθητοποιήσει τους νέους ανθρώπους και να τους κινήσει την περιέργεια ώστε να συμμετέχουν στα τεκταινόμενα τα σχετικά με το Διάστημα και με την έρευνα από μικρές ηλικίες. Η προσπάθεια αυτή στηρίζεται από πολύ περισσότερους ανθρώπους, όχι μόνο από εμάς τους 2 που τυχαίνει να είμαστε οι «επίσημοι» αντιπρόσωποι. Θέλουμε στα επόμενα χρόνια να έχουμε απτά αποτελέσματα και εννοώ κυρίως να βελτιώσουμε την ενημέρωση των μαθητών και φοιτητών σχετικά με τις ευκαιρίες που προσφέρει ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Διαστήματος στη χώρα μας και σε δεύτερο χρόνο να οργανώσουμε και ανάλογο συνέδριο. Σε αυτό έχει βοηθήσει πολύ η Αγγελική Κανελλοπούλου και η Αγγελική Καπόγλου. Με την τεχνογνωσία του Αλέξανδρου Κάρδαρη προσπαθούμε να στήσουμε και ένα ελληνικό site για το Διάστημα, το οποίο θα λειτουργεί ως αφετηρία ή «ομπρέλα» που θα αγκαλιάζει όλα τα άλλα. Δηλαδή ασχέτως με το αν είναι κάποιος αστρονόμος ή δικηγόρος, επαγγελματίας ή ερασιτέχνης, φοιτητής ή ειδικός, να απευθύνεται σε ένα και μόνο site από το οποίο θα ανακατευθύνεται στον τομέα που τον ενδιαφέρει – με διεπιστημονικές όμως διασυνδέσεις. Το site αυτό είναι το http://www.space.org.gr, βρίσκεται ακόμα υπό κατασκευή, αλλά σας καλούμε να το αγκαλιάσετε συμμετέχοντας σε αυτό. Για περισσότερα μπορεί κανείς να επικοινωνήσει και απευθείας μαζί μας ([email protected], [email protected]) .
Δηλαδή υπάρχουν δυνατότητες και για τους Έλληνες να ασχοληθούν με τον ευρύτερο τομέα που λέγεται τεχνολογία του διαστήματος;
Σίγουρα, αρκεί κάποιος να έχει ενδιαφέρον και να μη φοβάται να ακολουθήσει με επιμονή το όνειρό του. Ο δρόμος δεν είναι πάντα εύκολος, αλλά αν είναι σίγουρος για την επιλογή του, αξίζει τον κόπο. Από την πλευρά μας προσπαθούμε να δημοσιοποιούμε όσο γίνεται περισσότερο τις ευκαιρίες που ανοίγονται για τους Έλληνες στο χώρο του Διαστήματος, ο οποίος, το ξαναλέμε, σε επίπεδο και τεχνολογίας και ακαδημαϊκής έρευνας είναι διεπιστημονικός. Σε αυτό θέλουμε την υποστήριξη όλων όσων έχουν ενδιαφέρον και θέληση να βοηθήσουν, δασκάλους και καθηγητές, ερασιτεχνικούς ομίλους και γενικά οποιονδήποτε έχει διάθεση να μεταλαμπαδεύσει την αγάπη του για το Διάστημα στην κοινωνία. Η Ελλάδα είναι μια χώρα με δυναμική, υπάρχουν μαθητές, φοιτητές και επαγγελματίες που έχουν κερδίσει διαγωνισμούς της European Space Agency σε διάφορα πεδία. Και όταν λέμε διαγωνισμούς δεν εννοούμε κατ’ ανάγκην κάτι σαν «διαγώνισμα». Υπάρχουν για παράδειγμα ελληνικά σχολεία που έχουν διαπρέψει σε μαθητικούς διαγωνισμούς κατασκευής μίνι-δορυφόρων ή σε καλλιτεχνικούς διαγωνισμούς για το Διάστημα. Αυτό που φαίνεται να μας λείπει σαν χώρα είναι περισσότερη ενημέρωση ώστε να μην περνούν οι ευκαιρίες ανεκμετάλλευτες, καθώς και περισσότερη σύμπνοια και οργάνωση.
Ποιες ειδικότητες επιστημόνων ή μη θα μπορούσαν να εργαστούν για την ESA;
Ανάλογα την εργασία, θα έλεγα πως σε γενικές γραμμές άνθρωποι από όλα τα πεδία μπορούν να προσπαθήσουν.
Σε αυτή την περίοδο που η οικονομική κατάσταση της χώρας είναι δύσκολη, γιατί θα πρέπει να συνεχίσουμε να πληρώνουμε τη συνδρομή μας στην ESA;
Για να το πούμε απλά, επειδή πληρώνοντας 1 ευρώ το χρόνο ο κάθε Έλληνας, έχουμε πρόσβαση σε τεχνολογίες και εφαρμογές που βελτιώνουν τη ζωή μας στο παρόν και στο μέλλον. Ανέφερα νωρίτερα το GPS το οποίο μας λύνει τα χέρια στις διαδρομές καθημερινά, πλέον θα έχουμε και το ευρωπαϊκό σύστημα Galileo της ESA. Από δορυφόρους της ESA αποκτούμε πολύτιμες πληροφορίες σχετικά με τη χώρα μας – εικόνες που δείχνουν την αγροτική παραγωγή ή αποτυπώνουν τον κίνδυνο πυρκαγιάς. Ο χώρος του Διαστήματος δημιουργεί και ευκαιρίες εργασίας για τον τόπο μας, λόγου χάριν για τη διαχείριση των δεδομένων των δορυφόρων Sentinel στα Βαλκάνια θα δημιουργηθεί κέντρο αναλύσεων στην Ελλάδα. Στην Ιατρική, με την έρευνα που κάνει η ESA στο Διάστημα και στην Ανταρκτική, βρίσκουμε θεραπείες για παθήσεις που δε μπορούμε να ανακαλύψουμε αλλιώς, παρά μόνο από τη μελέτη του ανθρώπινου σώματος σε ακραία περιβάλλοντα. Το Διάστημα είναι ένας χώρος που μπορεί να βελτιώσει τη ζωή των ανθρώπων πρωτογενώς, δευτερογενώς και τριτογενώς.
Τι είναι το si-Cluster;
Το si-Cluster από όσο γνωρίζω είναι μία ενδιαφέρουσα όσο και ουσιαστική εξέλιξη στον ελληνικό διαστημικό τομέα. Πρόκειται για τη συνεργασία πολλών μικρών εταιρειών και βιομηχανιών με σκοπό να παράγουν αξιόπιστα και υψηλής ποιότητας συστήματα για το Διάστημα, για παράδειγμα κινητήρες ή αισθητήρες δορυφόρων. Αξίζει τον κόπο να διαβάσει κανείς και περισσότερα στο ίντερνετ, ειδικά τελευταία καθώς έχουν γίνει κάποιες στρατηγικές συμφωνίες ώστε να αναλάβει και η Ελλάδα την παραγωγή συστημάτων για λογαριασμό της Ευρώπης. Θετική κίνηση που ελπίζουμε να στεφθεί με επιτυχία σε μία εποχή που η έλλειψη βιομηχανικής παραγωγής στην Ελλάδα συμβάλλει δυστυχώς στις οικονομικές δυσκολίες που αντιμετωπίζουμε.
Yπάρχει καινοτομία στην Ελλάδα;
Σαφώς υπάρχει. Διαβάζουμε συχνά για νέους Έλληνες που καταφέρνουν πρωτόγνωρα πράγματα είτε στην έρευνα είτε στην παραγωγή. Από το πιο θεωρητικό έως το πιο απτό. Αυτό που μας λείπει ίσως είναι η σωστή διαχείριση μιας καλής ιδέας και η υποστήριξη από την πολιτεία και την κοινωνία. Και από κει και πέρα η οργάνωση για να φτάσουμε ένα επίπεδο παραπάνω, όχι μόνο ως ιδιώτες αλλά και ως χώρα.
Πως βλέπεις το μέλλον της διαστημικής στην Ελλάδα; (ελληνική κοινότητα Διαστήματος);
Η Ελλάδα πρέπει κατ’ εμέ να συνεχίσει και να ενισχύσει τη συμμετοχή της σε τομείς καινοτομίας, όπως είναι και ο χώρος του Διαστήματος. Χωρίς αυτό δε μπορούμε να μιλάμε για πρόοδο, αντίστοιχα όπως χωρίς ανάπτυξη, μόνο με περικοπές, δε μπορούμε να μιλάμε για βελτίωση της οικονομίας. Έτσι είμαι αισιόδοξος πως υπάρχει μέλλον στη Διαστημική στην Ελλάδα. Η δημιουργία του si-Cluster είναι πολύ σημαντικό βήμα. Ελπίζω στο μέλλον να έχουμε την ευκαιρία να δούμε και τον πρώτο Έλληνα αστροναύτη καθώς πριν λίγα χρόνια ο Ευάγγελος Καϊμακάμης έφτασε πάρα πολύ κοντά στο να επιλεγεί. Επειδή πιστεύω πως οι μεγάλες αλλαγές και η πρόοδος έρχονται από τη μικρή προσπάθεια που καταβάλλει ευσυνείδητα ο καθένας μας, χαίρομαι βλέποντας να έχει δημιουργηθεί ένας πυρήνας Ελλήνων που προσπαθούν να βελτιώσουν την κατάσταση στη χώρα μας στα σχετικά με το Διάστημα πεδία. Αυτό γίνεται με συνεργασία και εθελοντικά. Χαρακτηριστικό παράδειγμα το νεοσύστατο Olympian Centre for Astrophysics αλλά και οι ερασιτεχνικές ομάδες που φροντίζουν να μεταδίδουν το πόσο σημαντική είναι η έρευνα στο Διάστημα. Το ίδιο κάνουν επί χρόνια και διακεκριμένοι Πανεπιστημιακοί όπως ο κος Σπύρου και ο κος Δαγκλής. Ελπίζω να προσθέσουμε κι εμείς ένα λιθαράκι σε αυτή την προσπάθεια ώστε σε λίγα χρόνια οι Έλληνες πολίτες να κατανοήσουν πως ο χώρος του Διαστήματος είναι κάτι στο οποίο αξίζει να επενδύουμε για να αναβαθμίσουμε τη ζωή μας στη Γη και όχι ένα άσκοπο εγχείρημα όπως δυστυχώς πολλοί πιστεύουν σήμερα. Γι’ αυτό και η ενεργή συμμετοχή όλων των ενδιαφερομένων είναι πολύ μεγάλης σημασίας!
Επιμέλεια: Τηλέμαχος Μ. Αθανασιάδης
