Αστροτουρισμός: «Ανοίξαμε ένα παράθυρο στο σύμπαν»

Γιατί κάποιος να έρθει στην Κύπρο για αστροπαρατήρηση; Έχει κάτι ιδιαίτερο ο ουρανός της Κύπρου;

Οι αστρονόμοι, επαγγελματίες και ερασιτέχνες, διεθνώς, αντιμετωπίζουν κοινά προβλήματα στην αστροπαρατήρηση. Η φωτορύπανση, ιδιαίτερα σε μεγαλουπόλεις καθιστά τη θέαση του νυχτερινού ουρανού σχεδόν αδύνατη. Πολλές χώρες έχουν καιρικές συνθήκες που δεν είναι ευνοϊκές για αστροπαρατήρηση. Επίσης, οι αποστάσεις μεταξύ μιας πόλης και ενός κατάλληλου μέρους για αστροπαρατήρηση είναι τεράστιες.

Αντιθέτως, στην Κύπρο οι αποστάσεις είναι μικρές και έτσι μπορεί κάποιος σε λιγότερο από μία-δύο ώρες να βρίσκεται σε σκοτεινό σημείο παρατήρησης. Οι καιρικές συνθήκες είναι πολύ ευνοϊκές μιας και έχουμε περισσότερες από 240 ημέρες καθαρούς ουρανούς και σταθερές ατμοσφαιρικές συνθήκες. Όσον αφορά τη «Φωτορύπανση», διατηρούμε πολύ σκοτεινά σημεία που ανταγωνίζονται σκοτεινούς ουρανούς παγκόσμιας εμβέλειας. Αυτοί οι παράγοντες καθιστούν την Κύπρο κατάλληλο προορισμό.

Ποιος ο ρόλος του Κυπριακού Οργανισμού Αστρονομίας (Κ.Ο.ΑΣ.) στο έργο Αστροτουρισμός;

Ο κυριότερος ρόλος του Κ.Ο.ΑΣ είναι να πιστοποιήσει τις περιοχές που θα επιλεγούν για αστροπάρκα και αστροκατασκηνώσεις με την πιστοποίηση ‘Dark-sky Parks’ και ‘Dark-sky Communities’ για τα χωριά σε συνεργασία με τον Διεθνή Οργανισμό Προστασίας Σκοτεινού Ουρανού. Αυτή η ενέργεια είναι πολύ σημαντική για τη μείωση φωτορύπανσης και προστασίας του σκοτεινού ουρανού της Κύπρου.

Ο Κ.Ο.ΑΣ, επίσης, συμμετέχει στη δημιουργία των προγραμμάτων για την ξενάγηση στον νυχτερινό ουρανό, την εξεύρεση και την επιλογή κατάλληλων σημείων με άριστες συνθήκες για αστροπαρατήρηση, τη μετατροπή χωριών σε αστροχωριά και έχει συμβουλευτικό ρόλο στα προϊόντα εικονικής και επαυξημένης πραγματικότητας που έχουν ως θέμα το Διάστημα.

Ποιος είναι ο ρόλος του Διεθνούς Οργανισμού Προστασίας Σκοτεινού Ουρανού;

Ο Διεθνής Οργανισμός Προστασίας Σκοτεινού Ουρανού (IDA) ιδρύθηκε το 1988 στις Η.Π.Α. με σκοπό την προστασία του σκοτεινού ουρανού και διαφύλαξη της νυχτόβιας ζωής. Μετά από μια σειρά παρατηρήσεων, μελετών και επιστημονικών ερευνών, ο οργανισμός δημιούργησε στρατηγικές και πολλαπλά εργαλεία για την αντιμετώπιση του προβλήματος της Φωτορύπανσης.

Ο οργανισμός τυγχάνει διεθνούς αναγνώρισης και εκτείνεται σε περισσότερες από 51 χώρες συμπεριλαμβανομένης και της Κύπρου και στηρίζει περισσότερους από 500 εθελοντές-ιδιώτες σε 49 χώρες. Συνεργάζεται με όλες τις γνωστές, και μη, κατασκευάστριες εταιρείες [NV2]λαμπτήρων και υπάρχουν πλέον περισσότερα από 1.000 προϊόντα διαθέσιμα στην αγορά με κατάλληλη πιστοποίηση από την IDA.

Μέχρι σήμερα έχουν ενταχθεί στο πρόγραμμα IDSP και έλαβαν πιστοποίηση σκοτεινού ουρανού περισσότερες από 170 περιοχές σε όλο τον κόσμο, μία έκταση περίπου 110.000τ.μ.

Ποιος ο ρόλος του ΚΟΑΣ σε σχέση με το Διεθνή Οργανισμό Προστασίας Σκοτεινού Ουρανού;

Οι παρατηρήσεις μας σχετικά με τις ποιοτικές συνθήκες του νυχτερινού ουρανού μάς δείχνουν ότι υπάρχει ανησυχητική άνοδος στους ρυθμούς αύξησης της φωτορύπανσης: Όταν δηλαδή το μεγαλύτερο μέρος του εξωτερικού φωτισμού που χρησιμοποιείται τη νύχτα είναι υπερβολικά φωτεινό, κακώς στοχευμένο, ακατάλληλα θωρακισμένο και σε πολλές περιπτώσεις αχρείαστο, τότε το φως στους εξωτερικούς χώρους καθιστά αδύνατη τη διάκριση και παρατήρηση των ουράνιων αντικειμένων.

Έτσι και ο ΚΟΑΣ, με σκοπό την εγκεκριμένη καθοδήγηση των κυπριακών συνθηκών, προς τη διατήρηση του σκοτεινότερου δυνατού ουρανού, δημιούργησε το κυπριακό παράρτημα της IDA. Σύμφωνα με τις επιστημονικά απορρέουσες υποδείξεις που ανανεώνονται περιοδικά από την IDA, ευαισθητοποιούμε μέσω της ενημέρωσης όλους τους σχετικούς αρμόδιους φορείς, αλλά και τους πολίτες.

Αυτό είναι και η μεγαλύτερή μας πρόκληση. Δεδομένου του μεγέθους της νήσου μας αλλά και της ραγδαίας ανάπτυξης της βιομηχανίας, δεν έχουμε περιθώρια και ακριβώς για αυτό τον λόγο θα πρέπει να διασφαλίσουμε σκοτεινά σημεία παρατήρησης.

Φιλοδοξούμε ότι αυτή η επίγνωση που δημιουργείται γύρω από το φαινόμενο της φωτορύπανσης θα καταλήξει σε πιο ποιοτικές αστροπαρατηρήσεις, εξοικονόμηση ενέργειας και προστασία της νυχτόβιας πανίδας.

Γιατί είναι σημαντική η πιστοποίηση για το έργο αστροτουρισμός;

Ο σκοτεινός ουρανός είναι το παράθυρό μας για το σύμπαν και η διαφύλαξή του είναι απολύτως απαραίτητη για τη διεξαγωγή αστρονομικών εκδηλώσεων. Αυτό σημαίνει ότι εξασφαλίζεται και η ομαλή διαβίωση της νυχτόβιας ζωής προστατεύοντας το φυσικό περιβάλλον που φιλοξενεί πολλά απειλούμενα είδη.

Υπάρχουν εννέα χώρες από όλη την Ευρώπη με πιστοποίηση της IDA, αυτό σημαίνει ότι η Κύπρος θα είναι μέσα στις πρώτες δέκα χώρες της Ευρώπης που έχουν λάβει τέτοια πιστοποίηση και σε μία περίοδο όπου η Ευρώπη έχει στραμμένο το ενδιαφέρον της στο περιβάλλον, τις κλιματικές αλλαγές και την πράσινη ενέργεια. Συνεπώς, η πιστοποίηση αυτή θα εντάξει τη χώρα μας στον παγκόσμιο χάρτη της IDA και του αστροτουρισμού.

Επιλέξαμε περιοχές με άριστες συνθήκες για τη διεξαγωγή αστρονομικών εκδηλώσεων και που ανταγωνίζονται ουρανούς στο εξωτερικό με διεθνή αναγνώριση σε επίπεδο σκοτεινότητας. Για να επιτύχουμε τέτοια πιστοποίηση χρειάζεται συνεργασία και κοινή συναίνεση από τις τοπικές και άλλες αρμόδιες αρχές. Η διαδικασία έχει ήδη αρχίσει και η ανταπόκριση από τις απαιτούμενες αρχές είναι πολύ θετικές. Αυτό είναι πολύ καλό γιατί ο υπερβολικός και λανθασμένος φωτισμός στις αστικές περιοχές έχει σημαντικές επιπτώσεις στο περιβάλλον, επηρεάζει αρνητικά τη χλωρίδα και την πανίδα και η μη ορθολογική χρήση του φωτισμού οδηγεί στη σπατάλη πολύτιμων ενεργειακών πόρων.

Απλά βήματα κατά της φωτορύπανσης

Είναι αναστρέψιμη η φωτορύπανση (και πώς μπορεί ο καθένας να βοηθήσει προς αυτή την κατεύθυνση);

Η φωτορύπανση είναι η μόνη αναστρέψιμη και απλούστερη στην αντιμετώπισή της σε σχέση με όλες τις άλλες μορφές ρύπανσης. Μπορεί να ανατραπεί με το πάτημα ενός διακόπτη. Δεν είναι τυχαίο που λέμε ότι όταν σβήνουμε τα φώτα ανάβουμε τα αστέρια…

Ο καθένας μπορεί να βοηθήσει στην αντιμετώπιση της φωτορύπανσης ακολουθώντας έξι απλά βήματα:

α. Φωτίζουμε μόνο όπου έχουμε ανάγκη,

β. Επιλέγουμε την ελάχιστη ισχύ λαμπτήρα που καλύπτει τις ανάγκες μας,

γ. Χρησιμοποιούμε φωτιστικά που φωτίζουν μόνο προς τα κάτω, χωρίς διαρροές φωτός προς τον ουρανό,

δ. Σβήνουμε τα φώτα όταν δεν χρησιμοποιείται ένας χώρος,

ε. Χρησιμοποιούμε λαμπτήρες με θερμό φως για τον εξωτερικό φωτισμό και που δεν υπερβαίνουν τα 2700κ,

στ. Υποστηρίζουμε την IDA και τους σκοπούς της διαδίδοντας αυτό το μήνυμα σε όλα τα κοιν. δίκτυα.

Έτσι εξασφαλίζουμε τη φυσική μας κληρονομιά, το παράθυρό μας για το σύμπαν.

Xρηματοδότηση και φορείς υλοποίησης

Ποια είναι η ομάδα που υλοποιεί το ερευνητικό έργο αστροτουρισμός στην Κύπρο;

O Ανάδοχος Φορέας για την ανάπτυξη του έργου είναι ο τουριστικός οργανισμός Top Kinisis Travel Public Ltd. Οι συνεργαζόμενοι φορείς είναι το Κέντρο Αριστείας CYENS (πρώην RISE), ο μη κερδοσκοπικός περιβαλλοντικός οργανισμός AKTI Project and Research Centre, το Ερευνητικό Ίδρυμα Πανεπιστημίου Λευκωσίας το οποίο συμπεριλαμβάνει το Αστεροσχολείο Λευκωσίας και τον Κυπριακό Οργανισμό Αστρονομίας (ΚΟΑΣ), η Adelve Research, Innovation, Consulting & Trade και το Αστεροσκοπείον1010. Το έργο υποστηρίζεται από τα Υφυπουργεία Τουρισμού και Έρευνας και Καινοτομίας. Το ερευνητικό έργο Αστροτουρισμός (Integrated/0918/0038) συγχρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης και την Κυπριακή Δημοκρατία μέσω του ιδρύματος Έρευνας και Καινοτομίας. Ο προϋπολογισμός του έργου ανέρχεται περίπου σε 1.250.000 ευρώ και έχει διάρκεια 3 χρόνια συμπεριλαμβανομένου και ιδίας συμμετοχής.