Γίνε παρατηρητής σε 10 απλά βήματα
Η Αστρονομία παραμένει συναρπαστική, γιατί πάντα απασχολεί την επικαιρότητα. Αν είστε ερασιτέχνης αστρονόμος, μπορείτε όχι μόνο να διαβάζετε σχετικά με το τι γίνεται, αλλά και να
συμμετέχετε. Ουσιαστικά, ο ουρανός σας καλεί κάθε στιγμή. Πώς, όμως, ξεκινάτε να παρατηρείτε τον ουρανό; Τι χρειάζεται να γνωρίζετε;
1. Μάθετε τον ουρανό, με τη γενική έννοια
Είναι καλό να γνωρίζετε κάποια βασικά: Η Γη συμπληρώνει μια περιστροφή γύρω από τον άξονά της σε μία ημέρα και μία περιφορά γύρω από τον Ήλιο σε ένα έτος. Η πρώτη κίνηση κάνει τα ουράνια αντικείμενα να κινούνται από τα ανατολικά προς τα δυτικά και η δεύτερη διαφοροποιεί τους αστερισμούς που βλέπουμε στον ουρανό κάθε εποχής του έτους. Στη συνέχεια, φανταστείτε τον ουρανό σαν μια σφαίρα με βόρειο και νότιο πόλο και έναν ισημερινό. Μάθετε τις φάσεις της Σελήνης. Σε κάθε νέο κύκλο της η Σελήνη εμφανίζεται αρχικά ως λεπτός μηνίσκος χαμηλά στον δυτικό ουρανό νωρίς το βράδυ. Κατόπιν, κάθε βράδυ γεμίζει και κινείται ανατολικότερα, έως ότου γίνει Πανσέληνος. Στη συνέχεια το θεατό σε μας φωτιζόμενο τμήμα της φθίνει μέχρι μηδενισμού (Νέα Σελήνη). Όταν θα δείτε ξανά τον λεπτό μηνίσκο χαμηλά στα δυτικά, θα έχουν περάσει περίπου 30 ημέρες από την προηγούμενη φορά. Η φάση της Σελήνης είναι κάτι που θέλετε να γνωρίζετε όταν παρατηρείτε τον ουρανό, γιατί όσο πιο λαμπρή είναι η φάση τόσο πιο πολύ σας εμποδίζει να δείτε αμυδρά αντικείμενα. Τέλος, εξοικειωθείτε με τους λαμπρούς εποχικούς αστερισμούς. Αρχίστε με δύο ανά εποχή: τον Ταύρο και τον Ωρίωνα τον χειμώνα – τον Σκορπιό και τον Κύκνο το καλοκαίρι κ.ο.κ. Μην ανησυχείτε για τους αμυδρούς. Αν δεν τους έχετε ακούσει – για παράδειγμα, τη Σαύρα και τον Όφι – μάλλον υπάρχει κάποιος λόγος γι’ αυτό.
2. Εντρυφήστε στο αντικείμενο
Έχετε κάνει μια καλή αρχή στην ερασιτεχνική Αστρονομία. Αλλά υπάρχουν πολύ περισσότερα να μάθετε. Mπορείτε να βρείτε αστροχάρτες, οδηγούς Αστρονομίας και βιβλία για κάθε πτυχή του υπέροχου χόμπι μας. Με εξαίρεση τις θέσεις των πλανητών ανά μήνα (που αλλάζουν από έτος σε έτος), όλες οι άλλες πληροφορίες είναι αρκετά διαχρονικές. Επίσης, οι τοπικοί όμιλοι και σύλλογοι αστρονομίας είναι πολύ καλές πηγές πληροφορίας. Γνωρίστε μέλη τους και θα πάρετε σύντομα απαντήσεις σε πολλά ερωτήματα.
3. Δοκιμάστε πριν αγοράσετε
Κάποια καταστήματα Αστρονομίας – ειδικά στις μεγάλες πόλεις – έχουν στημένα τηλεσκόπια και άλλα είδη, για να τα δοκιμάζουν οι πελάτες. Το προσωπικό είναι πρόθυμο να σας εξηγήσει πώς λειτουργεί το καθετί. Ένας άλλος τρόπος να δοκιμάσετε ένα τηλεσκόπιο είναι να συμμετάσχετε σε μια παρατηρησιακή βραδιά ή ένα αστροπάρτι που διοργανώνεται από κάποιο σύλλογο Αστρονομίας. Εκμεταλλευτείτε την ευκαιρία και κάντε πολλές ερωτήσεις. Οι ερασιτέχνες αστρονόμοι αρέσκονται να επιδεικνύουν τα τηλεσκόπιά τους σε αρχάριους.
4. Επιλέξτε προσεκτικά την τοποθεσία παρατήρησης
Αν σας αρκούν η Σελήνη, οι πλανήτες και οι διπλοί αστέρες, τότε οποιαδήποτε τοποθεσία είναι κατάλληλη. Αλλά για να δείτε αμυδρά και εκτεταμένα αντικείμενα, όπως τα νεφελώματα και οι γαλαξίες, θα χρειαστεί να μεταβείτε σε μια σκοτεινή τοποθεσία. Πράγματα που πρέπει να λάβετε υπόψη σας είναι η φωτορύπανση της περιοχής, ο χρόνος μετάβασης, πόσο φορητό είναι το τηλεσκόπιό σας, η ασφάλεια (θα έχει σήμα το κινητό σας εκεί;) και οι καιρικές συνθήκες. Η τελευταία παράμετρος αναφέρεται στο πόσο καθαρός είναι γενικά ο ουρανός και πόσο σταθερός ο αέρας (seeing).
5. Δοκιμάστε το χέρι σας στην ιχνογραφία
Αν θέλετε να προχωρήσετε πέρα από την απλή παρατήρηση, αλλά δεν είστε ακόμα έτοιμοι να ασχοληθείτε με τη φωτογράφηση, δοκιμάστε την ιχνογραφία. Η ιχνογραφία των όσων βλέπετε μέσα από το προσοφθάλμιο σάς δίνει τη δυνατότητα να καταγράφετε τις παρατηρήσεις σας. Επίσης, η ιχνογραφία είναι διασκεδαστική και σας κάνει καλύτερο παρατηρητή, γιατί σας εξασκεί να διακρίνετε αμυδρές λεπτομέρειες στα αντικείμενα. Όσον αφορά τον σχετικό εξοπλισμό, δεν χρειάζονται πολλά. Ένα μπλοκ ιχνογραφίας, ένα μολύβι #2, μια καλή σβηστήρα και ένας φακός κόκκινου φωτός είναι αρκετά για να ξεκινήσετε. Ίσως να χρειαστείτε και έναν διαβήτη, γιατί τα περισσότερα αντικείμενα που θα ιχνογραφήσετε είναι κυκλικά, ενώ ακόμα και κείνα που δεν είναι κυκλικά θα βρίσκονται στο κυκλικό οπτικό πεδίο του προσοφθαλμίου σας.
6. Η άνεση είναι το παν
Άνεση σημαίνει όχι μόνο να παραμένει κανείς ζεστός το χειμώνα, αλλά πολλά περισσότερα. Πολλοί παρατηρητές χρησιμοποιούν άβολες στάσεις σώματος για να κοιτάζουν μέσα από το προσοφθάλμιο. Για παράδειγμα, το βαθύ κάθισμα είναι επίπονο για την πλάτη και απαιτεί την ένταση πολλών μυών, ώστε να παραμείνει το μάτι στο προσοφθάλμιο. Καλύτερα, λοιπόν, να καθίσετε. Όταν κάθεστε άνετα δίπλα στο προσοφθάλμιο, μπορείτε να αφιερώσετε πολύ περισσότερο χρόνο στην παρατήρηση (και να δείτε περισσότερα) από ό,τι όταν είστε όρθιοι.
7. Η φωτογράφιση προσφέρει συγκινήσεις αλλά είναι χρονοβόρα
Τα καλά νέα είναι ότι, ναι, μπορείτε να φωτογραφήσετε ουράνια αντικείμενα. Τα κακά νέα είναι ότι η αστροφωτογράφιση απαιτεί εξάσκηση και η εξάσκηση απαιτεί χρόνο. Όσο καλύτερη η ποιότητα φωτογραφίας που θέλετε να πετύχετε, τόσο περισσότερος χρόνος απαιτείται για να μάθετε. Λάβετε υπόψη ότι η δημιουργία μιας φωτογραφίας υψηλής ποιότητας περνάει από δύο στάδια. Πρώτα συλλέγετε τα δεδομένα με την ψηφιακή φωτογραφική μηχανή σας και κατόπιν τα επεξεργάζεστε με το κατάλληλο λογισμικό. Υπάρχουν πολλά βιβλία που μπορούν να σας βοηθήσουν να μάθετε την τέχνη της αστροφωτογράφισης. Διαβάστε όσα μπορείτε, τραβήξτε πολλές φωτογραφίες, και θα φτάσετε στο σημείο να παρουσιάζετε με υπερηφάνεια τα έργα σας σε συγγενείς και φίλους.
8. Κρατήστε αρχείο
Θα θέλετε να θυμάστε τι έχετε δει. Μια απλή καταγραφή περιλαμβάνει την ημερομηνία και την ώρα της παρατήρησης, τα αντικείμενα που παρατηρήσατε και μια σύντομη περιγραφή, όπως «είδα σπείρες!» ή «όντως γαλάζιος, αλλά δεν διακρίνονται λεπτομέρειες». Πιο λεπτομερείς καταγραφές μπορεί να περιέχουν και πληροφορίες σχετικά με το τηλεσκόπιο που χρησιμοποιήσατε, τα προσοφθάλμια και τις μεγεθύνσεις, τις συνθήκες του ουρανού (ποσοστό νεφοκάλυψης, βαθμός φωτορύπανσης, σπινθηρισμός των αστέρων, κ.α.).
9. Γίνετε κοινωνικός αστρονόμος
Επισκεφτείτε ένα πλανητάριο και παρακολουθήστε ένα πρόγραμμα. Πάρτε μέρος σε ένα αστροπάρτι στην περιοχή σας. Κάντε παρατηρήσεις μαζί με άλλους. Μπείτε στο ίντερνετ και κουβεντιάστε στο φόρουμ του Celestron.com ή του Astronomy.com. Χωρίς αμφιβολία, το καλύτερο βήμα που μπορείτε να κάνετε είναι να γραφτείτε σε έναν τοπικό σύλλογο Αστρονομίας. Συμμετέχετε στις συναντήσεις και στις βραδιές παρατήρησης του συλλόγου. Έτσι θα ενταχθείτε σε μια ομάδα ανθρώπων που έχουν τα ίδια με τα δικά σας ενδιαφέροντα και μπορούν είτε να απαντήσουν στις ερωτήσεις σας είτε να σας βοηθήσουν να βρείτε πού μπορούν αυτές να απαντηθούν. Οι περισσότεροι σύλλογοι Αστρονομίας έχουν μέλη που ψάχνουν ευκαιρίες να μοιραστούν πληροφορίες για το χόμπι που όλοι αγαπάμε. Εμπλακείτε, προσφερθείτε να βοηθήσετε σε εκδηλώσεις, και πολύ σύντομα θα απαντάτε εσείς σε ερωτήσεις.
10. Παρατηρήστε τα όλα!
Το έχω ακούσει ένα εκατομμύριο φορές. «Είμαι παρατηρητής των πλανητών», ή «παρατηρώ μόνο γαλαξίες». Αλήθεια; Λένε, δηλαδή, αυτοί οι ερασιτέχνες αστρονόμοι ότι θα απέρριπταν τη θέαση μιας ολικής σεληνιακής έκλειψης, ενός λαμπρού κομήτη ή μιας πλούσιας μετεωρικής βροχής; Ναι μεν το τηλεσκόπιό σας μπορεί να είναι πιο κατάλληλο για μια ορισμένη κατηγορία αντικειμένων, αλλά μπορείτε να δείτε κάθε αντικείμενο μέσα από κάθε τηλεσκόπιο. Επομένως, γιατί να μην προσπαθήσετε να τα δείτε όλα; Η Σελήνη έχει εκατοντάδες στόχους στην επιφάνειά της και μπορείτε να δείτε τους περισσότερους από αυτούς ακόμα και με ένα μικρό τηλεσκόπιο. Εξάλλου, οι πλανήτες είναι συχνά σε καλή θέση για παρατήρηση νωρίς το βράδυ, που σημαίνει ότι δεν χρειάζεται να ξενυχτήσετε. Μια φορά τον μήνα, όταν ο δορυφόρος μας είναι στη φάση της Νέας Σελήνης ή κοντά σε αυτήν, μπορείτε να κάνετε μια μικρή διαδρομή με το αυτοκίνητο προς μία σκοτεινή τοποθεσία, για να δείτε δεκάδες γαλαξίες. Καθώς θα παρακολουθείτε όλα αυτά, θα νιώσετε δέος για το Σύμπαν και για τον πλούτο του χόμπι που έχετε επιλέξει.
