Οδηγός παρατήρησης του Γαλαξία μας
Η παρατήρηση των άστρων το καλοκαίρι έχει κάτι πραγματικά μαγικό. Παρόλο που οι θερμοκρασίες μπορεί να είναι υψηλές, ο ουρανός μας αποζημιώνει με πολλούς θαυμαστούς στόχους, όπως αναγνωρίσιμους αστερισμούς, φωτεινά νεφελώματα και πλήθος αστρικών σμηνών, καθώς και με τους Περσείδες, την πιο διάσημη βροχή διαττόντων. Αλλά υπάρχει και μια άλλη καλοκαιρινή οπτική απόλαυση που μερικές φορές την προσπερνάμε: ο Γαλαξίας μας!
Αν έχετε παρατηρήσει τα αστέρια από μια απομακρυσμένη περιοχή μακριά από τα φώτα των πόλεων μια νύχτα χωρίς φεγγάρι, ίσως έχετε παρατηρήσει τον Γαλαξία μας σαν μια γαλακτόχρωμη ζώνη να διασχίζει τον ουρανό.
Αν θέλετε να μάθετε περισσότερα για τον Γαλαξία μας και να βρείτε ενδεικτικές μέρες και ώρες παρατήρησης, συμβουλευτείτε τον οδηγό αυτό, ο οποίος θα σας προσφέρει και χρήσιμες συμβουλές για να κάνετε την εμπειρία της παρατήρησης πιο ευχάριστη.
Τι είναι ο Γαλαξίας μας;
Ο Γαλαξίας μας είναι σπειροειδής με διάμετρο 100.000 έτη φωτός και «πάχος» μόνο 1.000 έτη φωτός. Νέες μελέτες δείχνουν ότι έχει τέσσερις κύριους σπειροειδείς βραχίονες, καθένας από τους οποίους περιέχει από 100 έως 400 δισεκατομμύρια αστέρες. Το Ηλιακό Σύστημα βρίσκεται στον βραχίονα του Ωρίωνα.
Ο Γαλαξίας μας εκτιμάται ότι είναι ένας από τους περισσότερους από 2 τρισεκατομμύρια γαλαξίες. Κάθε αστέρι που είναι ορατό με γυμνό μάτι από τη Γη βρίσκεται μέσα σε αυτόν. Το μοναδικό αντικείμενο που υπό συνθήκες είναι ορατό με γυμνό μάτι και δεν ανήκει σε αυτόν, είναι ο Γαλαξίας της Ανδρομέδας. Και οι δύο αυτοί γαλαξίες ανήκουν σε μια ομάδα 50 στενά συνδεδεμένων γαλαξιών, γνωστή ως Τοπική Ομάδα.
Στην Τοπική Ομάδα υπάρχουν δύο μικρότεροι, ακανόνιστοι νάνοι γαλαξίες, καθώς και διάφοροι άλλοι νάνοι γαλαξίες που βρίσκονται σε τροχιά γύρω από τον Γαλαξία μας. Οι δύο μεγαλύτεροι από αυτούς τους γαλαξίες-δορυφόρους είναι γνωστοί ως Νέφη του Μαγγελάνου. Το Μεγάλο Νέφος του Μαγγελάνου εκτιμάται ότι έχει διάμετρο 14.000 έτη φωτός, ενώ το Μικρό Νέφος του Μαγγελάνου 7.000 έτη φωτός. Και οι δύο αυτοί γαλαξίες είναι ορατοί με γυμνό μάτι από τις περιοχές του νότιου ημισφαιρίου της Γης.
Η καρδιά του Γαλαξία μας εντοπίζεται στο σύνορο των αστερισμών του Τοξότη, του Σκορπιού και του Οφιούχου. Κοιτάζοντας προς αυτή την περιοχή, δεν μπορούμε να δούμε απευθείας στον πυρήνα του Γαλαξία και να τον εξερευνήσουμε, καθώς καλύπτεται από κοσμική σκόνη και αέρια. Μετά την ανακάλυψη μιας ισχυρής πηγής ραδιοκυμάτων, οι επιστήμονες κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι στο κέντρο του Γαλαξία μας υπάρχει μια υπερμεγέθης μελανή οπή με μάζα 4 εκατομμύρια φορές μεγαλύτερη από τη μάζα του Ήλιου. Η ονομασία αυτής της μελανής οπής είναι Sagittarius A.
Πότε είναι ορατός ο Γαλαξίας μας;
Ο Γαλαξίας μας είναι ορατός κατά τη διάρκεια του έτους από τις περισσότερες τοποθεσίες με σκοτεινό ουρανό, αλλά μόνο σε καθαρές νύχτες χωρίς φεγγάρι, οπότε το χρονικό «παράθυρο» παρατήρησης είναι περιορισμένο. Όπως φαίνεται από το βόρειο ημισφαίριο, ο Γαλαξίας μας περνάει από οκτώ αστερισμούς: τον Τοξότη, τον Σκορπιό, τον Υδροχόο, τον Κύκνο, τον Περσέα, την Κασσιόπη, τον Ηνίοχο και τους Διδύμους. Τα λαμπρότερα τμήματά του είναι ορατά κατά τους καλοκαιρινούς μήνες -από τον Ιούνιο έως τον Σεπτέμβριο. Στις αρχές της καλοκαιρινής περιόδου παρατήρησης, ο Γαλαξίας γίνεται ορατός μόλις πέσει το σκοτάδι, σε προσανατολισμό σχεδόν παράλληλο με τον ορίζοντα στα ανατολικά-νοτιοανατολικά. Όσο περνάνε οι ώρες, ο προσανατολισμός αλλάζει και ο Γαλαξίας προβάλλεται κάθετος στον ορίζοντα στα δυτικά-νοτιοδυτικά . Αναζητήστε τον Γαλαξία μας καθώς διασχίζει τον ουρανό καθ’ όλη τη διάρκεια της νύχτας. Πρόκειται για ένα απίστευτο ουράνιο θέαμα!
Η χειμερινή θέα του Γαλαξίας μας δεν είναι τόσο εντυπωσιακή όσο η αντίστοιχη του καλοκαιριού, καθώς τότε κοιτάζουμε σε κατεύθυνση μακριά από το «συνωστισμένο» κέντρο του. Ωστόσο, η πιο αμυδρή δομή του μπορεί να αποκαλυφθεί αρκετά εύκολα μέσω φωτογραφίας μακράς έκθεσης. Το αντιδιαμετρικό σημείο του πυρήνα του Γαλαξία μας εντοπίζεται στον δημοφιλή χειμωνιάτικο αστερισμό του Ταύρου, κοντά στον αστέρα Elnath (β του Ταύρου).
Πού μπορείτε να πάτε για να δείτε τον Γαλαξία μας;
Για την καλύτερη θέαση του Γαλαξία μας, θα πρέπει να πάτε όσο το δυνατόν πιο μακριά από τη φωτορύπανση των πόλεων. Αν και ενδέχεται να μπορέσετε να τον δείτε ακόμα και με κάποια ήπια παρουσία τεχνητού φωτισμού, τις καλύτερες θεάσεις προσφέρουν απομακρυσμένες τοποθεσίες μακριά από τα αστικά κέντρα, όπως έρημοι, βουνά, ορισμένα πάρκα κ.α. Η Διεθνής Ένωση Σκοτεινού Ουρανού (International Dark-Sky Association) διατηρεί έναν επίσημο κατάλογο αναγνωρισμένων τοποθεσιών με σκοτεινό ουρανό παγκοσμίως, στον οποίο περιλαμβάνεται και ο Εθνικός Δρυμός Αίνου, και τον οποίο μπορείτε να βρείτε εδώ: https://www.darksky.org.
Ενδεικτικές μέρες και ώρες παρατήρησης
Παρακάτω θα βρείτε ενδεικτικές μέρες και ώρες παρατήρησης του Γαλαξία μας για το φετινό καλοκαίρι με κριτήριο την απουσία της Σελήνης από τον ουρανό.
- 5-8 Ιουνίου μετά τις 23:00
- 1-11 Ιουλίου μετά τις 23:00
- 1-10 Αυγούστου μετά τις 23:00
Χρήσιμες Συμβουλές Παρατήρησης
#1 Σχεδιάστε ένα ταξίδι σε μέρος με σκοτεινό ουρανό με βάση τη φάση της Σελήνης.
Η καλύτερη στιγμή για να δείτε τον Γαλαξία μας είναι κατά τη διάρκεια της Νέας Σελήνης, ή κατά τη φάση του αύξοντα ή φθίνοντα μηνίσκου. Τότε η Σελήνη είτε θα είναι «αόρατη», είτε θα δύει νωρίς, είτε θα ανατέλλει αργά, δίνοντάς σας περισσότερο χρόνο για να απολαύσετε τον νυχτερινό ουρανό. Για να δείτε τη φάση της Σελήνης σε οποιαδήποτε ημερομηνία ή ώρα, μπορείτε να κατεβάστε την εφαρμογή SkyPortal της Celestron. Αυτή η εφαρμογή συνοδεύει κάθε αγορά τηλεσκοπίου της Celestron και είναι διαθέσιμη στο App Store και στο Google Play. Επίσης, μην ξεχνάτε να ελέγχετε πάντα την πρόγνωση του καιρού για την τοποθεσία παρατήρησης που έχετε επιλέξει.
#2 Αφήστε τα μάτια σας να προσαρμοστούν στο σκοτάδι.
Αφήστε να περάσει λίγη ώρα ώστε τα μάτια σας να προσαρμοστούν στο σκοτάδι. Αν χρειαστείτε φως προτιμήστε να χρησιμοποιήστε έναν κόκκινο αστρονομικό φακό ο οποίος θα σας βοηθήσει να διαβάσετε χάρτες του ουρανού ή να κάνετε διάφορες ρυθμίσεις του εξοπλισμού σας (εφόσον χρησιμοποιείτε) κατά τη διάρκεια της νύχτας, διατηρώντας όμως την προσαρμογή των ματιών σας στο σκοτάδι.
#3 Χρησιμοποιήστε κιάλια ή τηλεσκόπιο με μεγάλο οπτικό πεδίο.
Παρ’ όλο που ο Γαλαξίας μας είναι ορατός και με γυμνό μάτι, μπορείτε να χρησιμοποιήστε ένα οπτικό όργανο, όπως κιάλια ή τηλεσκόπιο, για να σαρώσετε τις διάφορες περιοχές του. Θα δείτε τότε να φανερώνεται πλήθος μεμονωμένων αστέρων, αστρικών σμηνών και νεφελωμάτων!
#4 Παρατηρήστε με άνεση.
Καθίστε σε μια βολική καρέκλα ώστε να παρατηρείτε με άνεση και να μην καταπονείται ο αυχένας σας. Φροντίστε επίσης, να έχετε μαζί σας ένα ελαφρύ πανωφόρι, καθώς η θερμοκρασία τη νύχτα πέφτει. Επίσης, οι καλοκαιρινές νύχτες συνοδεύονται συνήθως από κουνούπια και άλλα έντομα, οπότε ίσως είναι καλή ιδέα να φορέσετε ρούχα που καλύπτουν το σώμα σας ή να προμηθευτείτε ένα εντομοαπωθητικό σπρέι. Διαφορετικά, είναι πιθανό η νύχτα παρατηρήσεων να σας φανεί… δυσάρεστη!
Τελικές Σκέψεις
Η παρατήρηση του Γαλαξία μας για πρώτη φορά από μια απομακρυσμένη τοποθεσία με σκοτεινό ουρανό και χωρίς φεγγάρι, είναι μια εμπειρία που οι περισσότεροι άνθρωποι θα θυμούνται για πάντα. Η εικόνα των αμέτρητων αστέρων και του Γαλαξία μας σε όλο του το μεγαλείο μένει αποτυπωμένη στη μνήμη. Δυστυχώς όμως πλέον, οι τοποθεσίες με σκοτεινό ουρανό είναι ελάχιστες. Από οπουδήποτε αλλού -ιδίως από τα αστικά κέντρα- είναι δυνατή η θέαση μόνο μερικών λαμπρών αστεριών. Αν θέλετε να ξεκινήσετε νέες περιπέτειες αυτό το καλοκαίρι και να επιστρέψετε στη φύση, συγκεντρώστε την οικογένεια ή τους φίλους σας και περάστε λίγο χρόνο παρατηρώντας το μεγαλείο του Σύμπαντος. Κάτι τέτοιο μπορεί να αλλάξει για πάντα την οπτική σας γωνία στη ζωή! Ευχόμαστε καθαρούς ουρανούς και καλές παρατηρήσεις!
Με πληροφορίες από celestron.com
