Σάββατο 03/02/24 – Η Τρίτη Ομιλία Αστρονομίας Για Όλους Για Το 2023-24 «Ο Ήχος Του Διαστήματος»

Το Σάββατο, 3 Φεβρουαρίου 2024 και ώρα 7μμ, θα λάβει χώρα μια σημαντική παρουσίαση που είναι η τρίτη του 2023-24, στο πλαίσιο των μηνιαίων συναντήσεων των μελών και φίλων της Εταιρείας Αστρονομίας και Διαστήματος (με έδρα το Βόλο). Στην αίθουσα Β1 του Οικονομικού Τμήματος του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας (28^ης Οκτωβρίου 78 – κτίριο Ματσάγγου), η αστροφυσικός του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, Δρ. Φιόρη-Αναστασία Μεταλληνού θα αναπτύξει το θέμα: «Ο Ήχος του Διαστήματος».

Σε τι αναφερόμαστε όταν μιλάμε για τον «ήχο» του διαστήματος; Υπάρχει «ήχος» στο διάστημα; Πρόκειται για ένα θέμα με ενδιαφέρον όχι μόνο για τους αστρονόμους, αλλά και για το  ευρύ κοινό. Ένα θέμα το οποίο συνδέει την επιστήμη, με την εκπαίδευση αλλά και την τέχνη, οδηγώντας σε φιλοσοφικές αναφορές.

Στο διάστημα διαδίδεται ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία, την οποία ανιχνεύουμε τόσο με επίγειες συσκευές όσο και με όργανα τοποθετημένα σε δορυφόρους. Τα ηλεκτρομαγνητικά αυτά σήματα μπορούμε και τα μετατρέπουμε σε ακουστικά χρησιμοποιώντας διάφορες τεχνικές «ηχοποίησης». Με τον τρόπο αυτό μετατρέπουμε σε ήχο μεγέθη και παραμέτρους που περιγράφουν φυσικές διεργασίες που λαμβάνουν χώρα στο εγγύς διαστημικό περιβάλλον, αλλά και στο μακρινό διάστημα. Στην παρούσα ομιλία θα παρουσιάσουμε εφαρμογές ηχοποίησης αστρονομικών δεδομένων, όπως αυτών που περιγράφουν την αλληλεπίδραση του Ηλίου με τη Γη μας στην διάρκεια των μαγνητικών καταιγίδων ή τις ιδιότητες των ταχέως περιστρεφόμενων αστέρων νετρονίων (pulsars).

Θα αναφερθούμε στην ελληνική σκέψη του 6ου αι. π.Χ. όπου η Πυθαγόρεια φιλοσοφία συνδύασε την Αστρονομία με τη Μουσική μέσω της θεωρίας της «Μουσικής των Σφαιρών», διερευνώντας το κοινό πεδίο μεταξύ Επιστήμης και Τέχνης.

Σύντομο Βιογραφικό σημείωμα

Η Δρ. Φιόρη – Αναστασία Μεταλληνού εργάζεται στο Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών (ΕΑΑ) όπου είναι υπεύθυνη σε θέματα Επικοινωνίας της Επιστήμης, στο Κέντρο Επισκεπτών Θησείου. Έλαβε Πτυχίο Φυσικής και Μεταπτυχιακό Δίπλωμα στην Φυσική Ατμόσφαιρας και Περιβάλλοντος από το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Στην Διδακτορική Διατριβή της ασχολήθηκε με την «Ανάπτυξη και Εξασθένηση Μαγνητικών Καταιγίδων στο Γεωδιάστημα». Έχει συνεργαστεί με το Centre d’étude des Environnements Terrestre et Planetaires στο Παρίσι, το Κέντρο Ηλιακής Φυσικής της NASA στο Goddard Space Flight Center, στις ΗΠΑ και τη Σχολή Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών Υπολογιστών, Εργαστήριο Υπολογιστικών Συστημάτων, του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου.

Εργάστηκε ως μεταδιδακτορική ερευνήτρια στο Ινστιτούτο Αστρονομίας, Αστροφυσικής, Διαστημικών Εφαρμογών και Τηλεπισκόπησης, του ΕΑΑ. Το ερευνητικό της υπόβαθρο αφορά στην προσομοίωση επιτάχυνσης φορτισμένων σωματιδίων στην γήινη μαγνητόσφαιρα κατά τη διάρκεια μαγνητικών καταιγίδων.

Έχει λάβει πτυχίο μονωδίας από το Ωδείο «Μουσικοί Ορίζοντες» στην Αθήνα και έχει φοιτήσει στην Σχολή Μελοδραματικής του Κρατικού Ωδείου Θεσσαλονίκης. Χρησιμοποιεί τον ήχο και την μουσική ως μέσο επικοινωνίας και διδασκαλίας της Αστρονομίας. Δίνει διαλέξεις και αρθογραφεί με σκοπό την δημόσια κατανόηση της Αστρονομίας και Διαστημικής Φυσικής προς τους μαθητές και το ευρύ κοινό. Οργανώνει και συμμετέχει σε βραδιές που συνδυάζουν την μουσική με την Ποίηση και την Αστρονομία.

Στερεοσκοπική έκθεση – αφιέρωμα στο Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών

Πριν την εκδήλωση του Σαββάτου αλλά κατά τη διάρκεια της εκδήλωσης της αστροφυσικού κας  Φιόρη – Αναστασία Μεταλληνού, στον προθάλαμο χώρο της αίθουσας Β1, θα εκτίθενται στερεοσκοπικές/τρισδιάστατες (3D) φωτογραφίες σε διαφάνειες- slides του Ευστάθιου Ζαφραντζά, ιδρυτικού μέλους  της Εταιρείας Αστρονομίας και Διαστήματος. Οι φωτογραφίες είναι από τους ιστορικούς χώρους του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών που επισκέφθηκαν το 2015 τα μέλη της Εταιρείας Αστρονομίας και Διαστήματος, στο πλαίσιο εκπαιδευτικής εκδρομής.

Οι χώροι αυτοί είναι :

• Το ιστορικό  Κτήριο Σίνα, στο Θησείο.  Στην κορυφή του λοφου των Νυμφών. Εκεί στεγάζονται  τα πρώτα τηλεσκόπια της Ελλάδας, όπως το μεσημβρινό τηλεσκόπιο Γ. Βούρη (1846 πρώτο έτος λειτουργείας του)   το οποίο χρησίμευε για τον καθορισμό  μεχρι το 1964 της επίσημης ώρας Ελλάδος,  το διοπτρικό τηλεσκόπιο Ploessl, 16 εκ. το οποίο βρίσκεται εδώ και 150 έτη κάτω από το θόλο-σύμβολο του κτηρίου Σίνα  Με το εν λόγω τηλεσκόπιο ο Ιούλιος Σμιτ, αστρονόμος και τρίτος Διευθυντής του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών   (1858-1884), σχεδίασε τον πλέον ακριβή χάρτη της Σελήνης του 19ο αιώνα. ο οποίος εκτίθεται επίσης  εκεί. Είναι ο πληρέστερος σεληνιακός χάρτης που έχει ποτέ σχεδιαστεί από ανθρώπινο χέρι και περιλαμβάνει παρατηρήσεις 34 ετών (1840 – 1874). Στο χώρο/ μουσείο εκτίθενται επίσης  διάφορα επιστημονικά αστρονομικά και μετεωρολογικά όργανα.
• Ο Θόλος του τηλεσκοπίου Δωρίδη, στο Θησείο,  στο λόφο των Νυμφών, κοντά στο κτήριο Σίνα.  Εκεί στεγάζεται  το τηλεσκόπιο Δωρίδη , με διάμετρο κατόπτρου 40 εκ., Κατασκευάστηκε από το γαλλικό οίκο Gautier το 1902 και χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά κατά την έκλειψη Ηλίου στις 30 Αυγούστου 1905. Υπήρξε το μεγαλύτερο τηλεσκόπιο της Ελλάδας μέχρι το 1959, όταν εγκαταστάθηκε στην Πεντέλη το τηλεσκόπιο Newall με διάμετρο 62,5 εκ.
• Ο Θόλος του Αστεροσκοπείου Πεντέλης διαμέτρου 14 μέτρων. Εκεί  στεγάζεται το διοπτρικό  τηλεσκόπιο Newall διαμέτρου 62.5εκ., ύστερα από δωρεά του Πανεπιστημίου Cambridge της Αγγλίας προς το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών. Το Newall ήταν το μεγαλύτερο τηλεσκόπιο της Ελλάδας μέχρι το 1975 και το μεγαλύτερο τηλεσκόπιο του κόσμου από το 1869 (έτος κατασκευής του) μέχρι το 1873.