Τί έδειξαν τα σεληνιακά πετρώματα που συνέλεξε το Chang’e 5;
Η μη επανδρωμένη αποστολή Chang’e 5 της Κινεζικής Εθνικής Διαστημικής Υπηρεσίας (China National Space Administration, CNSA) εκτοξεύθηκε τον Νοέμβριο του 2020 με προορισμό τη Σελήνη και με σκοπό τη συλλογή πετρωμάτων και την επιστροφή τους στη Γη. Η πρώτη αποστολή που έφερε στη Γη υλικό από το έδαφος της Σελήνης ήταν η αποστολή Απόλλων 11, το 1969. Η πιο πρόσφατη άφιξη σεληνιακών πετρωμάτων στη Γη έγινε πριν από περισσότερα από 40 χρόνια, το 1976, με την αποστολή Luna 24 της Σοβιετικής Ένωσης.
Ο τόπος προσεδάφισης της κινεζικής διαστημικής συσκευής ήταν ο «Ωκεανός των Καταιγίδων», μια σεληνιακή «θάλασσα» διαμέτρου περίπου 2600 χιλιομέτρων. Οι σεληνιακές «θάλασσες» είναι οι σκούρες περιοχές του φεγγαριού (ορατές με γυμνό μάτι) οι οποίες καλύπτουν το 16% της επιφάνειάς του και παρά την ονομασία τους, δεν περιέχουν νερό. Ο σχηματισμός τους οφείλεται σε εκρήξεις ηφαιστείων και εκροή βασαλτικής λάβας κατά το παρελθόν.
Πράγματι, το Chang’e 5 συνέλεξε πετρώματα από το έδαφος της Σελήνης και στις 16 Δεκεμβρίου του 2020 επέστρεψε στη Γη και απελευθέρωσε την κάψουλα με τα δείγματα η οποία και προσεδαφίστηκε στα εδάφη της Μογγολίας. Τα δείγματα συνολικού βάρους 1.7 κιλών του Chang’e 5 μέχρι σήμερα βρίσκονται στα χέρια των επιστημόνων, οι οποίοι τα μελετούν προκειμένου να υπολογίσουν την ηλικία τους καθώς και τη σύστασή τους. Από προηγούμενες αναλύσεις σεληνιακών πετρωμάτων ηφαιστειακής προέλευσης έχει διαπιστωθεί ότι τα νεότερα από αυτά χρονολογούνται στα 3 δισεκατομμύρια έτη. Με βάση αυτό, και με δεδομένο τον μη εντοπισμό ακόμα νεότερων δειγμάτων, θεωρήθηκε ότι η ηφαιστειακή δραστηριότητα της Σελήνης έληξε την εποχή εκείνη, δηλαδή πριν 3 δισεκ. έτη. Ωστόσο, τώρα οι επιστήμονες διαπίστωσαν ότι τα πετρώματα που συνέλεξε το Chang’e 5 είναι ηλικίας 1.97 δισεκατομμυρίων ετών. Είναι δηλαδή νεότερα, απ’ όσο γνωρίζαμε μέχρι σήμερα.
Αυτό εγείρει ερωτήματα σχετικά με τον μηχανισμό που οδηγεί στον σχηματισμό των πετρωμάτων αυτών. Εάν αυτός οφείλεται σε ηφαιστειακή δραστηριότητα, θα πρέπει η θερμοκρασία στο εσωτερικό της Σελήνης να είναι επαρκώς υψηλή ώστε να παράγεται το λιωμένο υλικό που εκρέει στην επιφάνειά της και δημιουργεί τις «θάλασσες». Η Σελήνη όμως δημιουργήθηκε πριν 4.5 δισεκατομμύρια έτη. Πώς είναι δυνατόν, να διατήρησε τόσο υψηλές θερμοκρασίες στο εσωτερικό της μέχρι πριν 1.97 δισεκ. έτη; Ή μήπως θα έπρεπε το ερώτημα να διατυπωθεί αλλιώς; Μήπως δηλαδή, η σύνθεση του μανδύα της Σελήνης είναι τέτοια που επιτρέπει την τήξη των υλικών του ακόμα και σε χαμηλότερες θερμοκρασίες;
Η συνέχεια της μελέτης των πετρωμάτων αυτών αναμένεται να δώσει επιπλέον σχετικές πληροφορίες. Τέτοιου είδους έρευνες υπογραμμίζουν τη σημασία της συλλογής πετρωμάτων από διάφορα αντικείμενα του Ηλιακού Συστήματος και της μεταφοράς τους στη Γη, καθώς αυτός είναι ένας άμεσος τρόπος μελέτης της σύστασης, της ηλικίας και της προέλευσης του αντικειμένου. Ενδεικτικά παραδείγματα αποστολών που σκοπό είχαν/έχουν τη συλλογή δειγμάτων και την μεταφορά τους στη Γη είναι η αποστολή Perseverance, στον πλανήτη Άρη, καθώς και η αποστολή OSIRIS-REx στον αστεροειδή Bennu.
