Τι είναι το Star Hopping;
Ένας βολικός τρόπος για να βρίσκετε αντικείμενα του βαθέος ουρανού είναι η μεταπήδηση από αστέρι σε αστέρι (star hopping). Η μέθοδος αυτή συνίσταται στη μεταπήδηση από ένα λαμπρό αστέρι σε άλλο μέχρι να φτάσετε κοντά στο επιθυμητό αντικείμενο.
Για να έχετε αποτελέσματα, είναι καλό να γνωρίζετε το οπτικό πεδίο* του τηλεσκοπίου σας. Αν χρησιμοποιείτε π.χ. ένα τυπικό προσοφθάλμιο 20 mm με το Travel Scope 70, το οπτικό σας πεδίο είναι περίπου 2,5°. Αν ξέρετε ότι ένα αντικείμενο-στόχος απέχει 3° από αυτό που έχετε κεντραρισμένο στο οπτικό σας πεδίο, τότε χρειάζεται να στρέψετε τον σωλήνα κατά ένα οπτικό πεδίο και κάτι παραπάνω, ώστε να κεντράρετε τον στόχο σας.
Στη συνέχεια δίνονται οδηγίες για τον εντοπισμό δύο προσφιλών αντικειμένων με τη μέθοδο της μεταπήδησης:
Ο γαλαξίας της Ανδρομέδας, γνωστός και ως Μ31, είναι εύκολος στόχος. Για να τον βρείτε:
- Εντοπίστε τον αστερισμό του Πηγάσου, ένα μεγάλο τετράγωνο που φαίνεται τους φθινοπωρινούς (στον ανατολικό ουρανό, κινούμενο προς το ζενίθ) και τους χειμερινούς (στο ζενίθ, κινούμενο προς τη δύση) μήνες.
- Ξεκινήστε από τον αστέρα στη βορειοανατολική γωνία, τον Άλφα (α) της Ανδρομέδας.
- Μεταπηδήστε προς τα βορειοανατολικά κατά περίπου 7°. Εκεί θα βρείτε δύο αστέρες περίπου ίδιας λαμπρότητας, τον Δέλτα (δ) και τον Πι (π) της Ανδρομέδας, που απέχουν μεταξύ τους περίπου 3°.
- Συνεχίστε στην ίδια κατεύθυνση για άλλες 8°. Εκεί θα βρείτε δύο αστέρες, τον Βήτα (β) και τον Μι (μ) της Ανδρομέδας, που επίσης απέχουν μεταξύ τους 3°.
- Μεταπηδήστε 3° (δηλαδή όσο απέχουν μεταξύ τους οι δυο αστέρες) προς τα βορειοδυτικά. Εκεί θα βρείτε τον γαλαξία της Ανδρομέδας.
Η μεταπήδηση στον γαλαξία της Ανδρομέδας (Μ31) γίνεται εύκολα και γρήγορα, καθώς όλοι οι ενδιάμεσοι αστέρες που χρειάζονται είναι αρκετά λαμπροί ώστε να φαίνονται με γυμνό μάτι.
Θα σας πάρει κάποιο χρόνο για να εξοικειωθείτε με τη μέθοδο της μεταπήδησης. Επιπλέον, τα αντικείμενα που δεν έχουν στη γειτονιά τους αστέρια που διακρίνονται με γυμνό μάτι είναι πιο δύσκολο να εντοπιστούν. Ένα τέτοιο αντικείμενο είναι το Μ57, το περίφημο Δακτυλιοειδές Νεφέλωμα. Θα το βρείτε ως εξής:
- Βρείτε τον αστερισμό της Λύρας, ένα μικρό παραλληλόγραμμο, που φαίνεται τους καλοκαιρινούς και τους φθινοπωρινούς μήνες. Η Λύρα βρίσκεται εύκολα, επειδή περιέχει τον λαμπρό αστέρα Βέγα (Vega).
- Ξεκινώντας από τον αστέρα Βέγα (α της Λύρας), μετατοπιστείτε λίγες μοίρες προς τα νοτιοανατολικά, όπου θα βρείτε το παραλληλόγραμμο. Τα τέσσερα αστέρια που ορίζουν αυτό το γεωμετρικό σχήμα έχουν όλα παραπλήσια λαμπρότητα, γεγονός που διευκολύνει τον εντοπισμό τους.
- Εντοπίστε τα δύο πιο νότια αστέρια του παραλληλογράμμου, τον β και τον γ της Λύρας.
- Στοχεύστε περίπου στο μέσο μεταξύ των δύο αυτών αστεριών.
- Μετατοπιστείτε περίπου μισή μοίρα προς τον β της Λύρας, μένοντας πάντα πάνω στην ευθεία που ενώνει τον β με τον γ.
- Κοιτάξτε στο προσοφθάλμιο. Το Δακτυλιοειδές Νεφέλωμα πρέπει τώρα να βρίσκεται στο οπτικό σας πεδίο. Η γωνιώδης του διάμετρος είναι μικρή, γι’ αυτό δεν φαίνεται εύκολα.
- Επειδή το Δακτυλιοειδές Νεφέλωμα είναι αμυδρό, ίσως θα πρέπει να το κοιτάξετε λοξά, για να το δείτε. Πρόκειται για μια τεχνική που συνίσταται στο να κοιτάζετε δίπλα από το αντικείμενο που θέλετε να δείτε. Έτσι, αν θέλετε να δείτε το Δακτυλιοειδές Νεφέλωμα, κεντράρετέ το στο οπτικό πεδίο σας και εστιάστε το βλέμμα σας στην περιφέρεια του πεδίου. Όταν το κάνετε αυτό, το φως από το αντικείμενο που έχετε στο κέντρο του πεδίου πέφτει στα ραβδία, που βρίσκονται στην περιφέρεια του αμφιβληστροειδούς και είναι πιο ευαίσθητα σε χαμηλής έντασης φως, αντί να πέσει στα κωνία, που βρίσκονται στο κέντρο του αμφιβληστροειδούς και είναι πιο ευαίσθητα στα χρώματα. (Μην ξεχνάτε πως, όταν παρατηρείτε αμυδρά αντικείμενα, είναι σημαντικό να είστε σε σκοτεινή τοποθεσία, μακριά από τα φώτα της πόλης. Το μάτι χρειάζεται κατά μέσο όρο 20 λεπτά, για να προσαρμοστεί πλήρως στο σκοτάδι. Γι’ αυτό να χρησιμοποιείτε πάντα φακό με κόκκινο φως ή με κόκκινο φίλτρο, για να προστατεύετε την προσαρμογή των ματιών σας στο σκοτάδι.)
Αυτά τα δύο παραδείγματα θα σας δώσουν μια ιδέα για το πώς να βρείτε αντικείμενα του βαθέος ουρανού με τη μέθοδο της μεταπήδησης. Για να χρησιμοποιήσετε αυτή τη μέθοδο σε άλλα αντικείμενα, συμβουλευτείτε έναν αστρικό άτλαντα και μεταπηδήστε στο αντικείμενο που θέλετε χρησιμοποιώντας ως ενδιάμεσους σταθμούς αστέρια που φαίνονται με γυμνό μάτι.
*Υπολογισμός οπτικού πεδίου τηλεσκοπίου:
Ο υπολογισμός του οπτικού πεδίου είναι σημαντικός, αν θέλετε να έχετε μια ιδέα του γωνιακού μεγέθους του αντικειμένου που παρατηρείτε. Για να υπολογίσετε το πραγματικό οπτικό πεδίο, διαιρέστε το φαινόμενο οπτικό πεδίο του προσοφθαλμίου (η τιμή του δίνεται από τον κατασκευαστή) με τη μεγέθυνση. Σε μορφή εξίσωσης:
Όπως αντιλαμβάνεστε, για να υπολογίσετε το πραγματικό οπτικό πεδίο, πρέπει πρώτα να προσδιορίσετε τη μεγέθυνση ως:
Για παράδειγμα, αν ένα προσοφθάλμιο 20 mm έχει φαινόμενο οπτικό πεδίο 50° (γνωστό από τον κατασκευαστή) και τοποθετηθεί σε ένα τηλεσκόπιο εστιακής απόστασης 400 mm, τότε η προσφερόμενη μεγέθυνση υπολογίζεται ως 400/20 = 20x. Στη συνέχεια, το πηλίκο 50°/20 δίνει την τιμή του πραγματικού οπτικού πεδίου, που είναι 2,5°.
Για να μετατρέψετε αυτό το γωνιώδες οπτικό πεδίο σε γραμμικό, ή αλλιώς τις μοίρες σε «μέτρα στα 1000 μέτρα» (που είναι πιο χρήσιμο μέγεθος όσον αφορά την επίγεια παρατήρηση, πολλαπλασιάστε τις μοίρες με 17,5. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, ο πολλαπλασιασμός 2,5°x17,5, μας δίνει γραμμικό οπτικό πεδίο 43,75 μέτρα στα 1000 μέτρα.
