Ο ουρανός και οι πλανήτες αυτή την εβδομάδα, από 12-5 έως 18-5, 2025
Ο ΟΥΡΑΝΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΠΛΑΝΗΤΕΣ ΑΥΤΗ ΤΗΝ ΕΒΔΟΜΑΔΑ
από 12-5 έως και 18-5 (Επιμέλεια: Αντώνης Παντελίδης)
Δευτέρα, 12 Μαΐου
Πανσέληνος στις 7:56 μμ.
Το φεγγάρι ανατέλλει περίπου απέναντι από τον Ήλιο, οπότε θα βρίσκεται πάνω από τον νοτιοδυτικό ορίζοντα λίγο μετά το ηλιοβασίλεμα απόψε. Ο δορυφόρος μας είναι τώρα στον αστερισμό του Ζυγού. Θα περάσει κοντά από την «καρδιά» του Σκορπιού, τον Αντάρη, σε μόλις δύο ημέρες.
Η παρατήρηση αντικειμένων βαθέως ουρανού κατά τη διάρκεια της Πανσελήνου είναι δύσκολη, αλλά τα φωτεινά αντικείμενα στην αντίθετη πλευρά του ουρανού μπορούν να παρατηρηθούν ευκολότερα.
Στα δυτικά, ο Άρης εξακολουθεί να βρίσκεται στον κεντρικό Καρκίνο, σχεδόν 4 ° ανατολικά του Σμήνους της «Κυψέλης» (M44), από τον οποίο πέρασε κοντά νωρίτερα αυτό το μήνα. Ο Άρης λάμπει με μέγεθος 1, καθιστώντας τον το λαμπρότερο αντικείμενο στον Καρκίνο.
Άλλα φωτεινά αστέρια κοντά που θα πρέπει να είναι ορατά με γυμνό μάτι περιλαμβάνουν τον μεγέθους 0,4 Πρόκυνα, κάτω από τον Καρκίνο, τον Κάστορα και τον Πολυδεύκη στους Διδύμους, κάτω δεξιά του Άρη. Μακριά από τα δύο λαμπρότερα αστέρια των Διδύμων, είναι η μεγέθους 0,1 Αίγα, το λαμπρότερο άστρου του μεγάλου αστερισμού Ηνίοχου.
Τρίτη, 13 Μαΐου
Καθώς η τροχιά του Ερμή τον μεταφέρει προς την ανώτερη σύνοδο, ο πλανήτης θα φαίνεται να πέφτει όλο και χαμηλότερα στον ουρανό, ανατέλλοντας όλο και πιο αργά (δηλαδή, όλο και πιο κοντά στον Ήλιο) κάθε πρωί. Σύντομα θα είναι μη παρατηρήσιμος για κάποιο χρονικό διάστημα. Οπότε ρίξτε μια τελευταία ματιά τώρα.
Αντίθετα, η Γη και η Αφροδίτη είναι σήμερα αρκετά κοντά η μία στην άλλη στις τροχιές τους, οπότε ο δίσκος της Αφροδίτης φαίνεται μεγάλος, αλλά λιγότερο φωτισμένος. Το τηλεσκόπιό σας θα δείξει ότι η Αφροδίτη είναι μόνο 38% φωτισμένη ημισέληνος και το φαινόμενο γωνιακό μέγεθός της είναι τώρα 30″. Φροντίστε να απομακρύνετε το τηλεσκόπιό σας πολύ πριν από την ανατολή του ηλίου από τη θέση παρατήρησής σας!
Τις πρώτες πρωινές ώρες, θα δείτε τον Αντάρη, στον Σκορπιό, πολύ κοντά στην Σελήνη, όπως φαίνεται παρακάτω.
Τετάρτη, 14 Μαΐου
Εάν έχετε αφήσει ποτέ κάποιον νέο ερασιτέχνη να κοιτάξει μέσω του τηλεσκοπίου σας, οι πιθανότητες είναι ότι θα σας έχει ρωτήσει ‘ποιο είναι το πιο μακρινό αντικείμενο που μπορεί να δει κανείς με αυτό; ‘ Εκτός αν έχετε ένα πολύ μεγάλο τηλεσκόπιο, οι πιθανότητες είναι ότι η απάντησή σας πρέπει να είναι το ‘ 3C273’. Το 3C273 είναι ένα κβάζαρ, που θεωρείται ότι βρίσκεται περίπου 2 δισεκατομμύρια έτη φωτός μακριά. Για το 3C273 υπάρχουν διάφορες αναφορές στην αστρονομική ιστορία. Όχι μόνο είναι το φωτεινότερο κβάζαρ στον ουρανό, αλλά επίσης το πρώτο που ανακαλύφθηκε. Ο προσδιορισμός του σαν 3C273 προέρχεται από το ότι είναι η 273η είσοδος στον τρίτο κατάλογο των ράδιο πηγών του Κέμπριτζ, ο οποίος πραγματοποιήθηκε με το ιστορικό ράδιο τηλεσκόπιο στο Jodrell Bank της Αγγλίας και δημοσιεύθηκε το 1959.
Αν και το 3C273 εμφανίζεται σαν ένα μόλις αμυδρό, ελαφρώς γαλαζωπό αστέρι μέσω των τηλεσκοπίων μας, η τεράστια απόστασή του σημαίνει ότι πρέπει να είναι εξαιρετικά φωτεινό. Στην πραγματικότητα, γνωρίζοντας πόσο απίστευτα μακριά βρίσκεται, οι αστρονόμοι υπολογίζουν ότι το 3C273 πρέπει να έχει μια συνολική εκπομπή φωτός ισοδύναμη με αυτήν από 2 τρισεκατομμύρια ήλιους! Αυτή είναι μεγαλύτερη ποσότητα ενέργειας που παράγεται από έναν γαλαξία στο μέγεθος του δικού μας γαλαξία. Αυτό που είναι ακόμη πιο καταπληκτικό είναι ότι αυτή η τεράστια πηγή ενέργειας καταλαμβάνει μικρότερο όγκο στο σύμπαν από ότι το δικό μας ηλιακό σύστημα! Ποιο είναι όμως το είδος της πηγής ενέργειας που θα μπορούσε να παραγάγει τέτοιους φανταστικούς αριθμούς; Βασισμένοι στα στοιχεία, πολλοί αστρονόμοι καταλήγουν μόνο σε ένα συμπέρασμα: ότι τα κβάζαρ πρέπει να τροφοδοτούνται από τις τεραστίων διαστάσεων μαύρες οπές που κρύβονται βαθιά μέσα τους. Μελέτες που διευθύνονται με τη βοήθεια του διαστημικού τηλεσκοπίου Hubble εμφανίζουν πολλά κβάζαρ να θάβονται στο κέντρο πολύ αμυδρών γαλαξιών. Επίγεια τηλεσκόπια υπαινίχτηκαν στο παρελθόν ότι όντως κάτι τέτοιο συμβαίνει. Με την θέση του Hubble επάνω από την ατμόσφαιρά μας, επιβεβαιώθηκε ότι κάτι τέτοιο συμβαίνει όχι μόνο σε μερικά παραδείγματα γαλαξιών, αλλά σε πολλούς γαλαξίες. Στην περίπτωση του 3C273, οι φωτογραφίες εμφανίζουν ύλη να εκτοξεύεται προς τα έξω σχεδόν με την ταχύτητα του φωτός, αποδεικνύοντας περαιτέρω ότι κάτι εξαιρετικά ισχυρό συμβαίνει μέσα του.
Πέμπτη, 15 Μαΐου
Η εμφάνιση του Δία για το 2024-25 πλησιάζει τελικά στο τέλος της. Ο Δίας είναι το «Βραδινό Αστέρι» που λάμπει με μέγεθος -2,0 χαμηλά στα δυτικά-βορειοδυτικά κατά τη διάρκεια και μετά το σούρουπο. Αλλά απόψε ο Δίας σχηματίζει μια ευθεία γραμμή με τα δύο αστέρια του Ταύρου: το βήτα του Ταύρου πάνω δεξιά και το αμυδρότερο ζήτα πιο κοντά, κάτω αριστερά του (μεγέθη 1,6 και 3,0).
Ο αστεροειδής της κύριας ζώνης αστεροειδών 3 Juno είναι σε αντίθεση, που σημαίνει ότι βρίσκεται ακριβώς απέναντι από τον Ήλιο στον ουρανό μας, ανατέλλει κατά το ηλιοβασίλεμα και δύει κατά την ανατολή του ηλίου.
Παρασκευή, 16 Μαΐου
Εκτός από το ότι μας οδηγεί στον πολικό αστέρα, η κατσαρόλα της Άρκτου είναι περαιτέρω χρήσιμη στην ουρανογραφία, αφού μας κατευθύνει προς τον Αρκτούρο και τον Στάχυ. Ακολουθώντας τη λαβή της, πρώτα φθάνουμε στον κιτρινωπό-πορτοκαλί Αρκτούρο και μετά στον λευκό-γαλάζιο Στάχυ. Τα χρώματα των δύο άστρων μας λένε ότι ο Στάχυς πρέπει να είναι θερμότερος από τον Αρκτούρο.
Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία περνά από το κέντρο του πλανητικού δίσκου στις 9:56 μμ.
Σάββατο, 17 Μαΐου
Η Κόμη της Βερενίκης είναι ένας από τους πιο πλούσιους σε γαλαξίες αστερισμούς. Όμως, περιέχει και μερικά σφαιρωτά σμήνη. Το πιο λαμπρό είναι το Μ53 με 260.000 αστέρια! Το άλλο σφαιρωτό σμήνος, το NGC 5053 έχει στο κέντρο του 43.000 αστέρια.
Αυτή η φωτογραφία υψηλής ανάλυσης του Μ53 από το τηλεσκόπιο Hubble αποκαλύπτει αστέρια κοντά στο κέντρο του σμήνους.
Κυριακή, 18 Μαΐου
Ο Καρκίνος, το ουράνιο καβούρι, είναι καλύτερα γνωστός για ένα ανώμαλο τεσσάρων-αστέρων καλάθι που κρατά το σμήνος της Κυψέλης (ή Praesepe). Λίγη προσοχή δίνεται για τα απομακρυσμένα αστέρια που σχηματίζουν τα πόδια του καβουριού, ένα από τα οποία είναι και το άλφα. Δίνεται ακόμα λιγότερο προσοχή στο υπόλοιπο του σμήνους, συμπεριλαμβανομένου του αμυδρού, πέμπτου μεγέθους (5,29), κάπα. Αν όμως κοιτάξετε το άστρο αυτό με τηλεσκόπιο, αποκαλύπτεται ένα διπλό (και ενδεχομένως τριπλό) αστέρι. Μόνο 0,3 δευτερόλεπτα του τόξου μακριά, τα δύο άστρα μπορούν να διαχωριστούν μόνο από επαγγελματικά τηλεσκόπια. Η γοητεία του συστήματος βρίσκεται στη χημική του σύνθεση. Το κάπα Α είναι ένα αστέρι «υδραργύρου-μαγγανίου» του οποίου το μαγγάνιο είναι αυξημένο (σχετικά τις αναλογίες στον ήλιο) κατά 170 φορές, ο υδράργυρος κατά 43.000 φορές και ο χρυσός κατά 15.000 φορές! Ο λόγος που οι μετρήσεις των στοιχείων είναι εξωπραγματικές είναι η διάχυση. Το φαινόμενο αυτό μεγαλώνει την ακτινοβολία σε μερικά στοιχεία, ενώ η βαρύτητα αναγκάζει την ακτινοβολία σε άλλα στοιχεία να πέσει προς τα κάτω. Τελικά, το κάπα αποτελεί μια καλή παρατήρηση για ένα φαινομενικά αμυδρό αστέρι που χρειάζεται ένα σκοτεινό ουρανό για να το δει κανείς.
Το IXPE εξερευνά έναν πίδακα μαύρης τρύπας
Illustration Credit: NASA, Pablo Garcia
Εξήγηση: Πώς οι μαύρες τρύπες δημιουργούν ακτίνες Χ; Η απάντηση σε αυτό το μακροχρόνιο ερώτημα απαντήθηκε εν μέρει πρόσφατα με δεδομένα που ελήφθησαν από τον δορυφόρο IXPE της NASA. Οι ακτίνες Χ δεν μπορούν να βγουν από μια μαύρη τρύπα, αλλά μπορούν να δημιουργηθούν στο ενεργειακό περιβάλλον κοντά, ιδιαίτερα από έναν πίδακα σωματιδίων που κινούνται προς τα έξω. Παρατηρώντας το φως ακτίνων Χ που φτάνει κοντά στην υπερμεγέθη μαύρη τρύπα στο κέντρο του γαλαξία BL Lac, που ονομάζεται blazar, ανακαλύφθηκε ότι αυτές οι ακτίνες Χ δεν είχαν σημαντική πόλωση, η οποία αναμένεται όταν δημιουργείται περισσότερο από ενεργητικά ηλεκτρόνια παρά από πρωτόνια. Στην παραπάνω καλλιτεχνική απεικόνιση, ένας ισχυρός πίδακας φαίνεται να προέρχεται από έναν πορτοκαλί δίσκο προσαύξησης που περιβάλλει τη μαύρη τρύπα. Η κατανόηση των εξαιρετικά ενεργητικών διαδικασιών σε όλο το σύμπαν βοηθά την ανθρωπότητα να κατανοήσει παρόμοιες διαδικασίες που συμβαίνουν πάνω ή κοντά στη Γη μας.
(Η δημοσίευση της παράπνω εικόνας έγινε εδώ)
ΟΙ ΠΛΑΝΗΤΕΣ ΑΥΤΗ ΤΗΝ ΕΒΔΟΜΑΔΑ
Για καθημερινή ενημέρωση σχετικά με την ηλιακή δραστηριότητα, επισκεφτείτε τον δικτυακό τόπο: www.spaceweather.com.
Ο Ερμής χάνεται μέσα στο φως της ανατολής του Ήλιου.
Η Αφροδίτη και ο Κρόνος ανεβαίνουν λίγο ψηλότερα στα ανατολικά. Ανατέλλουν στο πρώτο σημάδι του λυκαυγούς. Όμως, η Αφροδίτη, με μέγεθος -4,7, λάμπει 230 φορές περισσότερο από τον Κρόνο, που έχει μέγεθος +1,2! Στις 17 Μαΐου, ο Κρόνος θα βρεθεί 12° πάνω και στα δεξιά της Αφροδίτης.
Ο Άρης (μέγεθος +1,1, στον Καρκίνο) λάμπει ψηλά στα νοτιοδυτικά νωρίς το βράδυ. Με τηλεσκόπιο, η διάμετρος του δίσκου του είναι 6’’.
Ο Δίας (μέγεθος -2,0, στον Ταύρο), βρίσκεται στα νοτιοδυτικά κατά τη διάρκεια της νύχτας. Δύει περίπου στις 11 μμ. Έχει φαινόμενη διάμετρο 33 δευτερόλεπτα του τόξου.
Ο Ουρανός βρίσκεται σε σύνοδο με τον Ήλιο.
Ο Ποσειδώνας έχει χαθεί μέσα στο φως του λυκαυγούς, μέσα στο υπόβαθρο του Κρόνου.
