Γράφει η Δρ. Φιόρη – Αναστασία Μεταλληνού, Δρ. Διαστημικής Φυσικής ΙΑΑΔΕΤ/ΕΑΑ
Οι μαγνητικές καταιγίδες προκαλούνται από διαταραχές του γεωμαγνητικού πεδίου, καθώς αυτό αλληλεπιδρά με το μαγνητικό πεδίο του ήλιου μας (μέσω του ηλιακού ανέμου). H μαγνητική καταιγίδα που ακόμα εξελίσσεται, χαρακτηρίζεται έντασης G4 (στην κλίμακα από G1 έως G5).
Το σέλας δημιουργείται από ηλεκτρόνια υψηλής ενέργειας, που καθώς κινούνται ελικοειδώς κατά μήκος των δυναμικών γραμμών του γεωμαγνητικού πεδίου, πλησιάζουν ενίοτε την ανώτερη ατμόσφαιρα της Γης, συγκρούονται με άτομα και μόρια αζώτου και οξυγόνου και τα διεγείρουν ενεργειακά. Τα διεγερμένα άτομα και μόρια, για να επανέλθουν στην αρχική, σταθερή κατάσταση ενεργειακής ισορροπίας, εκπέμπουν την περίσσεια ενέργειας υπό τη μορφή ορατής ακτινοβολίας.
Το κόκκινο χρώμα του σέλαος εκπέμπεται από διεγερμένο ατομικό οξυγόνο κατά την σύγκρουσή του με ηλεκτρόνια της γήινης μαγνητόσφαιρας.
Η μορφή του σέλαος μπορεί να παρομοιαστεί με κινούμενες, λαμπρές, χρωματιστές ουράνιες κουρτίνες φωτός.
Η ένταση μιας μαγνητικής καταιγίδας περιγράφεται από τον γεωμαγνητικό δείκτη Dst, ο οποίος εκφράζει την μεταβολή του μαγνητικού πεδίου της Γης, όπως μετράται στο έδαφος. Η τιμή του χθες έπεσε στα – 400 nT, χαρακτηρίζοντας την μαγνητική καταιγίδα πολύ ισχυρή.
Τον δείκτη αυτόν μπορείτε να τον παρακολουθείτε ζωντανά από την ακόλουθη βάση δεδομένων:
Στον παρακάτω σύνδεσμο μπορείτε επίσης να βλέπετε καθημερινά φωτογραφίες σέλαος από χώρες βόρειων γεωγραφικών πλατών: https://spaceweather.com”
Οι διαταραχές αυτές οφείλονται σε αλλαγές της ταχύτητας του ηλιακού ανέμου, σε ξαφνικές αυξήσεις των ηλιακών ενεργητικών σωματιδίων, αλλά κυρίως σε στεμματικές εκτινάξεις μάζας (ΣΕΜ) που χτυπούν τη μαγνητόσφαιρα, «νεφών» δηλαδή καυτού πλάσματος που εκτινάσσονται κατά καιρούς από τον Ήλιο. Οι ΣΕΜ είναι συνήθως αποτέλεσμα ξαφνικών και βίαιων εκρήξεων (εκλάμψεων) στον Ήλιο οι οποίες και αν κατευθύνονται προς τη Γη φτάνουν κατά μέσο όρο σε 2 με 3 μέρες. Η ισχύς μιας γεωμαγνητικής καταιγίδας μετριέται με το γράμμα “G” και έναν αριθμό της κλίμακας από το 1 (ασθενέστερη) μέχρι το 5 (ισχυρότερη) που μπορεί να αυξηθεί ή να μειωθεί κατά τη διάρκεια εξέλιξης της.
Η πρόσφατη μεγάλη γεωμαγνητική καταιγίδα ισχύος G4 οφείλεται σε ΣΕΜ που δημιουργήθηκαν, ήδη από την περασμένη Τετάρτη, ως αποτέλεσμα αρκετών μέτριων αλλά και ισχυρών εκλάμψεων σε μια εκτεταμένη περιοχή ηλιακών κηλίδων, και αναμένεται να φτάσουν στη Γη το διήμερο 10 με 11 Μαΐου. Οι ηλιακές κηλίδες είναι σχηματισμοί στη επιφάνεια του ήλιου που χαρακτηρίζονται από υψηλές συγκεντρώσεις ή και ανάδυση μαγνητικών πεδίων του και αποτελούν «φυτώρια» έντονης εκρηκτικής δραστηριότητας όπως οι εκλάμψεις. Το σμήνος αυτών των κηλίδων είναι ακόμα αρκετά ενεργό και πιθανότατα να προκαλέσει και νέες εκρηκτικά φαινόμενα και συνεπώς καταιγίδες τις επόμενες μέρες.
Οι γεωμαγνητικές καταιγίδες, και επομένως και αυτή που βρίσκεται ήδη σε εξέλιξη, χαρακτηρίζονται από «βροχή» φορτισμένων σωματιδίων στην ατμόσφαιρα της Γης, οπτικό αποτέλεσμα της οποίας είναι το σέλας που σε έντονες καταιγίδες όπως η εξελισσόμενη μπορεί να εμφανιστεί και σε χαμηλότερα των πολικών γεωγραφικά πλάτη. Τον περασμένο Νοέμβριο σέλας είχε καταγραφεί και σε περιοχές της βόρειας Ελλάδας. Επιπλέον οι γεωμαγνητικές καταιγίδες μπορούν να προκαλέσουν δυσλειτουργίες δορυφόρων και συστημάτων πλοήγησης (GPS), προβλήματα σε δίκτυα τηλεπικοινωνιών, καθώς και σε δίκτυα ηλεκτροδότησης εξαιτίας επαγόμενων ηλεκτρικών ρευμάτων που μπορούν να υπερθερμάνουν ή και να καταστρέψουν μετασχηματιστές αν δεν ληφθούν τα απαραίτητα μέτρα.
Ωστόσο πλέον δεν συντρέχει κανένας λόγος ανησυχίας καθώς αυτές οι εξάρσεις (του επονομαζόμενου πλέον διαστημικού καιρού) μπορούν σε μεγάλο βαθμό, έστω και βραχυπρόθεσμα, να προβλεφθούν και οι επιπτώσεις του σε υποδομές τόσο στη Γη αλλά και στο εγγύς γήινο διάστημα να αντιμετωπιστούν έγκαιρα και κατάλληλα.”
