Ο ουρανός και οι πλανήτες αυτή την εβδομάδα, από 13-2 έως 19-2
Ο ΟΥΡΑΝΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΠΛΑΝΗΤΕΣ ΑΥΤΗ ΤΗΝ ΕΒΔΟΜΑΔΑ
από 13-2 έως και 19-2 (Επιμέλεια: Αντώνης Παντελίδης)
Παρακάτω δίνονται οι ημέρες και οι ώρες, κατά τη διάρκεια της εβδομάδας αυτής, στις οποίες μπορούμε να παρατηρήσουμε με ένα καλό τηλεσκόπιο (πάνω από 4 ίντσες) την περίφημη ερυθρά κηλίδα του Δία (το χρώμα της είναι στην πραγματικότητα ελαφρά πορτοκαλί). Η παρατήρηση της κηλίδας μπορεί να γίνει από 50 λεπτά πριν έως 50 λεπτά μετά την αναγραφόμενη ώρα. Ένα μπλε ή πράσινο φίλτρο θα μπορούσε να βοηθήσει στην αύξηση του κοντράστ στον Δία.
Δευτέρα, 13 Φεβρουαρίου
Τελευταίο τέταρτο της Σελήνης στις 6:02 μμ.
Ο δορυφόρος μας κυριαρχεί τώρα στον ουρανό νωρίς το πρωί, παραμένοντας ορατός πολύ μετά την ανατολή του ηλίου.
Ο κομήτης C/2022 E3 (ZTF) βρίσκεται μέσα στον πλούσιο με ουράνια αντικείμενα Ταύρο, παράλληλα με την πράσινη λάμψη του κομήτη. Θα βρείτε τον αστερισμό ψηλά στα νοτιοδυτικά νωρίς το βράδυ, με τον φωτεινό Άρη (μέγεθος 0,1) πάνω δεξιά από το κόκκινο γιγάντιο μάτι του Ταύρου, μεγέθους 0,9 Αλντεμπαράν.
Αφού πέρασε πιο κοντά στη Γη πριν από σχεδόν δύο εβδομάδες, ο ZTF εξασθενεί. Πρόσφατα καταγράφηκε γύρω στα μέσα του 6ου μεγέθους. Θα συνεχίσει να γίνεται πιο αμυδρός με την πάροδο του χρόνου. Ακόμα είναι αρκετά φωτεινός για να εντοπιστεί εύκολα με κιάλια. Απόψε, βρίσκεται περίπου 6,6° νότια του Άρη και 2,5° βορειοανατολικά του Aldebaran. Σε κοντινή απόσταση βρίσκονται αρκετά εντυπωσιακά αντικείμενα, συμπεριλαμβανομένων των ανοικτών σμηνών NGC 1746 και NGC 1817 στα ανατολικά, καθώς και τα νεφελώματα NGC 1554 και 1555.
Τρίτη, 14 Φεβρουαρίου
Κοιτάξτε ανατολικά, όχι πολύ ψηλά, για τον Βασιλίσκο (Regulus). Πάνω αριστερά από αυτόν βρίσκεται ο σχηματισμός του «δρεπανιού» του Λέοντα που μοιάζει με ένα ανάποδο ερωτηματικό. Ο Λέων ανακοινώνει τον ερχομό της άνοιξης. Στην πραγματικότητα, ο Λέων εμφανίζεται στο τελευταίο μισό του χειμώνα. Την άνοιξη, ο αστερισμός θα είναι ήδη ψηλά.
Η Αφροδίτη πλησιάζει τον Ποσειδώνα στο βραδινό λυκόφως, καθώς οι πλανήτες προετοιμάζονται για την αυριανή σύνοδο. Μια ώρα μετά τη δύση του ηλίου, το ζευγάρι έχει ύψος 13,5° στα δυτικά, με την Αφροδίτη να είναι πολύ λαμπρή με μέγεθος -3,9. Ψάξτε με κιάλια για να βρείτε τον μακρινό Ποσειδώνα, μεγέθους 7,8, περίπου 33′ βορειοανατολικά του φωτεινού δίσκου της Αφροδίτης. Εάν δεν μπορείτε να εντοπίσετε τον παγωμένο γίγαντα, περιμένετε λίγο περισσότερο για να σκοτεινιάσει ο ουρανός. Μέσα στις επόμενες 24 ώρες, η Αφροδίτη θα περάσει πρώτα νότια του Ποσειδώνα και στη συνέχεια θα εμφανιστεί στα βορειοανατολικά του.
Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία περνά από το κέντρο του πλανητικού δίσκου ακριβώς στις 6:55 μμ.
Τετάρτη, 15 Φεβρουαρίου
To NGC 281 είναι ένα νεφέλωμα εκπομπής πλούσιο σε υδρογόνο και οξυγόνο στον αστερισμό της Κασσιόπης. Περιλαμβάνει το ανοιχτό σμήνος IC 1590, και είναι επίσης γνωστό ως νεφέλωμα Pacman για την ομοιότητα του με το ομώνυμο βιντεοπαιχνίδι. Το νεφέλωμα που ανακαλύφθηκε τον Αύγουστο του 1883 από EE Barnard είναι ορατό ακόμα και με μικρά ερασιτεχνικά τηλεσκόπια από σκοτεινούς ουρανούς.
Φωτογραφία: NGC 281 «The Pacman Nebula», του Αντώνη Φαρμακόπουλου. Τεχνικές Λεπτομέρειες εδώ : http://astrofarma.gr/el/ngc281
Πέμπτη, 16 Φεβρουαρίου
Ο Κρόνος βρίσκεται σε σύνοδο με τον Ήλιο, καθιστώντας τον αόρατο για το υπόλοιπο του Φεβρουαρίου. Ωστόσο, ο δακτυλιοειδής πλανήτης θα κάνει την επανεμφάνισή του στον πρωινό ουρανό τον επόμενο μήνα.
Αν παρατηρείτε την Αφροδίτη και τον Ποσειδώνα τις τελευταίες δύο νύχτες, είστε ήδη εξοικειωμένοι με την περιοχή του ουρανού που θα επισκεφτούμε απόψε. Στα δυτικά μετά το ηλιοβασίλεμα θα δείτε τη μεγάλη φιγούρα του Κήτους να εκτείνεται πάνω από τον ορίζοντα. Εστιάστε ανατολικά (πάνω δεξιά) των πλανητών σε έναν εξαιρετικό στόχο για τηλεσκόπια με χαμηλή μεγέθυνση: τον γαλαξία M77.
Εκτείνεται περίπου 7 ‘ επί 6 ‘ και είναι 9ου μεγέθους. Μπορείτε να βρείτε το M77 μόλις 0,9° ανατολικά του δέλτα του Κήτους, 4ου μεγέθους. Το M77 είναι ένα εξαιρετικό παράδειγμα ενός ενεργού γαλαξία, του οποίου η κεντρική υπερμεγέθης μαύρη τρύπα καταβροχθίζει άπληστα υλικό. Ωστόσο, ο δίσκος προσαύξησης της μαύρης τρύπας δεν είναι τόσο φωτεινός ώστε να ξεπερνά τη λάμψη του γαλαξία, όπως συμβαίνει με τα κβάζαρ. Αντίθετα, ο M77 ταξινομείται ως γαλαξίας Seyfert, του οποίου το κέντρο δείχνει ενδείξεις μιας μαύρης τρύπας που τροφοδοτεί χωρίς να εξουδετερώνει το φως από τον ξενιστή του. Το κέντρο του γαλαξία είναι οπτικά φωτεινό κυρίως λόγω της αφθονίας των άστρων εκεί, με αμυδρούς σπειροειδής βραχίονες ορατούς με μεγαλύτερα τηλεσκόπια.
Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία περνά από το κέντρο του πλανητικού δίσκου ακριβώς στις 8:34 μμ.
Παρασκευή 17 Φεβρουαρίου
Ο Δίας και η Αφροδίτη κλείνουν την μεταξύ τους απόσταση στο δυτικό λυκόφως, όπως φαίνεται παρακάτω. Είναι καθ’ οδόν για την σύνοδό τους την 1η Μαρτίου. Εκείνο το βράδυ θα απέχουν 1/2° και θα παρατάσσονται οριζόντια.
Σάββατο, 18 Φεβρουαρίου
Αν κοιτάξουμε στον βορειοδυτικό ουρανό μόλις βραδιάσει αυτήν την εβδομάδα, θα δούμε τον αστερισμό της Κασσιόπης σε σχήμα W να στέκεται όρθιος με τον αστέρα Caph (β της Κασσιόπης) στο κάτω μέρος.
Επίσης, κοιτάζοντας βόρειο-ανατολικά αυτόν τον μήνα, βλέπουμε την κατσαρόλα της Μεγάλης Άρκτου, μέρος του ομώνυμου αστερισμού, να αρχίζει σιγά σιγά να ανεβαίνει και να στέκεται όρθια. Αυτό είναι ένα σημάδι ότι οδεύουμε προς το καλοκαίρι.
Κυριακή, 19 Φεβρουαρίου
Ο ουρανός του χειμώνα προσφέρει την δυνατότητα να εξετάσουμε την αντίληψη μας ως προς το χρώμα των άστρων. Εύκολα βλέπουμε τη γαλάζια απόχρωση του Σείριου και του Ρίγκελ, το πορτοκαλί του Μπετελγκέζ και του Λαμπαδία, το κίτρινο (σαν τον ήλιο μας) της Αίγας στο ζενίθ και το λευκοκίτρινο του Προκύωνα στο Μικρό Σκύλο. Το χρώμα του αστέρα καθορίζεται από τη θερμοκρασία της επιφάνειάς του.
Εξετάζοντας τις σκοτεινές γραμμές του φάσματος ενός αστέρα, ο αστρονόμος μπορεί να προσδιορίσει τη θερμοκρασία του αστέρα. Ο φασματικός τύπος του αστέρα προκύπτει από τη ανάλυση του φάσματος (με τη χρήση του φασματοσκοπίου) και δηλώνεται με ένα λατινικό γράμμα. Ξεκινώντας από τα πιο θερμά αστέρια και φθάνοντας στα πιο ψυχρά, τα αντίστοιχα γράμματα είναι: O, B, A, F, G, K, M.
Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία περνά από το κέντρο του πλανητικού δίσκου ακριβώς στις 6:05 μμ.
Ο Γιώργος Χατζηφραντζής, ο φωτογράφος της παραπάνω εικόνας λέει: «Σύνοδος κορυφής του πλανήτη Άρη με τον υπέροχο κομήτη ZTF που περνά από τη γειτονιά μας αυτή τη περίοδο. Ένα κοσμικό ραντεβού κάτω από τον πεντακάθαρο ουρανό της Χαλκιδικής που έπρεπε να περάσουν 50 χιλιετίες για να γίνει. Τότε ήταν στα μέρη μας αυτός ο κοσμικός επισκέπτης τελευταία φορά…»
ΟΙ ΠΛΑΝΗΤΕΣ ΑΥΤΗ ΤΗΝ ΕΒΔΟΜΑΔΑ
Για καθημερινή ενημέρωση σχετικά με την ηλιακή δραστηριότητα, επισκεφτείτε τον δικτυακό τόπο: www.spaceweather.com.
Ο Ερμής χάνεται μέσα στη λάμψη της ανατολής του Ήλιου.
Η Αφροδίτη και ο Δίας, οι δύο φωτεινότεροι πλανήτες, λάμπουν στα δυτικά με μέγεθος -3,9 και -2,1, αντίστοιχα. Η Αφροδίτη είναι χαμηλότερα. Απέχουν 10 μοίρες αυτή την εβδομάδα, αλλά θα βρεθούν σε σύνοδο την 1η Μαρτίου.
Με τηλεσκόπιο, η Αφροδίτη δείχνει έναν μικρό δίσκο (12 δευτερόλεπτα της μοίρας). Ο Δίας έχει δίσκο με πλάτος 35 δευτερόλεπτα της μοίρας. Η απόστασή του από τον Ήλιο είναι 7 φορές μεγαλύτερη απ’ αυτήν της Αφροδίτης.
Ο Άρης, με μέγεθος +0,2 βρίσκεται στον Ταύρο. Έχει φαινόμενη διάμετρο 9” αυτή την εβδομάδα. Βρίσκεται ψηλά στο νότο πριν τα μεσάνυχτα, ακόμα λαμπρότερος από τον Αλντεμπαράν (μέγεθος + 0,8, 9° κάτω από τον Άρη).
Ο Κρόνος έχει εξαφανιστεί στη λαμπρή λάμψη του ηλιοβασιλέματος.
Ο Ουρανός, με μέγεθος 5,8 στο νότιο Κριό, βρίσκεται ψηλά στα νοτιοδυτικά νωρίς το βράδυ. Χρειάζεται ένα τηλεσκόπιο ή ένα ζευγάρι κιάλια για να παρατηρηθεί. Η φαινόμενη διάμετρος του είναι 3,6”.
Ο Ποσειδώνας, με μέγεθος 8,0, είναι στα σύνορα Υδροχόου-Ιχθύ, βρίσκεται σε σύνοδο με την Αφροδίτη.
