Ο ουρανός και οι πλανήτες αυτή την εβδομάδα, από 1-1 έως και 7-1

Ο ΟΥΡΑΝΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΠΛΑΝΗΤΕΣ ΑΥΤΗ ΤΗΝ ΕΒΔΟΜΑΔΑ

από 01-01 έως και 07-01 (Επιμέλεια: Αντώνης Παντελίδης)

Δευτέρα, 1 Ιανουαρίου

Εάν ο ουρανός σας είναι αρκετά σκοτεινός, εντοπίστε τον χειμερινό Γαλαξία που σχηματίζει μια αψίδα στον ουρανό. Νωρίς το βράδυ εκτείνεται προς τα πάνω από τον δυτικό-βορειοδυτικό ορίζοντα κατά μήκος του κάθετου Βόρειου Σταυρού του Κύκνου, στα δεξιά μετά τον αμυδρό Κηφέα και μέσω της Κασσιόπης ψηλά στα βόρεια, στη συνέχεια προς τα δεξιά και κάτω δεξιά μέσω του Περσέα και του Ηνίοχου, κάτω ανάμεσα στα πόδια των Διδύμων.

Η Σελήνη φτάνει στο απόγειο, το πιο απομακρυσμένο σημείο από τη Γη στην τροχιά της, στις 5:28 μμ. Τότε, θα βρίσκεται 404.909 χιλιόμετρα μακριά.

Ο Ερμής είναι σε στάση απόψε. Ο μικρότερος και ταχύτερος πλανήτης του ηλιακού συστήματος έχει αρχίσει να απομακρύνεται από τον Ήλιο. μπορείτε να τον δείτε με μια σύντομη ματιά στον πρωινό ουρανό περίπου 30 με 40 λεπτά πριν την ανατολή του ηλίου, όταν είναι περίπου 8° σε ύψος στα νοτιοανατολικά και λάμπει με μέγεθος 0,5. Θα χρειαστείτε έναν καθαρό ορίζοντα και ένα ζευγάρι κιάλια.

Ανεξάρτητα από το αν μπορείτε να εντοπίσετε τον Ερμή, σίγουρα θα δείτε την Αφροδίτη, ακόμα με φαινόμενο μέγεθος -4. Μια ολόκληρη ώρα πριν την ανατολή του ηλίου έχει ύψος σχεδόν 20°, λιγότερο από 1° βόρεια του μεγέθους 2,6 βήτα του Σκορπιού.

Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία περνά από το κέντρο του πλανητικού δίσκου στις 7:59 μμ.

 

Τρίτη,  2 Ιανουαρίου

Γνωρίζατε ότι η τροχιά μας γύρω από τον Ήλιο δεν είναι τέλεια κυκλική, αλλά ελαφρώς ελλειπτική; Σήμερα, η Γη φτάνει στο περιήλιο, το πλησιέστερο σημείο στον Ήλιο στην τροχιά της γύρω από το άστρο μας, στις 3 πμ. Εκείνη την στιγμή,  η απόσταση Γης-Ήλιου είναι μόλις 147,1 εκατομμύρια χιλιόμετρα. Η μέση απόσταση μεταξύ των δύο είναι 150 εκατομμύρια χιλιόμετρα — αυτή η απόσταση ορίζεται ως μία αστρονομική μονάδα ή AU. Θα φτάσουμε στο Αφήλιο, το πιο απομακρυσμένο σημείο της Γης από τον Ήλιο, στις αρχές Ιουλίου.

Ο Ωρίωνας μπορεί να τραβήξει το μεγαλύτερο μέρος της προσοχής στον χειμερινό ουρανό, αλλά δεν είναι ο μόνος αστερισμός που αξίζει να μελετήσετε αυτά τα ψυχρά βράδια. Στα βόρεια του Κυνηγού βρίσκεται ο Ηνίοχος, ένας μεγάλος, περίπου κυκλικός αστερισμός του οποίου το λαμπρότερο αστέρι είναι μεγέθους 0,1, η Αίγα ( Capella). Αυτός ο αστερισμός περιέχει τρία αντικείμενα Messier: όλα είναι νεαρά, ανοιχτά σμήνη αστεριών. Είναι το  M36, M37 και M38.

Το M36 είναι μια ομάδα με πλάτος 12′ και περίπου 60 ήλιους που λάμπει με μέγεθος 6,3. Βρίσκεται λίγο πάνω από 5,5° δυτικά-νοτιοδυτικά του θήτα του Ηνίοχου, 3ου μεγέθους. Είναι πιθανώς πιο εύκολο να εντοπιστεί κοιτάζοντας 6° βορειοανατολικά του φωτεινού, μεγέθους 1,7, βήτα του Ταύρου, που ονομάζεται επίσης Elnath.

Το M37 βρίσκεται περίπου 3,7° ανατολικά-νοτιοανατολικά του M36. Αυτό το σμήνος είναι λίγο πιο αμυδρό (μέγεθος 6,2) αλλά με  διπλάσιο πλάτος και περιέχει περισσότερα από οκτώ φορές περισσότερα αστέρια.

Τέλος, ας μεταβούμε στο M38, το οποίο βρίσκεται 2,3° βορειοδυτικά του M36. Αυτό είναι το πιο αμυδρό  από τα τρία, με μέγεθος 7,4, αν και είναι σχεδόν τόσο πλατύ  όσο το M37.

 

Τετάρτη, 3 Ιανουαρίου

Τελευταίο τέταρτο της Σελήνης στις 5:30 πμ. της Πέμπτης.

Η Σελήνη στην Παρθένο, ανατέλλει γύρω στα μεσάνυχτα. Τα ξημερώματα της Πέμπτης, ο Στάχυς φαίνεται κάτω από τη Σελήνη.

Η βροχή διαττόντων Τεταρτίδες θα κορυφωθεί τις πρώτες πρωινές ώρες της Πέμπτης.

Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία περνά από το κέντρο του πλανητικού δίσκου στις 9:38 μμ.

Πέμπτη, 4 Ιανουαρίου

Αν και είναι η πιο κρύα εποχή του έτους, εάν βγείτε έξω μετά από τις 10 μ.μ., θα βρείτε την κατσαρόλα της Μεγάλης Άρκτου να στέκεται με το χερούλι της στα βορειοανατολικά και το σχήμα σαν «δρεπάνι» της κεφαλής του Λέοντα να λάμπει στο ίδιο σχεδόν ύψος στην ανατολή… δύο πολύ πρόωρα σημάδια, προάγγελοι του ουρανού της άνοιξης.

Το όνομα Μιρφάκ προέρχεται από τα Αραβικά και αναφέρεται σε έναν αγκώνα , αλλά όχι αυτόν του Περσέα! Αντ’ αυτού η έννοια του ονόματος συνδέεται με τις Πλειάδες. Πιθανώς σήμαινε ότι ο Μιρφάκ είναι δίπλα σε αυτό το σμήνος. Όμως, ο Μιρφάκ είναι από μόνος του μέρος ενός σμήνους αστέρων που ονομάζεται το άλφα σμήνος του Περσέα. Στοχεύστε με κιάλια στον Μιρφάκ και παρατηρήστε το πλήθος από αστέρια 4ου  και 5ου μεγέθους που εμφανίζονται στο πεδίο.

Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία περνά από το κέντρο του πλανητικού δίσκου στις 5:29 μμ.

 

Παρασκευή, 5 Ιανουαρίου

Ο Δίας λάμπει στον νότιο Κριό. Πόσο εύκολα μπορείς να εντοπίσεις το μοτίβο των αστεριών του Κριού; Τα δύο φωτεινότερα άστρα του είναι ο Χαμάλ και ο Σερατάν, με μέγεθος 2,0 και 2,6. Ακριβώς κάτω από τον Σερατάν, βρίσκεται ο Mesarthim, μεγέθους 3,9. Τα τρία αστέρια του μεγαλύτερου, πιο αμυδρού αστερισμού του Τριγώνου είναι μεγέθη 3,0, 3,4 και 4,0.

Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία περνά από το κέντρο του πλανητικού δίσκου στις 11:16 μμ.

Σάββατο, 6 Ιανουαρίου

Λάμποντας σιωπηλά, 1.600 έτη φωτός μακριά, αυτό το τεράστιο αλλά και σύνθετο σύστημα αερίων, σκόνης και αστεριών, γνωστό από την εποχή του Πτολεμαίου, το νεφέλωμα του Ωρίωνα (M42), αναγνωρίστηκε σαν νεφέλωμα μόνο 400 χρόνια πριν εξαιτίας του μεγέθους του. O Γαλιλαίος είδε εσωτερικά αστέρια αλλά όχι το νεφέλωμα. Σχεδόν ένας αιώνας θα περνούσε προτού να επιβεβαιωθεί η αεριώδης φύση του νεφελώματος του Ωρίωνα, και μόλις πρόσφατα έχει κατανοηθεί η ύπαρξη του ως περιοχή γέννησης άστρων. Καλύπτει 20.000 φορές περισσότερο διάστημα απ’ ότι το ηλιακό μας σύστημα και περιέχει αρκετό υλικό για να δημιουργήσει 10.000 ήλιους. Μέσα στο νεφέλωμα υπάρχουν 2.300 αστέρια με πρώτο-πλανητικούς δίσκους και 200 αστέρια σε εμβρυικό στάδιο ανάπτυξης. Αυτό που βλέπετε δεν είναι τίποτα περισσότερο από ένα στιγμιότυπο μιας χρονικής στιγμής αφού το φως που βλέπετε απόψε έφυγε από το νεφέλωμα του Ωρίωνα της εποχή της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας!

Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία περνά από το κέντρο του πλανητικού δίσκου στις 7:08 μμ.

Κυριακή, 7 Ιανουαρίου

Αυτά τα βράδια χωρίς φεγγάρι είναι μια καλή ευκαιρία για να εξερευνήσετε τα τηλεσκοπικά αξιοθέατα στον Ηριδανό, δυτικά του Ωρίωνα: λευκούς νάνους, πολλά ενδιαφέροντα διπλά αστέρια, σφαιρωτά σμήνη και πλανητικά νεφελώματα.

Ο έκτος σε μέγεθος αστερισμός στον ουρανό εκτείνεται από τον Ρίγκελ στην δυτική πλευρά του Ωρίωνα μέχρι το αστέρι 1ου  μεγέθους Ακερνάρ (απόκλιση -57°), ένα αστέρι που περιστρέφεται τόσο γρήγορα που η διάμετρός του στους πόλους δεν είναι ούτε η μισή από την διάμετρο του στον ισημερινό. Ο αστερισμός αυτός, ο Ηριδανός (Eridanus, «ο ποταμός»), περιέχει δύο ξεχωριστά αστέρια, εύκολα ορατά. Το όμικρον (γνωστό και σαν 40 Eri), ένα οπτικά τριπλό σύστημα αστέρων (με μεγέθη 4,4, 9,5 και 11,2), μόνο 16,5 έτη φωτός μακριά, είναι το πιο εύκολο προς παρατήρηση, με οποιοδήποτε τηλεσκόπιο αστέρι λευκός νάνος. Λίγο πιο δυτικά μπορούμε να βρούμε το 4ου μεγέθους έψιλον του Ηριδανού, το πιο κοντινό αστέρι πέρα από δικό μας ηλιακό σύστημα (10,5 έτη φωτός μακριά) που γνωρίζουμε ότι έχει πλανήτες.

Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία περνά από το κέντρο του πλανητικού δίσκου στις 00:55 πμ. της Δευτέρας.

ΟΙ ΠΛΑΝΗΤΕΣ ΑΥΤΗ ΤΗΝ ΕΒΔΟΜΑΔΑ

Για καθημερινή ενημέρωση σχετικά με την ηλιακή δραστηριότητα, επισκεφτείτε τον δικτυακό τόπο: www.spaceweather.com.

Ο Ερμής λάμπει χαμηλά στο λυκαυγές, κάτω αριστερά της Αφροδίτης. Η απόστση των δύο πλανητών μειώνεται στις 14 μοίρες την 6η Ιανουαρίου. Η λαμπρότητά του μεγαλώνει κατά 2 ½ φορές, από μέγεθος +1.0 σε 0.0.

Η Αφροδίτη (μέγεθος -4,0), είναι στα νοτιοανατολικά, πριν και κατά τη διάρκεια του λυκαυγούς. Ανατέλλει περίπου 1 ½ ώρα πριν την αρχή του λυκαυγούς. Ο πλανήτης βρίσκεται στον Ζυγό. Μικραίνει η απόσταση του από τον Αντάρη από εβδομάδα σε εβδομάδα.  Τώρα φτάνει στις 6 μοίρες.

Ο Άρης μόλις που ξεπροβάλει πάνω από τον ανατολικό ορίζοντα στη λάμψη του λυκαυγούς.  Θα φαίνεται καλύτερα στον πρωινό ουρανό στο τέλος του Ιανουαρίου.

Ο Δίας (μέγεθος -2,6, στον Κριό) βρίσκεται στο ψηλότερό του σημείο μετά τις 7:00 μμ., 65 μοίρες πάνω από τον ορίζοντα. Με τηλεσκόπιο, η διάμετρος του δίσκου του είναι 44 δευτερόλεπτα του τόξου.

Ο Κρόνος, με μέγεθος +0,9, στον αμυδρό Υδροχόο, χαμηλώνει στα νοτιοδυτικά νωρίς το βράδυ. Το φωτεινό αστέρι κάτω από τον πλανήτη είναι ο Φομαλχώ, ενώ ο Αλτάιρ λάμπει πάνω και στα δεξιά του. Δύει μετά τις 8 μμ.

Ο Ουρανός έχει μέγεθος 5,6 στον Κριό, βρίσκεται ψηλά τις πρώτες πρωινές ώρες, 14° ανατολικά του Δία. Με τηλεσκόπιο, φαίνεται η μικρή διάμετρος του, 3,8 δευτερόλεπτα του τόξου.

Ο Ποσειδώνας, με μέγεθος 7,9, στα σύνορα Ιχθύων-Υδροχόου φαίνεται ψηλά περίπου στις 7 μμ., 23° ανατολικά του Κρόνου.