Ο ουρανός και οι πλανήτες αυτή την εβδομάδα, από 9/11 έως και 15/11
Ο ΟΥΡΑΝΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΠΛΑΝΗΤΕΣ ΑΥΤΗΝ ΤΗΝ ΕΒΔΟΜΑΔΑ
(Επιμέλεια: Αντώνης Παντελίδης)
Δευτέρα, 9 Νοεμβρίου
Κοντά στην Κασσιόπη βρίσκεται ο αμυδρός αστερισμός της Σαύρας, που είναι πλούσιος σε αντικείμενα βαθέως ουρανού, όπως το NGC 7243 ή Caldwell 16, ένα ανοικτό σμήνος. Βρίσκεται κοντά στους αστέρες α Σαύρας και 4 Σαύρας καθώς και στο πλανητικό νεφέλωμα IC 5217. Υπολογίζεται ότι απέχει 2.800 έτη φωτός και η ηλικία του εκτιμάται στα εκατό εκατομμύρια χρόνια. Το NGC 7243 αποτελείται κυρίως από λευκά και κυανά άστρα. Στο κέντρο του υπάρχει ένα διπλό άστρο μεγέθους 6,4.
Αν κοιτάξει κανείς τα ξημερώματα στα ανατολικά τους πρωινούς πλανήτες, θα δει την ημισέληνο, σε χάση, να χαμηλώνει ως προς τον ορίζοντα μέρα με τη μέρα.
Τρίτη, 10 Νοεμβρίου
Στον πρωινό ουρανό, κάτω από τον Ωρίωνα δεσπόζει με την λάμψη του ο Σείριος, πιο λαμπρός από όλα τα αστέρια του ουρανού. Ο Μπετελγκέζ και ο Προκύων σχηματίζουν μαζί του το περίφημο χειμερινό τρίγωνο, που θα κυριαρχεί στον ουρανό τους επόμενους μήνες και φυσικά θα ανατέλλει όλο και πιο νωρίς.
Ο Αλτάιρ, το πιο νότιο αστέρι από το περίφημο θερινό τρίγωνο, είναι το πιο ψυχρό από τα τρία και πιο κοντά από τα τρία. Το φως του χρειαζεται περίπου 17 χρόνια για να φθάσει σε εμάς. Ακολουθεί ο Βέγας, 25 έτη φωτός μακριά, και ο Ντενέμπ, 1600 έτη φωτός μακριά.
Τετάρτη, 11 Νοεμβρίου
Μπορείτε να βρείτε τα τέσσερα αστέρια που αποτελούν το Μεγάλο Τετράγωνο του Πήγασου και να τα τοποθετήσετε κατά σειρά λαμπρότητας; Στα αριστερά είναι ο Alpheratz, το πιο λαμπρό ενώ το πιο αμυδρό είναι ο Algenib, με μέγεθος 3.
Περίπου στις 8:30 το βράδυ η λαμπρή Αίγα του Ηνίοχου θα είναι στον βορειοανατολικό ουρανό, ακριβώς στο ίδιο ύψος με τον επίσης λαμπρό Βέγα, που θα είναι στον βορειοδυτικό ουρανό. Παρατηρήστε τη διαφορά στα χρώματα των δύο αστέρων. Με τηλεσκόπιο, ο Βέγας θα πρέπει να εμφανίζει ένα λευκό ή ελαφρά γαλάζιο χρώμα, αν το όργανό σας έχει καλά οπτικά. Κάποιο έντονα μπλε ή κίτρινο χρώμα δηλώνει χρωματικό σφάλμα, που είναι ιδιαίτερα φανερό σε διοπτρικά τηλεσκόπια.
Νέα σελήνη στις 7:49 μ.μ.
Πέμπτη, 12 Νοεμβρίου
Έχετε παρατηρήσει το λαμπρό αστέρι χαμηλά στον νότιο ορίζοντα στο τέλος του λυκόφωτος; Είναι ο 1ου μεγέθους Φομαλχώ, που βρίσκεται στον αμυδρό αστερισμό των Νότιων Ιχθύων. Το αστέρι φθάνει στον νότο περίπου 3 ώρες μετά το ηλιοβασίλεμα. Στα δικά μας γεωγραφικά πλάτη το μέγιστο ύψος στο οποίο φτάνει είναι μόνο 20 μοίρες. Για αυτό και είναι εύκολο να το χάσετε, αν δεν έχετε ανοιχτό νότιο ορίζοντα.
Παρασκευή, 13 Νοεμβρίου
Εάν είστε ξύπνιοι πριν το πρώτο φως της αυγής αυτή την εβδομάδα και εάν ο ουρανός σας είναι καθαρός και χωρίς φωτορύπανση, ψάξτε το ζωδιακό φως στην ανατολή. Αυτό είναι η αποκαλούμενη “ψεύτικη αυγή”: μια τεράστια, στενή πυραμίδα αμυδρού φωτός που ευθυγραμμίζεται με την εκλειπτική. Αποτελείται από διαπλανητική σκόνη, που φωτίζεται από τον Ήλιο.
Σάββατο, 14 Νοεμβρίου
Η Σελήνη επανέρχεται στον βραδινό ουρανό στο λυκόφως. Κοιτάξτε μία ώρα μετά τη δύση του Ήλιου στον αστερισμό του Τοξότη.
Κυριακή, 15 Νοεμβρίου
Ο θαυμαστός Ωρίωνας δύει τώρα σχεδόν ταυτόχρονα με την ανατολή του Ήλιου, αλλά ανατέλλει πολύ αργότερα από τη δύση του. Οι πορείες του Ήλιου και του αστερισμού στον ουρανό είναι διαφορετικές. Ο Ωρίωνας ανατέλλει στην Ανατολή και δύει στη Δύση όλο το χρόνο, περνώντας περίπου 12 ώρες επάνω από τον ορίζοντα κατά τη διάρκεια κάθε κύκλου ημέρας-νύχτας. Η πορεία του Ήλιου, όμως, αλλάζει με τις εποχές. Αυτήν την περίοδο, στα μεσοβόρεια γεωγραφικά πλάτη, ανατέλλει περίπου 25 μοίρες νότια του σημείου της Ανατολής και δύει στην ίδια απόσταση νότια του σημείου της Δύσης, παρέχοντας μόνο 9½ ώρες φωτός την ημέρα.
Μπορεί ένα αυτοματοποιημένο τηλεσκόπιο να αντικαταστήσει τους αστροχάρτες; Όπως ο Terence Dickinson και ο Alan Dyer λένε στο Backyard Astronomer’s Guide: “Δεν μπορεί κανείς να εκτιμήσει πλήρως το σύμπαν, αν δεν αναπτύξει την ικανότητα να βρίσκει πράγματα στον ουρανό και αν δεν κατανοεί τις ουράνιες κινήσεις. Αυτή η γνώση κατακτάται μόνο όταν κάποιος αφιερώνει χρόνο κάτω από τα αστέρια με φιλομάθεια και με έναν αστροχάρτη στα χέρια.” Χωρίς αυτά, “ο ουρανός ποτέ δεν γίνεται ένα φιλικό μέρος.”
Μια ιδιαίτερα γοητευτική δύση του Ηλίου από την Καλαμαριά την περασμένη εβδομάδα. Φαίνεται ότι η έντονη ηλιακή δραστηριότητα τις προηγούμενες ημέρες χρωμάτισε πολύ όμορφα τους ελληνικούς ουρανούς. Φωτογραφία: Παναγιώτης Παναγιωτίδης.
Θέλετε να γίνετε καλύτερος ερασιτέχνης αστρονόμος; Μάθετε τη θέση των αστερισμών με βάση τα πιο λαμπρά αστέρια τους και τους σχηματισμούς τους. Αυτό είναι το κλειδί για να εντοπίσετε και τα διάφορα αντικείμενα από το βαθύ ουρανό με κιάλια ή με τηλεσκόπιο. Ένας πολύ χρήσιμος οδηγός για εύκολο εντοπισμό των αστερισμών σε όλο τον ουρανό είναι το βιβλίο The Monthly Sky Guide (εκδόσεις ΠΛΑΝΗΤΑΡΙΟ Θεσσαλονίκης).
ΟΙ ΠΛΑΝΗΤΕΣ ΑΥΤΗ ΤΗΝ ΕΒΔΟΜΑΔΑ
Για καθημερινή ενημέρωση σχετικά με την ηλιακή δραστηριότητα, επισκεφτείτε τον δικτυακό τόπο: www.spaceweather.com.
Ο Ερμής έχει χαθεί στο φως της ανατολής του Ήλιου.
Η Αφροδίτη, ο Άρης, και ο Δίας συνεχίζουν να αλλάζουν τον μεταξύ συσχετισμό θέσεων στον ανατολικό ουρανό πριν και κατά τη διάρκεια του λυκαυγούς. Η Αφροδίτη είναι η πιο λαμπρή, με μέγεθος -4,4. Ο Δίας είναι -1,8, ενώ ο Άρης, ανάμεσά τους (πιο κοντά στην Αφροδίτη) είναι πολύ πιο αμυδρός, με μέγεθος +1,7. Παρατηρήστε τον μεταξύ τους σχηματισμό να αλλάζει από πρωινό σε πρωινό. Η Αφροδίτη χαμηλώνει σε ύψος, ο Δίας και ο Άρης ανεβαίνουν ψηλότερα.
Ο Κρόνος, με μέγεθος +0,6, χάνεται στο φως της δύσης του Ήλιου πολύ χαμηλά στα δυτικά-νοτιοδυτικά. Θα χρειαστείτε κιάλια, για να τον εντοπίσετε.
Ο Ουρανός (μέγεθος +5,7, στους Ιχθύες) και ο Ποσειδώνας (μέγεθος +7,8, στον Υδροχόο) είναι ψηλά στα νοτιοανατολικά και νότια, αντίστοιχα, νωρίς το βράδυ. Εδώ θα βρείτε αναλυτικούς χάρτες για τις θέσεις του Ουρανού και του Ποσειδώνα.
