Ο ουρανός και οι πλανήτες αυτή την εβδομάδα, από 11-5 έως και 17-5
Ο ΟΥΡΑΝΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΠΛΑΝΗΤΕΣ ΑΥΤΗΝ ΤΗΝ ΕΒΔΟΜΑΔΑ
(Επιμέλεια: Αντώνης Παντελίδης)
Παρακάτω δίνονται οι ημέρες και οι ώρες, κατά τη διάρκεια αυτής της εβδομάδας, στις οποίες μπορούμε να παρατηρήσουμε με ένα καλό τηλεσκόπιο την περίφημη ερυθρά κηλίδα του Δία. Η παρατήρηση της κηλίδας μπορεί να γίνει μέχρι μια ώρα πριν και μια ώρα μετά την αναγραφόμενη ώρα.
Δευτέρα, 11 Μαΐου
Τελευταίο τέταρτο της σελήνης στις 1:37 μ.μ. Το φεγγάρι περνάει τις πρωινές ώρες στο νοτιοδυτικό μέρος του αστερισμού του Υδροχόου, κοντά στα σύνορα με τον Αιγόκερο.
Καθώς αρχίζει η νύχτα, προσέξτε πόσο ψηλά κάθεται η κατσαρόλα της Μεγάλης Άρκτου. Αν και φαίνεται ότι αυτός ο γνωστός σχηματισμός αστέρων έχει σκαρφαλώσει ακριβώς από πάνω μας, στην πραγματικότητα είναι 10 με 15 μοίρες κάτω από το ζενίθ. Αν προεκτείνουμε πέντε φορές τους δύο δείκτες της κατσαρόλας, τότε θα βρεθούμε στον πολικό αστέρα. Για να βεβαιωθείτε ότι το φαινόμενο μέγεθος του αστεριού του βορά είναι + 2, κοιτάξτε τους δύο δείκτες αστέρες. Θα πρέπει να έχουν την ίδια λαμπρότητα.
Τρίτη, 12 Μαΐου
Ο Κρόνος θα βρεθεί σε αντίθεση σε 10 ημέρες. Ανατέλλει πριν τις 9:30 μ.μ. και φτάνει σε μέγιστο ύψος πριν τις 2:30 π.μ. Φέγγει με μέγεθος 0,1 και βρίσκεται στα σύνορα του Σκορπιού με τον Ζυγό.
Το σφαιρωτό σμήνος Μ4 στον Σκορπιό είναι σχετικά διάσπαρτο σμήνος, βρίσκεται κοντά στον Αντάρη και φαίνεται αυτήν την εποχή καλύτερα πριν το λυκαυγές στο νότο.
Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 10:03 μ.μ.
Τετάρτη, 13 Μαΐου
Το φωτεινό αστέρι χαμηλά στη δύση μόλις βραδιάσει είναι ο Προκύων του Μικρού Κυνός. Το αστέρι αυτό είναι γνωστό στους περισσότερους ερασιτέχνες αστρονόμους αλλά είναι δύσκολο να αναγνωριστεί χωρίς τους γνωστούς αστερισμούς του Ωρίωνα και του Μεγάλου Κυνός (με τον Σείριο) να φαίνονται στον ουρανό αυτήν την ώρα. Παρομοίως, η Αίγα, το λαμπρό αστέρι χαμηλά στον βορειοδυτικό ουρανό είναι ένα άλλο μέλος από την όμορφη συλλογή με τέτοια λαμπρά και χαρακτηριστικά αντικείμενα από τον χειμερινό ουρανό.
Πέμπτη, 14 Μαΐου
Το φεγγάρι θα βρεθεί σε περίγειο στις 3:19 π.μ. της Παρασκευής. Τότε θα απέχει 366.024 χιλιόμετρα από εμάς.
Το όνομα Ντενέμπολα σημαίνει «η ουρά του λιονταριού». Γενικά, το πρώτο συνθετικό της λέξης αυτής, δηλαδή το «ντενέμπ» υπάρχει σε αρκετά ονόματα αστεριών και αναφέρεται στην ουρά κάποιου ζώου. Η Ντενέμπολα μαζί με τον Στάχυ και τον Αρκτούρο (35 μοίρες στα αριστερά του Ντενέμπολα σχηματίζουν ένα μεγάλο ισόπλευρο τρίγωνο που μερικές φορές αναφέρεται σαν «το ανοιξιάτικο τρίγωνο».
Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 11:42 μ.μ.
Παρασκευή, 15 Μαΐου
Εάν έχετε αφήσει ποτέ κάποιον νέο ερασιτέχνη να κοιτάξει μέσω του τηλεσκοπίου σας, οι πιθανότητες είναι ότι θα σας έχει ρωτήσει ‘ποιο είναι το πιο μακρινό αντικείμενο που μπορεί να δει κανείς με αυτό; ‘ Εκτός αν έχετε ένα πολύ μεγάλο τηλεσκόπιο, οι πιθανότητες είναι ότι η απάντησή σας πρέπει να είναι: το ‘3C273’. Το 3C273 είναι ένα κβάζαρ που θεωρείται ότι βρίσκεται περίπου 2 δισεκατομμύρια έτη φωτός μακριά. Για το 3C273 υπάρχουν διάφορες αναφορές στην αστρονομική ιστορία. Όχι μόνο είναι το φωτεινότερο κβάζαρ στον ουρανό, αλλά επίσης το πρώτο που ανακαλύφθηκε. Ο προσδιορισμός του σαν 3C273 προέρχεται από το ότι είναι η 273η είσοδος στον τρίτο κατάλογο των ράδιο πηγών του Κέμπριτζ, ο οποίος πραγματοποιήθηκε με το ιστορικό ραδιοτηλεσκόπιο στο Jodrell Bank της Αγγλίας και δημοσιεύθηκε το 1959. Αν ήταν σε απόσταση 30 ετών φωτός από τον πλανήτη μας – περίπου επτά φορές την απόσταση μεταξύ της Γης και του Εγγύτατου Κενταύρου (Proxima Centauri), το πλησιέστερο άστρο σε μας μετά από τον Ήλιο – θα εξακολουθούσε να εμφανίζονταν τόσο φωτεινός στον ουρανό, όσο και ο ήλιος μας.
Σάββατο, 16 Μαΐου
Ο Κρόνος λάμπει πάνω από τον Σκορπιό αργά απόψε. Το αστέρι β του Σκορπιού είναι ένα όμορφο διπλό αστέρι με τηλεσκόπιο.
Ο Ποσειδώνας ανατέλλει στις 3 π.μ. αυτή την εβδομάδα και εμφανίζεται χαμηλά στα νοτιοανατολικά πριν το λυκαυγές. Το μέγεθος του πλανήτη είναι 7,9. Θα χρειαστείτε κιάλια ή τηλεσκόπιο για να τον εντοπίσετε. Τώρα όμως λάμπει κοντά σε ένα λαμπρότερο αστέρι, στις 2,2° νοτιοδυτικά του 4ου μεγέθους λάμδα του Υδροχόου. Με τηλεσκόπιο θα αποκαλυφθεί ο δίσκος του με μέγεθος διαμέτρου 2,3″ και με χρώμα μπλε-γκρίζο.
Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 1:21 π.μ. της Κυριακής.
Κυριακή, 17 Μαΐου
Νέα σελήνη στις 7:14 π.μ. της Δευτέρας.
Πόσους γαλαξίες μπορείτε να δείτε με ένα ζευγάρι κιάλια; Κάτω από «χερούλι» της «κατσαρόλας» υπάρχουν τέσσερις: ο Μ51, ο Μ106, ο Μ63 και ο Μ94.
Ο αστερισμός του Δράκοντα είναι ψηλά όταν βραδιάσει και ανεβαίνει ψηλότερα μετά τα μεσάνυχτα.
Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 9:12 μ.μ.
Μπορεί ένα αυτοματοποιημένο τηλεσκόπιο να αντικαταστήσει τους αστροχάρτες; Όπως ο Terence Dickinson και ο Alan Dyer λένε στο Backyard Astronomer’s Guide: “Δεν μπορεί κανείς να εκτιμήσει πλήρως το σύμπαν, αν δεν αναπτύξει την ικανότητα να βρίσκει πράγματα στον ουρανό και αν δεν κατανοεί τις ουράνιες κινήσεις. Αυτή η γνώση κατακτάται μόνο όταν κάποιος αφιερώνει χρόνο κάτω από τα αστέρια με φιλομάθεια και με έναν αστροχάρτη στα χέρια.” Χωρίς αυτά, “Ο ουρανός ποτέ δεν γίνεται ένα φιλικό μέρος.”
«Πάνω από τον κόσμο, κάτω από τα αστέρια» είναι ο τίτλος της φωτογραφίας που δίνει ο δημιουργός της Κωνσταντίνος Βασιλακάκος και εξηγεί:
«Έχω πάνω από ένα χρόνο που πηγαίνω στα βουνά και φωτογραφίζω τον νυχτερινό ουρανό. Πάντα μου άρεσε η θέα που έχει η κορυφή και αυτό το αίσθημα που νιώθεις όταν είσαι πάνω από τον κόσμο. Τα συναισθήματα είναι μοναδικά. Πέρυσι ήθελα πολύ να πάω στα βουνά τον χειμώνα αλλά δεν το έκανα, δεν ένιωθα έτοιμος να το κάνω. Μα μετά από καιρό μετάνιωσα πολύ μέσα μου, έτσι υποσχέθηκα στον εαυτό μου να πάω φέτος. Δεν έχω αρκετές γνώσεις στην ορειβασία όπως και δεν έχω τον κατάλληλο χειμερινό εξοπλισμό, κραπόν, πιολέ, ειδικό υπνόσακο για χαμηλές θερμοκρασίες. Μα μέσα μου έχω πάθος για ζωή και για το απροσδόκητο. Όλο αυτό μου δίνει κουράγιο και θέληση για να ξεπερνάω τα όρια μου σε όλα τα επίπεδα. Έτσι περπάτησα από το σπίτι για να πάω στην κορυφή από το βουνό Βουτσικάκι. Περπάτησα περίπου 5 ώρες κουβαλώντας περίπου πάνω από 20 κιλά στο σακίδιο μου. Είχα σκοπό να κάνω ένα 12ωρο σταρ τρειλς. Όταν έφτασα είχε σχεδόν βραδιάσει έτσι άρχισα να σκάβω μια τρύπα στο χιόνι με ένα τσεκούρι που είχα μαζί μου και μετά έβαλα την κάμερα να φωτογραφίζει. Οπότε έμεινα εκεί το βράδυ, μόνος, πάνω στην χιονισμένη κορυφή και κάτω έβλεπα τον κόσμο να… Η εμπειρία ήταν μοναδική και σίγουρα θα ήθελα να την ξαναζήσω. Απλά ήθελα να σας δείξω ότι όταν υπάρχει θέληση τίποτα δεν είναι δύσκολο».
Θέλετε να γίνετε καλύτερος ερασιτέχνης αστρονόμος; Μάθετε τη θέση των αστερισμών με βάση τα πιο λαμπρά αστέρια τους και τους σχηματισμούς τους. Αυτό είναι το κλειδί για να εντοπίσετε και τα διάφορα αντικείμενα από το βαθύ ουρανό με κιάλια ή με τηλεσκόπιο. Ένας πολύ χρήσιμος οδηγός για εύκολο εντοπισμό των αστερισμών σε όλο τον ουρανό είναι το βιβλίο The Monthly Sky Guide (εκδόσεις ΠΛΑΝΗΤΑΡΙΟ Θεσσαλονίκης).
ΟΙ ΠΛΑΝΗΤΕΣ ΑΥΤΗ ΤΗΝ ΕΒΔΟΜΑΔΑ
Για καθημερινή ενημέρωση σχετικά με την ηλιακή δραστηριότητα, επισκεφτείτε τον δικτυακό τόπο: www.spaceweather.com.
Ο Ερμής αρχίζει γρήγορα να χάνει τη φωτεινότητά του, από μέγεθος + 0,5 σε μέγεθος +1,7 στις 15 Μαΐου. Κοιτάξτε μετά το ηλιοβασίλεμα, μακριά κάτω και στα δεξιά της Αφροδίτης.
Η Αφροδίτη (μέγεθος -4,2, στα πόδια των Διδύμων ) λάμπει μετά τη δύση του ηλίου πάνω στο δυτικό ουρανό. Η Αφροδίτη διανύει μια πορεία στο βραδινό ουρανό, σαν «Αποσπερίτης» που θα διαρκέσει μέχρι το καλοκαίρι. Ο πλανήτης δύει στα δυτικά-βορειοδυτικά μετά τις 11 το βράδυ. Με τηλεσκόπιο, ο πλανήτης είναι ακόμα μικρός και σε φάση gibbous αλλά ολοένα θα μεγαλώνει σε διάμετρο. Σύντομα θα είναι σε «διχοτόμο», στη φάση της «μισής σελήνης».
Ο Άρης έχει χαθεί στη λάμψη του ήλιου.
Ο Δίας (με μέγεθος -2,0, στον Καρκίνο) είναι ψηλά στο νότο όταν θα έχει βραδιάσει. Φτάνει στο ψηλότερό του σημείο στις 7 μ.μ., όταν ακόμα ο ήλιος φέγγει στον ουρανό. Με τηλεσκόπιο, η φαινόμενη διάμετρός του είναι 37 δευτερόλεπτα του τόξου. Η απόστασή του από την λαμπρή Αφροδίτη ολοένα και μικραίνει. Οι δύο λαμπρότεροι πλανήτες θα βρεθούν σε μια ξεχωριστή σύνοδο στο τέλος Ιουνίου.
Ο Κρόνος (μέγεθος + 0,1, μόλις πάνω από την κεφαλή του Σκορπιού) βγαίνει στον πρωινό ουρανό στα νοτιοανατολικά στις 9 μ.μ. και μεσουρανεί στις 2:30 π.μ. Κάτω και στα αριστερά του, σε απόσταση 9° είναι ο Αντάρης. Αν παρατηρείτε τον πλανήτη με τηλεσκόπιο, αξίζει να δείτε και δύο διπλά άστρα κοντά του: το βήτα του Σκορπιού μόλις 1,2° κάτω του και το ν του Σκορπιού 1,8° κάτω και στα αριστερά του Κρόνου.
Ο Ουρανός (μέγεθος +5,9, στους Ιχθείς) αρχίζει να βγαίνει μόλις πάνω από τον ανατολικό ορίζοντα στο λυκαυγές.
Ο Ποσειδώνας (μέγεθος +7,9, στον Υδροχόο) είναι χαμηλά στην αρχή του λυκαυγούς (από τα βόρεια γεωγραφικά πλάτη). Όσο πιο νότια, τόσο ψηλότερα θα βρεθεί.
