Ο ουρανός και οι πλανήτες αυτή την εβδομάδα, από 17-1 έως και 23-1
Ο ΟΥΡΑΝΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΠΛΑΝΗΤΕΣ ΑΥΤΗ ΤΗΝ ΕΒΔΟΜΑΔΑ
από 17-1 έως και 23-1 (Επιμέλεια: Αντώνης Παντελίδης)
Δευτέρα, 17 Ιανουαρίου
Η πρώτη Πανσέληνος του έτους στις 1:49 πμ. της Τρίτης. Ο Πολυδεύκης και ο Κάστορας λάμπουν πάνω απ’ αυτήν.
Η Αφροδίτη, η οποία κυριάρχησε στον απογευματινό ουρανό στις αρχές Ιανουαρίου, τώρα αρχίζει να «κρυφοκοιτάζει» λίγο πριν την ανατολή του Ήλιου. Αν ξυπνήσετε νωρίς, δείτε αν μπορείτε να εντοπίσετε τον φωτεινό πλανήτη. Μόλις 30 λεπτά πριν την ανατολή του Ήλιου, θα βρίσκεται μόλις 7° ψηλά στα ανατολικά. Δεν θα πρέπει να είναι πολύ δύσκολο να την βρείτε: Λάμπει με έντονο μέγεθος -4,3.
Με ένα τηλεσκόπιο, θα δείτε ότι ο δίσκος της, διαμέτρου 1′, είναι μόλις 3% φωτισμένος. Κατά τη διάρκεια του υπόλοιπου μήνα, ο δίσκος συρρικνώνεται σε περίπου 50″ αλλά φωτίζεται περισσότερο, φτάνοντας στο 15% στις 31 του μήνα.
Πάνω δεξιά της Αφροδίτης στον ουρανό είναι ο Άρης που λάμπει με μέγεθος 1,5. Ο κόκκινος πλανήτης εκτείνεται σε μόλις 4″. Δεν μπορείτε να δείτε πολλές λεπτομέρειες στην επιφάνειά του μέσα από ένα τηλεσκόπιο. Όμως, ο πλανήτης ξεκινά ένα ταξίδι σε μια πανέμορφη περιοχή του γαλαξία με πολλά άλλα ενδιαφέροντα αντικείμενα.
Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία περνά από το κέντρο του πλανητικού δίσκου στις 5:44 μμ.
Τρίτη, 18 Ιανουαρίου
Ο Σείριος λάμπει έντονα νωρίς το βράδυ κάτω από τον Ωρίωνα στα νοτιοανατολικά. Γύρω στις 8 ή 9 μμ., ανάλογα με την τοποθεσία σας, ο Σείριος λάμπει ακριβώς κάτω από τον φλογερό Μπετελγκέζ, στον ώμο του Ωρίωνα.
Ο πλανήτης Ουρανός είναι «σε στάση» στις 10 μμ. Βρίσκεται ψηλά στον Κριό νωρίς το βράδυ. Όλα τα φωτεινά αστέρια του Κριού είναι στο βορειοδυτικό τμήμα του αστερισμού, ενώ ο Ουρανός βρίσκεται στη νοτιοανατολική πλευρά, περίπου 11° νοτιοανατολικά του Χαμάλ. (Με μέγεθος 2, αυτό είναι το λαμπρότερο αστέρι του Κριού).
Αν θέλετε ένα πιο κοντινό σημείο για να εντοπίσετε αυτόν τον παγωμένο γίγαντα, βρείτε το μ του Κήτους. Αυτό το αστέρι βρίσκεται μόλις 5,3° νοτιοανατολικά του πλανήτη. Με κιάλια ή τηλεσκόπιο, μεγεθύνετε και θα δείτε τον μεγέθους 5,8 Ουρανό λιγότερο από 0,5° νότια του 6ου μεγέθους αστέρα 29 του Κριού. Ο μακρινός πλανήτης εκτείνεται στα 4″ φαινόμενου δίσκου μέσα από ένα τηλεσκόπιο, το ίδιο φαινόμενο μέγεθος με τον Άρη, αν και οι δύο είναι φυσικά πολύ διαφορετικοί ως προς τη μάζα τους. Είναι η τεράστια απόσταση του Ουρανού που τον κάνει να φαίνεται τόσο μικρός: Αυτή τη στιγμή είναι περίπου 2,9 δισεκατομμύρια km μακριά από τη Γη.
Τετάρτη, 19 Ιανουαρίου
Η Σελήνη μόλις άρχισε να φθίνει από την πλήρη φάση της, εμφανιζόμενη περίπου 95 τοις εκατό φωτισμένη από σήμερα το απόγευμα. Με ένα μόνο κομμάτι της άκρη της να έχει χαθεί, μερικά από τα χαρακτηριστικά αυτής της περιοχής ξεχωρίζουν τώρα με μεγάλο κοντράστ, χάρη στην διαχωρίζουσα (τη γραμμή που χωρίζει τη νύχτα από την ημέρα πάνω στη Σελήνη). Ένα από τα πιο αξιοσημείωτα είναι η Mare Crisium (η Θάλασσα των Κρίσεων) στα βορειοανατολικά. Αυτή η στρογγυλή, επίπεδη θάλασσα εκτείνεται σε περίπου 550 km και πιθανότατα σχηματίστηκε μεταξύ 4,5 και 3,8 δισεκατομμυρίων ετών πριν. Στα νοτιοδυτικά της, ακόμα στο φως της ημέρας, βρίσκεται η μεγάλη Mare Tranquillitatus, γνωστότερη ως Θάλασσα της Ηρεμίας που είναι και το σημείο προσγείωσης του Apollo 11, της πρώτης επανδρωμένης αποστολής στη Σελήνη.
Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία περνά από το κέντρο του πλανητικού δίσκου στις 7:23 μμ.
Πέμπτη, 20 Ιανουαρίου
Στο τέλος του μήνα, ο πλανήτης Δίας θα έχει ύψος μόλις 11° μία ώρα μετά τη δύση του Ήλιου. Τότε, ο παρατηρητής κοιτάζει μέσα από περισσότερα στρώματα της ατμόσφαιρας της Γης, με αποτέλεσμα να θολώνει η θέα αυτού του εκπληκτικού πλανήτη.
Σήμερα, ο αέριος γίγαντας εξακολουθεί να είναι 20° σε ύψος, μία ώρα μετά τη δύση του Ηλίου. Βρίσκεται στο νοτιοδυτικό Υδροχόο. Την ίδια ώρα, ο Ερμής και ο Κρόνος έχουν εξαφανιστεί, αφήνοντας τον μεγέθους -2,1 Δία να κυριαρχεί στον δυτικό ουρανό. Κάντε ζουμ στον πλανήτη με ένα τηλεσκόπιο για να δείτε και τα τέσσερα φεγγάρια του Γαλιλαίου: την Ευρώπη (πιο μακριά) και την Ιώ στα ανατολικά, με την Καλλιστώ (πιο κοντά) και τον Γανυμήδη στα δυτικά.
Παρασκευή, 21 Ιανουαρίου
Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία περνά από το κέντρο του πλανητικού δίσκου στις 8:13 μμ.
Το πρωί του Σαββάτου, η Αφροδίτη είναι σχεδόν τόσο ψηλά όσο ο αμυδρός Άρης για τους παρατηρητές από γεωγραφικό πλάτος 40° βόρεια. Η απόσταση αυτή μικραίνει. Θα φτάσει στις 8° νωρίς τον Φεβρουάριο.
Σάββατο, 22 Ιανουαρίου
Νωρίς το πρωί, τις τελευταίες εβδομάδες του Ιανουαρίου, αρχίζοντας από σήμερα, ο πλανήτης Άρης περνάει κάτω από το ανοιχτό σμήνος NGC 6469 στην πορεία του για τη συνάντηση με τα νεφελώματα M20 και M8.
Ο κόκκινος πλανήτης ανατέλλει περίπου δύο ώρες πριν την ανατολή του Ήλιου. Περιμένετε τουλάχιστον 30 με 40 λεπτά για να καθαρίσει το πιο ταραχώδες μέρος της ατμόσφαιρας, και στη συνέχεια, στρέψτε το τηλεσκόπιό σας προς τον δυτικό Τοξότη, κάτω αριστερά του Σκορπιού και ακριβώς κάτω από τον Οφιούχο. Όσο πιο ψηλά μπορείτε να τον αφήσετε να ανέβει πριν φωτίσει ο ουρανός, τόσο το καλύτερο.
Το NGC 6469 βρίσκεται λιγότερο από 2° βορειοανατολικά του Άρη σήμερα το πρωί και θα εμφανιστεί ακριβώς νότια αυτής της νεαρής ομάδας αστεριών την ίδια ώρα αύριο. Το M20 βρίσκεται τώρα 3,1° ανατολικά-βορειοανατολικά του Άρη, ενώ το M8 είναι περίπου 3,5° ανατολικά-νοτιοανατολικά του πλανήτη. Θα μπορέσετε να δείτε ολόκληρο το θέμα με κιάλια ή να το μεγεθύνετε με τηλεσκόπιο.
Ο Άρης θα συνεχίσει ανατολικά και θα «γλιστρήσει» ανάμεσα σε αυτά τα δύο νεφελώματα σε λίγες μέρες.
Κυριακή, 23 Ιανουαρίου
Ο αστερισμός του Ωρίωνα βρίσκεται στον ουράνιο ισημερινό, δηλαδή, φαίνεται από όλα τα μέρη της Γης που κατοικούνται από ανθρώπους. Είναι κατεξοχήν χειμερινός αστερισμός για το βόρειο ημισφαίριο. Στο βόρειο-ανατολικό μέρος του κυνηγού είναι ο Μπετελγκέζ, ένα από τα μεγαλύτερα αστέρια γνωστά στους αστρονόμους. Η φωτεινότητά του μεταβάλλεται ελαφρώς σε περίοδο 2.110 ημερών. Αυτό κυρίως οφείλεται στις συστολές και διαστολές που συμβαίνουν στο εσωτερικό του αστεριού.
Το όμορφο νεφέλωμα του Ωρίωνα είναι το χαρακτηριστικό αντικείμενο του χειμωνιάτικου ουρανού. Η φωτογραφία είναι του Χάρη Καμπάνη
ΟΙ ΠΛΑΝΗΤΕΣ ΑΥΤΗ ΤΗΝ ΕΒΔΟΜΑΔΑ
Για καθημερινή ενημέρωση σχετικά με την ηλιακή δραστηριότητα, επισκεφτείτε τον δικτυακό τόπο: www.spaceweather.com.
Ο Ερμής και ο Κρόνος, νωρίς στην εβδομάδα, είναι πολύ χαμηλά στα δυτικά-νοτιοδυτικά στο βραδινό λυκόφως, αρκετά κάτω από τον Δία. Αργότερα, δεν θα είναι ορατοί.
Η Αφροδίτη (μέγεθος -4,3) αρχίζει να εμφανίζεται στον πρωινό ουρανό. Κοιτάξτε χαμηλά στα ανατολικά-νοτιοανατολικά περίπου 45′ πριν την ανατολή του Ήλιου. Ανεβαίνει όλο και ψηλότερα καθημερινά ενώ ο δίσκος της γίνεται όλο και πιο παχύς.
Ο Άρης, αμυδρός και μακριά μας, έχει μέγεθος +1,5. Βρίσκεται 15 με 20 μοίρες στα δεξιά της Αφροδίτης. Ο Αντάρης είναι 19° στα δεξιά του στις 22-1 και έχει παρόμοιο χρώμα μ’ αυτόν στα νοτιοανατολικά νωρίς στο λυκαυγές. Με τηλεσκόπιο, ο δίσκος του είναι μόλις 4”.
Ο Δίας (μέγεθος -2,1), στον Υδροχόο, ακόμα λάμπει στα νοτιοδυτικά νωρίς το βράδυ, όλο και χαμηλότερα από εβδομάδα σε εβδομάδα.
Ο Ουρανός (μέγεθος 5,7, στον Κριό, είναι πολύ ψηλά στα νότια νωρίς το βράδυ.
Ο Ποσειδώνας, (μέγεθος 7,9, στον Υδροχόο), είναι αρκετά χαμηλά στα νοτιοδυτικά νωρίς το βράδυ, περίπου 18° πάνω αριστερά του Δία.