Ο ουρανός και οι πλανήτες αυτή την εβδομάδα, απο 18-4 έως και 24-4
Ο ΟΥΡΑΝΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΠΛΑΝΗΤΕΣ ΑΥΤΗ ΤΗΝ ΕΒΔΟΜΑΔΑ,
από 18-4 έως 24-4
(Επιμέλεια: Αντώνης Παντελίδης)
Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία, ένας τεράστιος αντικυκλώνας με σχήμα οβάλ που παρατηρείται εδώ και τουλάχιστον 300 χρόνια, είναι το κύριο από τα πολλά χαρακτηριστικά που βλέπουμε στον γίγαντα των πλανητών. Παρακάτω δίνονται οι ημέρες και οι ώρες, κατά τη διάρκεια της εβδομάδας αυτής, στις οποίες μπορούμε να παρατηρήσουμε με ένα καλό τηλεσκόπιο την κηλίδα του Δία. Η παρατήρηση της κηλίδας μπορεί να γίνει μία ώρα πριν και μία ώρα μετά την αναγραφόμενη ώρα.
Δευτέρα, 18 Απριλίου
Αν έχετε θέα προς τον ανατολικό ουρανό, καθώς αρχίζει να βραδιάζει, θα προσέξετε ένα λαμπρό κίτρινο-πορτοκαλί αστέρι να εμφανίζεται στα ανατολικά. Είναι ο Αρκτούρος, κεντρικό αστέρι του Βοώτη και σημείο αναφοράς του ανοιξιάτικου ουρανού.
Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 1:58 πμ της Τρίτης.
Τρίτη, 19 Απριλίου
Η κατσαρόλα της Μεγάλης Άρκτου φθάνει στο ψηλότερο της σημείο στον ουρανό νωρίς το βράδυ. Καθώς η Γη συνεχώς περιστρέφεται, η κατσαρόλα γυρίζει γύρω από τον Πολικό.
«Ακριβώς δίπλα στα σύνορα με τη Μεγάλη Άρκτο, στον αστερισμό των Θηρευτικών Κυνών, βρίσκεται ο Μ51, ένας φημισμένος σπειροειδής γαλαξίας, γνωστός κοινώς ως γαλαξίας Whirlpool. Ήταν ο πρώτος γαλαξίας που καταγράφηκε ότι έχει σπειροειδή δομή, από το Λόρδο Rosse το 1845. Ένα αξιοσημείωτο χαρακτηριστικό του Whirlpool είναι ο δορυφόρος γαλαξίας στο άκρο μιας από τις σπείρες του, ο οποίος φαίνεται σε φωτογραφίες μεγάλης έκθεσης. Ο Μ51, 8ου μεγέθους, διακρίνεται υπό καλές συνθήκες με κιάλια, φαίνεται δε σαν νεφώδης περιοχή. Με μικρά τηλεσκόπια φαίνεται ο πυρήνας στο κέντρο του Whirlpool σαν ένας αστέρας, το ίδιο και ο πυρήνας του δορυφόρου γαλαξία, αλλά μόνο με μεγάλα τηλεσκόπια αναδεικνύονται οι σπειροειδείς βραχίονες. Ο γαλαξίας Whirlpool απέχει από εμάς περίπου 25 εκατομμύρια έτη φωτός». (Απόσπασμα από το βιβλίο “The Monthly Sky Guide”, του Wil Tirion. Μετάφραση: Σίμος Οικονομίδης.)
Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 9:50 μμ.
Τετάρτη, 20 Απριλίου
Η Σελήνη βρίσκεται περίπου 9 μοίρες πάνω από τον Στάχυ χαμηλά στα νοτιοανατολικά νωρίς το βράδυ.
Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 3:37 πμ της Πέμπτης.
Πέμπτη, 21 Απριλίου
Οι Λυρίδες, η ετήσια βροχή διαττόντων, κορυφώνεται περίπου τώρα, αν και θα χαθεί μέσα στο έντονο φως της πανσέληνου. Πιθανόν να δείτε κάποια μετέωρα να ξεπηδούν μέσα από το φως της Σελήνης.
Όμως, ούτε το λαμπρότερο σεληνόφως δεν μπορεί να “σκεπάσει” το φως του Βέγα, του 5ου πιο λαμπρού αστέρα και λαμπρότερου στον αστερισμό της Λύρας, που δείχνει κατά προσέγγιση την κατεύθυνση του ακτινοβόλου σημείου της βροχής διαττόντων, δηλαδή το σημείο στον ουρανό από το οποίο φαίνεται να εκπορεύηοτναι οι Λυρίδες. Αυτό το εκθαμβωτικό λευκό αστέρι εμφανίζεται στον βορειοανατολικό ουρανό στις 9:30 μμ περίπου. Το ακτινοβόλο σημείο είναι λίγο πάνω και στα δεξιά του Βέγα. Ο καλύτερος χρόνος για την παρατήρηση μετεώρων, φυσικά, είναι σχεδόν πάντα μετά από τα μεσάνυχτα. Ακόμη και στις περιπτώσεις που το φεγγάρι απουσιάζει από τον ουρανό, δεν φαίνονται μετέωρα στο ακτινοβόλο σημείο. Τα ακτινοβόλα σημεία είναι εκεί όπου η Γη τέμνει την τροχιά των διαστημικών συντριμμιών που άφησαν πίσω τους οι κομήτες. Τα μετέωρα στις ετήσιες βροχές τους φαίνονται σε μια ευρεία περιοχή δεξιά και αριστερά του ακτινοβόλου σημείου.
Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 11:28 μμ.
Παρασκευή, 22 Απριλίου
Πανσέληνος στις 8:25 πμ.
Σίγουρα ο ερχομός της άνοιξης δίνει μια «γαλαξιακή» νότα στις παρατηρήσεις των ερασιτεχνών αστρονόμων, αφού τα διάφορα μέρη του ουρανού με τις μεγαλύτερες και λαμπρότερες συγκεντρώσεις γαλαξιών βρίσκονται σε ευνοϊκότερη θέση για παρατήρηση ή φωτογράφηση. Στην περιοχή του Λέοντα διακρίνουμε το περίφημο «τρίο» γαλαξιών, ενώ στην άκρη της κατσαρόλας της Μεγάλης Άρκτου ο γαλαξίας «Whirlpool» φθάνει στα μέσα της βραδιάς όσο πιο ψηλά στον ουρανό μπορεί να φθάσει.
Σάββατο, 23 Απριλίου
Ο Βέγας, ένα από τα πλέον βασικά αστέρια του θερινού τριγώνου ανατέλλει με το ηλιοβασίλεμα. Το λευκό-γαλάζιο χρώμα του υποδηλώνει ότι είναι θερμότερος από τον Ήλιο μας. Είναι ένα ξεχωριστό άστρο, όσον αφορά την ιστορία της αστρονομίας, αφού ήταν το πρώτο αστέρι που φωτογραφήθηκε, τον Ιούλιο του 1850. Τότε άρχισε και ο ιδιαίτερος δεσμός της αστρονομίας με τη φωτογράφηση, που η σημερινή του εξέλιξη είναι οι διατάξεις με σύζευξη φορτίου ή το γνωστό μας CCD chip.
Ο John Adams Whipple και ο George Phillips Bond φωτογράφησαν το α της Λύρας (Βέγας) με το 15ιντσο διοπτρικό τηλεσκόπιο του Harvard. Η έκθεση ήταν για 100 δευτερόλεπτα.
Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 1:07 μετά τα μεσάνυχτα.
Κυριακή, 24 Απριλίου
Ο Ωρίωνας είναι τώρα χαμηλά στη δύση κατά τη διάρκεια του σούρουπου. Σύντομα θα οδεύει προς το λαμπρό λυκόφως και θα χαθεί για αρκετούς μήνες, πριν επανεμφανιστεί στον πρωινό ουρανό, κατά το λυκαυγές. Απολαύστε τον για όσον καιρό ακόμα αυτός ο αγαπημένος αστερισμός παραμένει στον βραδινό ουρανό. Προσέξτε πως η ζώνη του Ωρίωνα στέκεται σχεδόν οριζόντια, δείχνοντας τον Αλντεμπαράν και τον αστερισμό του, τον Ταύρο, προς τα δεξιά, ενώ, από την άλλη, τον Σείριο και τον αστερισμό του, Μέγα Κύωνα, στα αριστερά.
Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη νωρίς το βράδυ, στις 8:58 μμ.
Μπορεί ένα αυτοματοποιημένο τηλεσκόπιο να αντικαταστήσει τους αστροχάρτες; Όπως ο Terence Dickinson και ο Alan Dyer λένε στο Backyard Astronomer’s Guide: “Δεν μπορεί κανείς να εκτιμήσει πλήρως το σύμπαν, αν δεν αναπτύξει την ικανότητα να βρίσκει πράγματα στον ουρανό και αν δεν κατανοεί τις ουράνιες κινήσεις. Αυτή η γνώση κατακτάται μόνο όταν κάποιος αφιερώνει χρόνο κάτω από τα αστέρια με φιλομάθεια και με έναν αστροχάρτη στα χέρια.” Χωρίς αυτά, “ο ουρανός ποτέ δεν γίνεται ένα φιλικό μέρος.”
Ο αστερισμός του Λέοντα είναι γεμάτος με γαλαξίες που είναι ορατοί με ένα ερασιτεχνικό τηλεσκόπιο. Τρεις από τους λαμπρότερους και πιο γνωστούς είναι ο M65, ο M66 και ο NGC 3628, γνωστοί ως η « τριπλέτα του Λέοντα». Μπορείτε να δείτε και τους τρεις γαλαξίες με σχεδόν οποιοδήποτε τηλεσκόπιο ή ακόμη και με ένα καλό ζευγάρι κιάλια. Εάν τους έχετε μέσα στο προσοφθάλμιο όλους μαζί, σκεφτείτε ότι αυτό που βλέπετε είναι, συγκεντρωτικά, το φως από περισσότερο από μισό τρισεκατομμύριο άστρα!
Ο Λέων είναι ορατός σχεδόν πάνω στο ζενίθ τον Απρίλιο και τον Μάιο, στο βόρειο ημισφαίριο. Ο γαλαξίας NGC 3628 βρίσκεται πάνω αριστερά, ο M65 είναι πάνω δεξιά, και ο M66 είναι κάτω δεξιά. Φωτογραφία: Terry Hancock at Downunderobservatory.com
Ο NGC 3628, το τρίτο μέλος της τριάδας, έχει μέγεθος 9,5, μόνο λίγο πιο αμυδρός από τον Μ65, αλλά πολύ πιο απλωμένος. Η χαμηλή επιφανειακή του λαμπρότητα τον κάνει ένα δύσκολο θέμα σε έναν ουρανό με φωτορύπανση. Όμως, μακριά από τις πόλεις, αυτός ο σπειροειδής γαλαξίας είναι ένα εντυπωσιακό θέαμα. Φαίνεται μακρύς και λεπτός σε ένα 4ίντσο τηλεσκόπιο με μεγέθυνση 50-75x, κάπως σαν το σχήμα μιας βελόνας με έναν λίγο φωτεινό πυρήνα.
Σε απόσταση περίπου 30 εκατομμυρίων ετών φωτός, οι τρεις γαλαξίες είναι βαρυτικά συνδεδεμένοι μεταξύ τους. Λεπτομερείς εικόνες του NGC 3628 δείχνουν ένα δίσκο παραμορφωμένο από τη βαρυτική αλληλεπίδραση με τον M65 και τον M66. Η αλληλεπίδραση αυτή έχει ωθήσει και απωθήσει τα αέρια και τη σκόνη μέσα στο γαλαξία και έχει δημιουργήσει ένα ταχύ και εκτεταμένο σχηματισμό άστρων. Ο NGC 3628 έχει χαρακτηριστεί ως ένας γαλαξίας «αστρικών εκρήξεων». Τα αέρια του καταναλώνονται στο σχηματισμό των άστρων με έναν τέτοιο γρήγορο ρυθμό που θα έχουν εξαντληθεί σε μόλις 5-10 εκατομμύρια χρόνια. Υπερκαινοφανείς των νεαρών αστέρων θα καταναλώσουν το υπόλοιπο των αερίων, αφήνοντας το NGC 3628 με λίγα καύσιμα για τη δημιουργία νέων αστεριών χτο υπόλοιπο της ζωής του. Ο γαλαξίας θα γίνει ένα ήσυχο και σχεδόν χωρίς χαρακτηριστικά αντικείμενο, που θα έχει λίγο ενδιαφέρον για τους αστρονόμους στο μέλλον.
Θέλετε να γίνετε καλύτερος ερασιτέχνης αστρονόμος; Μάθετε τη θέση των αστερισμών με βάση τα πιο λαμπρά αστέρια τους και τους σχηματισμούς τους. Αυτό είναι το κλειδί για να εντοπίσετε και τα διάφορα αντικείμενα από τον βαθύ ουρανό με κιάλια ή με τηλεσκόπιο. Ένας πολύ χρήσιμος οδηγός για εύκολο εντοπισμό των αστερισμών σε όλο τον ουρανό είναι το βιβλίο The Monthly Sky Guide (εκδόσεις ΠΛΑΝΗΤΑΡΙΟ Θεσσαλονίκης).
ΟΙ ΠΛΑΝΗΤΕΣ ΑΥΤΗ ΤΗΝ ΕΒΔΟΜΑΔΑ
Για καθημερινή ενημέρωση σχετικά με την ηλιακή δραστηριότητα, επισκεφτείτε τον δικτυακό τόπο:www.spaceweather.com.
Ο Ερμής φαίνεται σε καλή θέση πάνω από τον δυτικό ορίζοντα στο τέλος του βραδινού λυκόφωτος. Όμως, γρήγορα χάνει τη λαμπρότητά του και φτάνει σε μέγεθος +0,9 την Παρασκευή 22 Απριλίου.
Η Αφροδίτη βρίσκεται χαμένη στο φως του Ήλιου.
Ο Άρης (μέγεθος -1, στα πόδια του Οφιούχου πάνω από τον Σκορπιό), ανατέλλει γύρω στις 11 μμ και λάμπει με χρώμα κίτρινο-πορτοκαλί στο νότο, στα δεξιά του Κρόνου. Με τηλεσκόπιο, η φαινόμενη διάμετρος του είναι στα 15 δευτερόλεπτα της μοίρας, αρκετή για να αποκαλυφθούν λεπτομέρειες στην επιφάνειά του με τη χρήση ενός μεσαίου μεγέθους τηλεσκοπίου. Ο πλανήτης θα τριπλασιαστεί σε λαμπρότητα και θα έχει διάμετρο 18,6 δευτερόλεπτα της μοίρας στα τέλη Μαΐου, στην πιο κοντινή προσέγγιση του στη Γη.
Ο Δίας (μέγεθος -2,3, στον νότιο Λέοντα) λάμπει ψηλά στα νοτιοανατολικά στο τέλος του βραδινού λυκόφωτος και μεσουρανεί περίπου στις 10:30 μμ.
Ο Κρόνος (μέγεθος +0,3, στα πόδια του Οφιούχου πάνω από τον Σκορπιό) ανατέλλει τα μεσάνυχτα και λάμπει στον νότο, στα αριστερά του Άρη, στην αρχή του λυκαυγούς. Οι δύο πλανήτες, μαζί με τον Αντάρη, πιο κάτω, σχηματίζουν ένα τρίγωνο.
Ο Ουρανός και ο Ποσειδώνας έχουν χαθεί στο φως του Ήλιου.
