Ο ουρανός και οι πλανήτες αυτή την εβδομάδα, απο 28/3 έως 3/4
Ο ΟΥΡΑΝΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΠΛΑΝΗΤΕΣ ΑΥΤΗ ΤΗΝ ΕΒΔΟΜΑΔΑ,
από 28/3 έως 3/4
(Επιμέλεια: Αντώνης Παντελίδης)
Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία, ένας τεράστιος αντικυκλώνας με σχήμα οβάλ που παρατηρείται εδώ και τουλάχιστον 300 χρόνια, είναι το κύριο από τα πολλά χαρακτηριστικά που βλέπουμε στον γίγαντα των πλανητών. Παρακάτω δίνονται οι ημέρες και οι ώρες, κατά τη διάρκεια της εβδομάδας αυτής, στις οποίες μπορούμε να παρατηρήσουμε με ένα καλό τηλεσκόπιο την κηλίδα του Δία. Η παρατήρηση της κηλίδας μπορεί να γίνει μία ώρα πριν και μία ώρα μετά την αναγραφόμενη ώρα.
Δευτέρα, 28 Μαρτίου
Κοιτάξτε νότια αύριο το πρωί, μία ώρα πριν από την ανατολή του Ήλιου. Η Σελήνη, ο Κρόνος, ο Αντάρης και ο Άρης σχηματίζουν ένα τετράπλευρο.
Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 11:38 μμ.
Τρίτη, 29 Μαρτίου
Η προς ανατολάς κίνηση της Σελήνης, σε σχέση με τα αστέρια, την μεταφέρει στον Οφιούχο σήμερα το πρωί, 7° βόρεια του Κρόνου. Το ζευγάρι βρίσκεται περίπου 30° ψηλά στα νότια, λίγο πριν αρχίσει το λυκαυγές. Σίγουρα θα θέλετε να αφιερώσετε κάποιο χρόνο παρατηρώντας τον μεγέθους 0,4 Κρόνο μέσα από ένα τηλεσκόπιο αυτή την εβδομάδα, αν και η θέαση θα είναι καλύτερη όταν η Σελήνη μετακινηθεί μακριά απ’ αυτό το μέρος του ουρανού. Ο δίσκος του πλανήτη είναι 17″ και το όμορφο σύστημα των δακτυλίων του εκτείνεται στα 39″.
Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 5:25 πμ της Τετάρτης.
Τετάρτη, 30 Μαρτίου
Ο αστερισμός του Ταύρου αναγνωρίζεται εύκολα από ένα μεγάλο σχήμα V που συμβολίζει το κεφάλι του ζώου (το κέντρο της εικόνας). Το λαμπρότερο αστέρι είναι ο Αλντεμπαράν (α του Ταύρου). Τα κέρατα του ταύρου προεκτείνονται μέχρι τα δυο λαμπρά αστέρια στα αριστερά. Στο πίσω μέρος είναι το αστρικό σμήνος των Πλειάδων (Μ45), το μπλε σμήνος στο πάνω μέρος της φωτογραφίας αυτής (Bill και Sally Fletcher).
Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 1:17 πμ της Πέμπτης.
Πέμπτη, 31 Μαρτίου
Τελευταίο τέταρτο της Σελήνης στις 6:18 μμ, στον αστερισμό του Τοξότη. Το φεγγάρι βρίσκεται σχετικά χαμηλά στα νότια-νοτιοανατολικά, όταν αρχίζει το λυκαυγές.
Οι Δίδυμοι είναι ψηλά στα νοτιοδυτικά νωρίς το βράδυ. Ο Προκύων είναι κάτω και στα αριστερά τους. Το αστρικό σμήνος στα αριστερά του Πολυδεύκη και κοντά στην αριστερή άκρη της φωτογραφίας αυτής, του Akira Fujii, είναι το Μ44 (το σμήνος της «Κυψέλης»).
Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 9:10 μμ.
Παρασκευή, 1 Απριλίου
Λεπτομέρειες στην ολοένα μεταβαλλόμενη ατμόσφαιρα του Δία διακρίνονται με τηλεσκόπια όλων των μεγεθών, ιδιαίτερα στις εβδομάδες που ακολουθούν μετά την αντίθεσή του, νωρίς τον Μάρτιο. Ο γιγάντιος πλανήτης λάμπει με μέγεθος -2,4 και ο δίσκος του έχει διάμετρο 44 δευτερόλεπτα της μοίρας. Φωτογραφία: NASA/ESA/A. Simon (GSFC)
Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 2:55 πμ του Σαββάτου.
Σάββατο, 2 Απριλίου
Το λαμπρό πορτοκαλί αστέρι της άνοιξης, ο Αρκτούρος, βρίσκεται στο τέλος του τόξου που διαγράφουμε αν προεκτείνουμε στην άκρη του το χερούλι της κατσαρόλας της Μεγάλης Άρκτου. Ο Αρκτούρος, το λαμπρότερο αστέρι στον αστερισμό του Βοώτη, είναι το τέταρτο πιο λαμπρό αστέρι στον ουρανό της νύχτας. Στην ελληνική και ρωμαϊκή μυθολογία ο Βοώτης ήταν ο γιος της Δήμητρας (η θεά της γεωργίας). Μόνο τα αστέρια Σείριος, Κάνωπος και άλφα του Κενταύρου είναι λαμπρότερα. Για τα μέσα βόρεια γεωγραφικά πλάτη ο Αρκτούρος είναι ουσιαστικά το δεύτερο πιο λαμπρό αστέρι στον ουρανό μας. Ο έντονος χρωματισμός του δηλώνει ότι πρέπει να είναι λίγο πιο ψυχρός από τον δικό μας κίτρινο Ήλιο. Η επιφάνεια του Αρκτούρου ακτινοβολεί περίπου στους 4300 βαθμούς Kelvin. Για τη σύγκριση, η επιφανειακή θερμοκρασία του Ήλιου μας είναι 5770 βαθμοί Kelvin.
Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 10:46 μμ.
Κυριακή, 3 Απριλίου
Σήμερα, ο Άρης διασχίζει τα σύνορα από το βόρειο Σκορπιό στο νότιο Οφιούχο. Αυτό δεν είναι το μοναδικό ορόσημο στο οποίο φτάνει αυτή την εβδομάδα. Ο κόκκινος πλανήτης ανατέλλει τώρα λίγο μετά τα μεσάνυχτα, για πρώτη φορά κατά τη διάρκεια αυτής της φετινής του εμφάνισης και εμφανίζεται στο πιο ψηλό του σημείο στον νότο (περίπου στις 30° από τα μέσα βόρεια γεωγραφικά πλάτη) στην αρχή του λυκαυγούς. Ο Άρης λάμπει με μέγεθος -0,6, πράγμα που τον κάνει να είναι το δεύτερο λαμπρότερο φως στον πρωινό ουρανό, μετά τον Δία. Όταν παρατηρηθεί με ένα τηλεσκόπιο, ο Άρης φαίνεται να έχει δίσκο ίσο με 12″, να δείχνει τον βόρειο πόλο του, καθώς και πολλά σκοτεινά σημάδια πάνω στην επιφάνειά του.
Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 4:33 πμ της Δευτέρας.
Μπορεί ένα αυτοματοποιημένο τηλεσκόπιο να αντικαταστήσει τους αστροχάρτες; Όπως ο Terence Dickinson και ο Alan Dyer λένε στο Backyard Astronomer’s Guide: “Δεν μπορεί κανείς να εκτιμήσει πλήρως το σύμπαν, αν δεν αναπτύξει την ικανότητα να βρίσκει πράγματα στον ουρανό και αν δεν κατανοεί τις ουράνιες κινήσεις. Αυτή η γνώση κατακτάται μόνο όταν κάποιος αφιερώνει χρόνο κάτω από τα αστέρια με φιλομάθεια και με έναν αστροχάρτη στα χέρια.” Χωρίς αυτά, “ο ουρανός ποτέ δεν γίνεται ένα φιλικό μέρος.”
Η φωτογραφία του Hale–Bopp είναι στην ανατολή του Ήλιου στις 21 Μαρτίου 1997 (φωτογράφος: Cherie Benoit)
Τέτοια εποχή, πριν από 19 χρόνια, στις 22 Μαρτίου 1997, σε απόσταση 1,32 AU, ο κομήτης Hale-Bopp έφτανε στην κοντινότερή του απόσταση από τη Γη (περίπου 200 εκατομμύρια χιλιόμετρα). Ίσως να ήταν ο κομήτης που έχει παρατηρηθεί περισσότερο από τον άνθρωπο, τόσο από ερασιτέχνες αστρονόμους όσο και από απλούς ανθρώπους. Φαίνονταν με γυμνό μάτι για 18 ολόκληρους μήνες, από τον Μάιο του 1996 μέχρι τον Δεκέμβριο του 1997. Ο κομήτης φαίνεται ακόμα, με πολύ μεγάλα τηλεσκόπια. Πρόκειται να φτάσει 30ο μέγεθος το 2020, οπότε θα πάψει πια να είναι παρατηρήσιμος. Πότε θα εμφανιστεί ο επόμενος λαμπρός κομήτης σαν τον Hale-Bopp; Κανείς δεν γνωρίζει. Για εμάς, στο βόρειο ημισφαίριο είναι καιρός… Στο νότιο ημισφαίριο είχαμε δυο λαμπρούς κομήτες, τον κομήτη McNaught το 2007 και τον κομήτη Lovejoy το 2011. (Περισσότερα για την ιστορία του κομήτη Hale-Bopp εδώ.)
Θέλετε να γίνετε καλύτερος ερασιτέχνης αστρονόμος; Μάθετε τη θέση των αστερισμών με βάση τα πιο λαμπρά αστέρια τους και τους σχηματισμούς τους. Αυτό είναι το κλειδί για να εντοπίσετε και τα διάφορα αντικείμενα από τον βαθύ ουρανό με κιάλια ή με τηλεσκόπιο. Ένας πολύ χρήσιμος οδηγός για εύκολο εντοπισμό των αστερισμών σε όλο τον ουρανό είναι το βιβλίο The Monthly Sky Guide (εκδόσεις ΠΛΑΝΗΤΑΡΙΟ Θεσσαλονίκης).
Ο Άρης στις 23 Μαρτίου, όπως φωτογραφήθηκε από τον Christopher Go με ένα 14 ίντσο (Celestron C14) τηλεσκόπιο. Ο βόρειος πόλος του πλανήτη είναι στο κάτω μέρος της φωτογραφίας. Στο κέντρο, η μεγάλη σκοτεινή περιοχή είναι η Syrtis Major.
ΟΙ ΠΛΑΝΗΤΕΣ ΑΥΤΗ ΤΗΝ ΕΒΔΟΜΑΔΑ
Για καθημερινή ενημέρωση σχετικά με την ηλιακή δραστηριότητα, επισκεφτείτε τον δικτυακό τόπο:www.spaceweather.com.
Ο Ερμής έχει χαθεί στο φως του Ήλιου.
Η Αφροδίτη βρίσκεται χαμένη στο φως της ανατολής του Ήλιου.
Ο Άρης (μέγεθος -0,5, στην κεφαλή του Σκορπιού), ανατέλλει λίγο μετά τα μεσάνυχτα και λάμπει με χρώμα κίτρινο-πορτοκαλί στον νότο, στα δεξιά του Κρόνου. Με τηλεσκόπιο, η φαινόμενη διάμετρος του είναι 12 δευτερόλεπτα της μοίρας, αρκετή για να αποκαλυφθούν κάποιες λεπτομέρειες στην επιφάνειά του με τη χρήση ενός μεσαίου μεγέθους τηλεσκοπίου. Ο πλανήτης θα έχει διάμετρο 18,6 δευτερόλεπτα της μοίρας στα τέλη Μαΐου και στις αρχές Ιουνίου, στην πιο κοντινή προσέγγιση του στη Γη.
Ο Δίας (μέγεθος -2,4, στα πίσω πόδια του Λέοντα) λάμπει ψηλά στα νοτιοανατολικά στο τέλος του βραδινού λυκόφωτος και μεσουρανεί τα μεσάνυχτα. Δύει πριν την ανατολή του Ήλιου.
Ο Κρόνος (μέγεθος +0,4, στα πόδια του Οφιούχου) ανατέλλει στη 1 πμ και λάμπει στο νότο, 10° στα αριστερά του Άρη, στην αρχή του λυκαυγούς. Οι δύο πλανήτες, μαζί με τον Αντάρη, πιο κάτω, σχηματίζουν ένα τρίγωνο.
Ο Ουρανός και ο Ποσειδώνας έχουν χαθεί στο φως του Ήλιου.