Ο ουρανός και οι πλανήτες αυτή την εβδομάδα, από 10-8 έως και 16-8
Ο ΟΥΡΑΝΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΠΛΑΝΗΤΕΣ ΑΥΤΗΝ ΤΗΝ ΕΒΔΟΜΑΔΑ
(Επιμέλεια: Αντώνης Παντελίδης)
Δευτέρα, 10 Αυγούστου
Η θέση της σελήνης στον πρωινό ουρανό, ξημερώματα 11ης και 12ης Αυγούστου δείχνει τη θέση του πλανήτη Άρη, κάτω και στα αριστερά της.
Τρίτη, 11 Αυγούστου
Το ερυθρό μεταβλητό αστέρι μεγάλης περιόδου, χ του Κύκνου, πλησιάζει στο μέγιστό του! Κάποιοι παρατηρητές έχουν αναφέρει ότι έχει φτάσει σε μέγεθος 4,5. Αυτό είναι το δεύτερο λαμπρότερο αστέρι τύπου Mira μετά από την ίδια την Mira. Οι πιο αισιόδοξες προβλέψεις δίνουν ίσως και μέγεθος 3 στο τέλος του Αυγούστου. Τον Μάιο του 2013, όταν βρέθηκε ξανά σε μέγιστο, το χ του Κύκνου είχε μέγεθος 3,8 και πρόσθεσε ένα άλλο άστρο ορατό με γυμνό μάτι στο «Βόρειο Σταυρό». Το αστέρι αυτό έχει τον ασυνήθιστο φασματικό τύπο S, κάτι που δηλώνει ότι είναι ένα παλαιό αστέρι με οξείδιο του ζιρκονίου στον φασματικό του τύπο.
Τετάρτη, 12 Αυγούστου
Η βροχή διαττόντων Περσείδες θα πρέπει να είναι στο αποκορύφωμά της αργά απόψε. Και δεν υπάρχει το φως του φεγγαριού. Μπορείτε να δείτε ένα μετέωρο ανά λεπτό κατά μέσο όρο. Όσο αργότερα παρατηρήσετε, τόσο το καλύτερο. Ο ουρανός θα είναι σκοτεινός και θα έχουμε την δυνατότητα να δούμε πολλά μετέωρα. Η πηγή της βροχής είναι ο κομήτης Swift–Tuttle. Αν και ο κομήτης δεν είναι καθόλου κοντά στη γη, η ουρά του τέμνει την τροχιά της Γης. Γλιστράμε μέσα σε αυτήν κάθε χρόνο τον Αύγουστο. Μικροσκοπικά κομμάτια σκόνης από τον κομήτη χτυπούν την ατμόσφαιρα της Γης ταξιδεύοντας με ταχύτητα 210 Km την ώρα. Με αυτήν την ταχύτητα, ακόμη και η ελάχιστη σκόνη δημιουργεί μια ζωηρή ράβδωση φωτός, ένα μετέωρο, όταν αποσυντίθεται. Επειδή τα μετέωρα του Swift-Tuttle εκπορεύονται από τον αστερισμό του Περσέα ονομάζονται «Περσείδες».
Το σόου αρχίζει ανάμεσα στις 9:00 και 10:00 μ.μ. το βράδυ, όταν ο Περσέας ανατέλλει στα βορειοανατολικά. Τότε θα μπορέσετε να δείτε μετέωρα που ξεκινούν από τον ορίζοντα και διασχίζουν την ατμόσφαιρα προς τα πάνω. Τα μετέωρα αυτά είναι μακριά, αργά αλλά και πολύχρωμα. Είναι μεταξύ των ομορφότερων μετεώρων. Σε μια ώρα παρατήρησης ίσως να δείτε μόνο μερικά τέτοια μετέωρα. Όμως, η θέαση έστω και ενός καθιστά την μακριά νύχτα σας σημαντική.
Καθώς περνάει η νύχτα, ο Περσέας σηκώνεται ψηλότερα και ο ρυθμός των μετέωρων θα αυξάνεται κατά πολύ. Στις 2 το πρωί της Πέμπτης, 13 Αυγούστου, δεκάδες Περσείδες θα γεμίζουν τον ουρανό καθώς θα περνούν οι ώρες. Το μέγιστό τους θα είναι πριν το λυκαυγές, οπότε και ο ρυθμός τους ίσως να ξεπεράσει το ένα μετέωρο το λεπτό.
Για να απολαύσετε καλύτερα τους Περσείδες, η συμβουλή είναι να ξεφύγετε από τα φώτα των πόλεων. Τους φωτεινότερες από τους Περσείδες μπορείτε να τους δείτε ακόμα και από τις πόλεις, αλλά οι πολύ αμυδροί θα φανούν μόνο από μια τοποθεσία της υπαίθρου. Δεν χρειάζεστε καμία εμπειρία για να παρατηρήσετε τους Περσείδες. Βρείτε ένα ανοιχτό σημείο που να φαίνεται όλος ο ουρανός. Ντυθείτε ζεστά, αν χρειάζεται και καθίστε σε μια αναπαυτική καρέκλα ή καλύτερα σε μια ξαπλώστρα, έτσι ώστε το μάτι σας να βλέπει όλο τον ουρανό. Και περιμένετε… Να έχετε υπομονή. Η κατεύθυνση στην οποία θα κοιτάζετε δεν θα είναι αναγκαστικά αυτή προς τον Περσέα αλλά οπουδήποτε στον ουρανό και καλύτερα προς τα εκεί όπου ο ουρανός είναι πιο σκοτεινός. Μετρήστε, αν είναι δυνατόν τον αριθμό των διαττόντων, αλλά πάνω απ’ όλα απολαύστε το θέαμα!
Πέμπτη, 13 Αυγούστου
Υποθέτοντας ότι παρακολουθήσατε τη βροχή των Περσείδων όλο το βράδυ, αργότερα το πρωί, όταν αρχίζει το λυκαυγές, περίπου 45 λεπτά πριν βγει ο ήλιος, ψάξτε για ένα φωτεινό αντικείμενο να αιωρείται ακριβώς πάνω από τον ορίζοντα στα ανατολικά-νοτιοανατολικά. Αυτό είναι το λαμπρότερο αστέρι στον νυχτερινό ουρανό, με μέγεθος -1,5, ο Σείριος, στον αστερισμό του Μεγάλου Κυνός. Από τα μέσα βόρεια γεωγραφικά πλάτη, το αστέρι ανεβαίνει περίπου 4° ψηλά μισή ώρα πριν από την ανατολή του ηλίου και θα πρέπει να ξεχωρίζει αν έχετε έναν καθαρό, χωρίς εμπόδια ορίζοντα. Η επιστροφή του Σείριου στον πρωινό ουρανό ήταν μια ευκαιρία για γιορτή στην αρχαία Αίγυπτο. Γύρω στο 3000 π.Χ., αυτή η λεγόμενη «ηλιακή» ανατολή του Σείριου προανήγγειλε τον ερχομό των πλημμυρών του ποταμού Νείλου, γεγονός από το οποίο εξαρτιόταν η γεωργία – και όλη η ζωή στην Αίγυπτο.
Αυτά τα βράδια του Αυγούστου, ο λαμπρός Βέγας (το αστέρι του καλοκαιριού), περνάει κοντά από το ζενίθ. Όποτε ο Βέγας είναι στο ψηλότερό του σημείο, τότε και ο Τοξότης είναι αρκετά χαμηλότερά του στον νότο. Ο αστερισμός αυτός περιλαμβάνει μια πλούσια συλλογή από σμήνη και νεφελώματα που φαίνονται εύκολα με κιάλια ή τηλεσκόπιο.
Παρασκευή, 14 Αυγούστου
Περίπου τα μεσάνυχτα, αν κοιτάξουμε προς τον βορρά θα δούμε την κεφαλή του Δράκοντα ψηλά, κάτω από τον Βέγα και ανάμεσα στον Ηρακλή και τον Κηφέα (σε σχήμα πενταγώνου που μοιάζει σαν ένα σπίτι με την οροφή του προς τα κάτω). Μπορείτε να σχηματίσετε το υπόλοιπο σώμα του μυθικού αστερισμού του Δράκοντα μέχρι και το τέλος της ουράς του ανάμεσα στην Μεγάλη και Μικρή Άρκτο;
Νέα σελήνη στις 5:54 μ.μ.
Σάββατο, 15 Αυγούστου
Αν και φθάνει ψηλότερα στον ουρανό το φθινόπωρο, το «διπλό σμήνος του Περσέα» είναι ένα ακόμα αξιοθέατο αντικείμενο του Αυγουστιάτικου ουρανού. Αυτό το διπλό σμήνος, h και χ είναι νεαρές συστάδες αστέρων, μόνο 13 εκατομμυρίων ετών που κινούνται μαζί στο διάστημα. Βρίσκονται σε απόσταση 7650 έτη φωτός και χάνουν την φωτεινότητά τους κατά 1,8 μέγεθος εξαιτίας της απορρόφησης από την διαστρική σκόνη. Η παρουσία του σμήνους γίνεται φανερή με γυμνό μάτι κάτω από έναν σκοτεινό ουρανό.
Μετά από μια παύση τεσσάρων μηνών, ο Άρης επιστρέφει στα μέσα Αυγούστου. Ο κόκκινος πλανήτης ανατέλλει περίπου 90 λεπτά πριν από τον Ήλιο και ανεβαίνει 5° ψηλά, μία ώρα πριν από την ανατολή. Θα λάμπει με μέγεθος 1,7, οπότε μάλλον θα χρειαστείτε κιάλια για να τον εντοπίσετε στη λάμψη του λυκαυγούς. Η επανεμφάνισή του σηματοδοτεί την έναρξη μιας μακράς εμφάνισης πλησίον της Γης, που θα κορυφωθεί με την «αντίθεσή» του τον ερχόμενο Μάιο.
Η Αφροδίτη φθάνει σε «κατώτερη σύνοδο» στις 10 μ.μ. Η θέση αυτή τοποθετεί τον εσωτερικό πλανήτη σχεδόν ανάμεσα στη Γη και τον Ήλιο (ακριβώς 8° νότια από το αστέρι μας), έτσι ώστε να χάνεται στο έντονο φως του. Αλλά αυτός ο λαμπερός πλανήτης περιφέρεται γύρω από τον Ήλιο γρήγορα και θα επιστρέψει στον ουρανό πριν από την αυγή μέσα σε δύο εβδομάδες.
Κυριακή, 16 Αυγούστου
Ξημερώματα, πριν ακόμα αρχίσει το λυκαυγές, ο ουρανός είναι πλέον φθινοπωρινός. Οι Πλειάδες και οι Υάδες του αστερισμού του Ταύρου αρχίζουν να ανεβαίνουν αρκετά ψηλά στον ουρανό. Στα αριστερά του Ταύρου βρίσκεται το πολύγωνο του Ηνίοχου που έχει την Αίγα ως το λαμπρότερό του αστέρι. Η Αίγα του Ηνίοχου (Capella), το 6ο σε λαμπρότητα άστρο του ουρανού, μοιάζει με τον ήλιο μας στο χρώμα (φασματικός τύπος G8) αλλά είναι ένα αστέρι γίγαντας με πολλές φορές το μέγεθός του. Ανατέλλει στα βορειοανατολικά πριν τα μεσάνυχτα, τρεμοσβήνει και φέγγει με διάφορα χρώματα όταν βρίσκεται χαμηλά στην ατμόσφαιρα της Γης.
Αν κοιτάξετε χαμηλά στα δυτικά μετά το ηλιοβασίλεμα, θα πρέπει να είστε σε θέση να δείτε την δύο ημερών σελήνη. (Χρησιμοποιήστε κιάλια, αν δεν μπορείτε να την εντοπίσετε με γυμνό μάτι.) Στη συνέχεια σαρώστε 3 ° προς τα δεξιά και πάνω από τη σελήνη και τα μάτια σας θα πέσουν στον Ερμή. Ο πιο εσωτερικός πλανήτης λάμπει με μέγεθος -0,2, αρκετά φωτεινός για να τον δείτε στη λάμψη του λυκόφωτος.
Μπορεί ένα αυτοματοποιημένο τηλεσκόπιο να αντικαταστήσει τους αστροχάρτες; Όπως ο Terence Dickinson και ο Alan Dyer λένε στο Backyard Astronomer’s Guide: “Δεν μπορεί κανείς να εκτιμήσει πλήρως το σύμπαν, αν δεν αναπτύξει την ικανότητα να βρίσκει πράγματα στον ουρανό και αν δεν κατανοεί τις ουράνιες κινήσεις. Αυτή η γνώση κατακτάται μόνο όταν κάποιος αφιερώνει χρόνο κάτω από τα αστέρια με φιλομάθεια και με έναν αστροχάρτη στα χέρια.” Χωρίς αυτά, “Ο ουρανός ποτέ δεν γίνεται ένα φιλικό μέρος.”
Ο γαλαξίας Sombrero (Μ104) στον αστερισμό της Παρθένου πιστεύεται ότι έχει μια μεγάλη μαύρη τρύπα ακριβώς στο κέντρο του. Η φωτογραφία αυτή, τραβηγμένη από το τηλεσκόπιο Hubble, δείχνει και άλλες λεπτομέρειες στη δομή του γαλαξία που δεν μπορούν να ερμηνεύσουν επακριβώς οι αστρονόμοι.
Θέλετε να γίνετε καλύτερος ερασιτέχνης αστρονόμος; Μάθετε τη θέση των αστερισμών με βάση τα πιο λαμπρά αστέρια τους και τους σχηματισμούς τους. Αυτό είναι το κλειδί για να εντοπίσετε και τα διάφορα αντικείμενα από το βαθύ ουρανό με κιάλια ή με τηλεσκόπιο. Ένας πολύ χρήσιμος οδηγός για εύκολο εντοπισμό των αστερισμών σε όλο τον ουρανό είναι το βιβλίο The Monthly Sky Guide (εκδόσεις ΠΛΑΝΗΤΑΡΙΟ Θεσσαλονίκης).
ΟΙ ΠΛΑΝΗΤΕΣ ΑΥΤΗ ΤΗΝ ΕΒΔΟΜΑΔΑ
Για καθημερινή ενημέρωση σχετικά με την ηλιακή δραστηριότητα, επισκεφτείτε τον δικτυακό τόπο: www.spaceweather.com.
Ο Ερμής, η Αφροδίτη (σε κατώτερη σύνοδο) και ο Δίας βρίσκονται μέσα στη λάμψη του ηλιοβασιλέματος.
Ο Άρης (αμυδρός, με μέγεθος + 1,7) αρχίζει να φαίνεται χαμηλά στο λυκαυγές. Κοιτάξτε χαμηλά, 30 με 45 λεπτά πριν την ανατολή του ήλιου, λίγο πάνω από τον ανατολικό-βορειοανατολικό ορίζοντα. Χρησιμοποιήστε ένα ζευγάρι κιάλια. Ο Πολυδεύκης μοιάζει στο χρώμα με τον Άρη και βρίσκεται πάνω από τον πλανήτη, ενώ ο Προκύων είναι στα δεξιά του.
Ο Κρόνος (μέγεθος +0,5, στον Ζυγό, πάνω και στα δεξιά από την κεφαλή του Σκορπιού) μεσουρανεί στο βραδινό λυκόφως. Κάτω και στα αριστερά του, σε απόσταση 13° είναι ο Αντάρης. Το αστέρι δ του Σκορπιού βρίσκεται ανάμεσα στον πλανήτη και τον Αντάρη.
Ο Ουρανός (μέγεθος +5,8, στους Ιχθείς) και ο Ποσειδώνας (μέγεθος +7,8, στον Υδροχόο) είναι στα νότια πριν την αρχή του λυκαυγούς (από τα βόρεια γεωγραφικά πλάτη). Εδώ θα βρείτε αναλυτικούς χάρτες για τις θέσεις του Ουρανού και του Ποσειδώνα.
