Γιατί οι αστροναύτες φορούν ειδικές στολές;
Η στολή που φορούν οι αστροναύτες αποτελεί για αυτούς κάτι παραπάνω από την ένδυσή τους. Θα έλεγε κανείς ότι είναι το προσωπικό τους «διαστημόπλοιο». Υπάρχουν δύο είδη στολών.
Το πρώτο από αυτά είναι η πορτοκαλί στολή -που ίσως έχετε δει- και ονομάζεται ACES (Advanced Crew Escape Suit), ή ανεπίσημα… στολή-κολοκύθα! Τη στολή αυτή τη φορούν οι αστροναύτες κατά την εκτόξευση, κατά τη διάρκεια του ταξιδιού και κατά την επιστροφή και προσεδάφισή τους στη Γη. Άλλη μορφή της ενδυμασίας αυτής αποτελεί η Ρωσική έκδοσή της, με το όνομα Sokol, που επίσης είναι σχεδιασμένη μόνο για εντός του διαστημικού σκάφους.
Το δεύτερο είδος στολής είναι σχεδιασμένο για τους διαστημικούς περιπάτους (spacewalks), δηλαδή για τις δραστηριότητες που καλούνται να εκτελέσουν οι αστροναύτες εκτός σκάφους. Η έξοδος από το σκάφος μπορεί να γίνει είτε με πρόσδεση του αστροναύτη σε αυτό, είτε χωρίς. Σε μια τέτοια εξωτερική δραστηριότητα -για παράδειγμα όταν οι αστροναύτες εκτελούν εργασίες και επιδιορθώνουν βλάβες έξω από τον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό- η στολή που φορούν ονομάζεται EMU (Extravehicular Mobility Unit). Σε αυτή τη στολή θα επικεντρωθούμε και στα παρακάτω. Άλλη μορφή αυτής αποτελεί η Ρωσική της έκδοση, η οποία ονομάζεται Orlan.
Οι στολές EMU είναι κατασκευασμένες από πολλαπλές στρώσεις υλικών, καθεμιά από τις οποίες είναι υπεύθυνη για κάτι. Το εξώτερο στρώμα, χρώματος λευκού, για παράδειγμα, είναι αυτό που ανακλά το ηλιακό φως. Το στρώμα αυτό αποτελείται από τρία ήδη νημάτων: ένα που παρέχει στεγανότητα, ένα πυράντοχο και ένα που χρησιμοποιείται στην κατασκευή αλεξίσφαιρων γιλέκων. Οι ρίγες που φέρουν εξωτερικά συνήθως οι στολές χρησιμεύουν στο να ξεχωρίζει ο ένας αστροναύτης από τον άλλο.
Κατά τη διάρκεια των διαστημικών περιπάτων οι αστροναύτες έρχονται αντιμέτωποι με διάφορες απειλές και κινδύνους, από τους οποίους όμως τους προστατεύει η στολή τους. Για παράδειγμα, σε τροχιά γύρω από τη Γη μπορεί να συναντήσουν θερμοκρασίες στο εύρος από περίπου -150 °C έως και +150 °C στην πλευρά που φωτίζεται από τον Ήλιο. Επίσης, οι στολές EMU είναι υπεύθυνες για την παροχή οξυγόνου, καθώς και νερού στους αστροναύτες. Ακόμη, τους προστατεύουν από τραυματισμούς σε περίπτωση που προσκρούσουν πάνω τους αντικείμενα μικρών διαστάσεων ή διαστημική σκόνη. Η τελευταία μπορεί να ακούγεται ακίνδυνη, αλλά ακόμα και αυτή κινούμενη ταχύτερα απ’ ότι μια σφαίρα, μπορεί να προκαλέσει τραυματισμό. Μια άλλη απειλή που αντιμετωπίζεται χάρη στις ειδικά σχεδιασμένες στολές EMU είναι η ακτινοβολία που υπάρχει στο διάστημα και που είναι επιβλαβής για τον άνθρωπο.
Οι στολές διαθέτουν ακόμα προσωπίδες που λειτουργούν ως «γυαλιά ηλίου» με ειδική επίστρωση για την προστασία του προσώπου από το έντονο ηλιακό φως, διατηρώντας παράλληλα καθαρό το οπτικό πεδίο. Μέσα από το κράνος, οι αστροναύτες φορούν συσκευή με ακουστικά και μικρόφωνα ώστε να επικοινωνούν με τα υπόλοιπα μέλη του πληρώματος και με την ομάδα ελέγχου.Επιπλέον, φορούν γάντια με θερμαντήρες ώστε να προστατεύονται τα δάχτυλά τους από τις χαμηλές θερμοκρασίες και παράλληλα να μπορούν να χρησιμοποιούν με ασφάλεια τα διάφορα εργαλεία που χρειάζονται κατά τις επιδιορθώσεις.
Κάτω από τη στολή, οι αστροναύτες φορούν μια ελαστική, εφαρμοστή φόρμα που είναι υπεύθυνη για την ψύξη και τον εξαερισμό. Η φόρμα αυτή καλύπτει όλο το σώμα, εκτός από το κεφάλι, τις παλάμες και τις πατούσες. Διαθέτει σωλήνες μέσω των οποίων ρέει νερό που προσφέρει δροσιά στον αστροναύτη και ρυθμίζει τη θερμοκρασία του κατά τη διάρκεια του διαστημικού περιπάτου, που συνήθως διαρκεί αρκετές ώρες. Ακόμα, οι αεραγωγοί της φόρμας είναι υπεύθυνοι για την απομάκρυνση του ιδρώτα και την κυκλοφορία του αέρα.
Επίσης, στον εξοπλισμό συμπεριλαμβάνεται ένα σακίδιο που προσφέρει ηλεκτρική ενέργεια, περιέχει το οξυγόνο που αναπνέουν οι αστροναύτες και ταυτόχρονα απομακρύνει το διοξείδιο του άνθρακα που απελευθερώνεται με την εκπνοή. Το σακίδιο περιέχει και νερό που αφού ρυθμιστεί η θερμοκρασία του στο σύστημα ψύξης, διοχετεύεται στους σωλήνες της ελαστικής στολής που φορούν οι αστροναύτες.
Τέλος, στο πίσω μέρος της στολής EMU υπάρχει ένα σύστημα που ονομάζεται SAFER (Simplified Aid for Extravehicular Activity Rescue), το οποίο διαθέτει ένα σύνολο από μικρούς προωθητήρες που θα βοηθήσουν τον αστροναύτη να επιστρέψει στο σκάφος σε περίπτωση που απομακρυνθεί από αυτό.
Η πιο σύγχρονη μορφή των διαστημικών στολών, είναι αυτή που σχεδιάστηκε για το πρόγραμμα Artemis, με το οποίο μέχρι το 2024 η NASA θα στείλει τους επόμενους αστροναύτες στη Σελήνη. Η τελευταία «επίσκεψη» ανθρώπων στη Σελήνη έγινε το 1972, με την αποστολή Apollo 17. Η στολή αυτή, γνωστή ως xEMU είναι κατασκευασμένη με τέτοιο τρόπο ώστε να προσαρμόζεται στον σωματότυπο του κάθε αστροναύτη και να εξασφαλίζει άνεση και περισσότερη ελευθερία κινήσεων και ευλυγισία σε όλο το σώμα.
Για την κατασκευή της, χρησιμοποιούνται νέα υλικά που απαιτούν τις ελάχιστες δυνατές ραφές ώστε να μην μπορεί η σεληνιακή σκόνη να «τρυπώνει» και να προσκολλάται στα διάφορα σημεία. Η στολή αυτή μάλιστα, έχει τη δυνατότητα να παρέχει οξυγόνο για 8 ώρες, συν μια ώρα σε περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης.
