Ο ουρανός και οι πλανήτες αυτή την εβδομάδα, απο 9-5 έως και 15-5
Ο ΟΥΡΑΝΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΠΛΑΝΗΤΕΣ ΑΥΤΗ ΤΗΝ ΕΒΔΟΜΑΔΑ,
από 9-5 έως 15-5
(Επιμέλεια: Αντώνης Παντελίδης)
Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία, ένας τεράστιος αντικυκλώνας με σχήμα οβάλ που παρατηρείται εδώ και τουλάχιστον 300 χρόνια, είναι το κύριο από τα πολλά χαρακτηριστικά που βλέπουμε στο γίγαντα των πλανητών. Παρακάτω δίνονται οι ημέρες και οι ώρες, κατά τη διάρκεια της εβδομάδας αυτής, στις οποίες μπορούμε να παρατηρήσουμε με ένα καλό τηλεσκόπιο την κηλίδα του Δία. Η παρατήρηση της κηλίδας μπορεί να γίνει μία ώρα πριν και μία ώρα μετά την αναγραφόμενη ώρα.
Δευτέρα, 9 Μαΐου
Οι περισσότεροι άνθρωποι στη Γη θα μπορέσουν να δουν τον μικρό πλανήτη να περνάει μπροστά από τον τεράστιο Ήλιο. Καθώς ο Ήλιος θα διασχίζει τον ουρανό στις 9 Μαΐου, ο Ερμής θα διασχίζει τον δίσκο του Ήλιου, πρώτη φορά από το 2006. Ο Ερμής σε διάβαση φαίνεται μικρός, αλλά αντίθετα από τις ηλιακές κηλίδες, είναι στρογγυλός και δεν έχει παρασκιά.
Στη δυτική Ευρώπη και στα ανατολικά της Βόρειας Αμερικής, οι παρατηρητές θα μπορέσουν να παρατηρήσουν όλη τη διάβαση, από τη στιγμή που ο Ερμής αγγίζει τον ηλιακό δίσκο και μέχρις ότου χαθεί απ’ αυτόν, 7½ ώρες αργότερα.
Στην Ελλάδα, όπως στο υπόλοιπο της Ευρώπης και το περισσότερο της Ασίας, η διάβαση θα αρχίσει στο φως της ημέρας αλλά δεν θα έχει ολοκληρωθεί με τη δύση του Ήλιου. Η αρχή της διάβασης είναι περίπου στις 2:11 μμ και το μέσο της διαδρομής στις 5:57 μμ. Δεν θα δούμε ποτέ τον Ερμή να βγαίνει από τον ηλιακό δίσκο αφού ο Ήλιος θα δύσει νωρίτερα. Δείτε τις ακριβείς ώρες του φαινομένου στις πόλεις της Ελλάδας: http://www.timeanddate.com/eclipse/in/greece?query=greece
Στην Αυστραλία και την ανατολική Ασία, οι παρατηρητές θα πρέπει να παρακολουθήσουν τη διάβαση ζωντανά μέσω διαδικτύου:
http://livestream.com/SkyandTelescope/Mercury
http://www.ccssc.org/webcast.html
Ο χάρτης αυτός δείχνει τις περιοχές της Γης όπου η διάβαση του Ερμή θα είναι ορατή ( Sky & Telescope)
Ο δίσκος του Ερμή είναι μικρός και δεν φαίνεται με γυμνό μάτι. ΠΡΟΣΟΧΗ! Η οποιαδήποτε παρατήρηση του Ήλιου πρέπει να γίνεται με τη χρήση του κατάλληλου φίλτρου.
Η επόμενη διάβαση του Ερμή από τον ηλιακό δίσκο θα είναι στις 11 Νοεμβρίου του 2019.
Τρίτη, 10 Μαΐου
Τρία μηδενικού μεγέθους αστέρια λάμπουν νωρίς το βράδυ τον Μάιο: ο Αρκτούρος ψηλά στα νοτιοανατολικά, ο Βέγας πολύ χαμηλότερα στα βορειοανατολικά, και η Αίγα στα βορειοδυτικά. Φαίνονται τόσο λαμπρά επειδή κάθε ένα είναι τουλάχιστον 60 φορές πιο φωτεινό από τον Ήλιο, και επειδή είναι όλα σχετικά σε κοντινή απόσταση από εμάς: 37, 25, και 42 έτη φωτός, αντίστοιχα.
Πιο λαμπρά, όμως, είναι τα πολύ διαφορετικά αντικείμενα, ο Δίας και ο Άρης, ψηλά στα νοτιοδυτικά και χαμηλά στα νοτιοανατολικά. Απόψε απέχουν από τη Γη 41 και 5 λεπτά φωτός, αντίστοιχα.
Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 12:20 πμ της Τετάρτης.
Τετάρτη, 11 Μαΐου
Ένας άλλος κομήτης στο αυξανόμενο πλήθος των εν λόγω αντικειμένων που ανακαλύφθηκε από το τηλεσκόπιο Pan-STARRS στη Χαβάη κάνει την εμφάνισή του το Μάιο στον πρωινό ουρανό. Ο κομήτης PanStarrs (C/2013 X1) λάμπει σήμερα μεταξύ 7ου και 8ου μεγέθους στον βορειοανατολικό Υδροχόο. Σήμερα το πρωί βρίσκεται 2° βορειοανατολικά του 4ου μεγέθους φ του Υδροχόου. Θα χρειαστείτε έναν καθαρό ανατολικό ορίζοντα για να εντοπίσετε τον κομήτη λίγο πριν το λυκαυγές.
Πέμπτη, 12 Μαΐου
Ο Καρκίνος, το ουράνιο καβούρι, περιέχει το σμήνος της Κυψέλης (ή Praesepe), από το οποίο ξεχωρίζουν τέσσερις-αστέρες. Χάρη σε αυτό το σμήνος κερδίζει την προσοχή ο αστερισμός του Καρκίνου. Λίγη σημασία δίνεται στα απομακρυσμένα αστέρια που σχηματίζουν τα πόδια του καβουριού, ένα από τα οποία είναι και το άλφα. Ακόμα λιγότερη σημασία δίνεται στο υπόλοιπο του σμήνους (εκτός των τεσσάρων λαμπρότερων αστέρων), συμπεριλαμβανομένου του αμυδρού, πέμπτου μεγέθους (5,29), κάπα. Αν όμως κοιτάξετε το άστρο αυτό με τηλεσκόπιο, αποκαλύπτεται ένα διπλό (και ενδεχομένως τριπλό) αστέρι. Μόνο 0,3 δευτερόλεπτα του τόξου μακριά, τα δύο άστρα μπορούν να διαχωριστούν μόνο από επαγγελματικά τηλεσκόπια. Η γοητεία του συστήματος βρίσκεται στη χημική του σύνθεση. Το κάπα Α είναι ένα αστέρι «υδραργύρου-μαγγανίου» του οποίου το μαγγάνιο είναι αυξημένο (σχετικά με τις αναλογίες στον Ήλιο) κατά 170 φορές, ο υδράργυρος κατά 43.000 φορές και ο χρυσός κατά 15.000 φορές! Ο λόγος που οι μετρήσεις των στοιχείων είναι εξωπραγματικές είναι η διάχυση. Το φαινόμενο αυτό μεγαλώνει την ακτινοβολία σε μερικά στοιχεία, ενώ η βαρύτητα αναγκάζει την ακτινοβολία σε άλλα στοιχεία να πέσει προς τα κάτω. Τελικά, το κάπα αποτελεί μια καλή παρατήρηση για ένα φαινομενικά αμυδρό αστέρι που χρειάζεται ένα σκοτεινό ουρανό για να το δει κανείς.
Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 2:35 πμ της Παρασκευής.
Παρασκευή, 13 Μαΐου
Πρώτο τέταρτο της Σελήνης στις 8:01 μμ.
Η Σελήνη περνάει κοντά από τον Βασιλίσκο και τον Δία την Παρασκευή, το Σάββατο και την Κυριακή.
Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 9:40 μμ.
Σάββατο, 14 Μαΐου
Το λαμπρό αστέρι χαμηλά στην δύση μόλις βραδιάσει είναι ο Προκύων του Μικρού Σκύλου. Το αστέρι αυτό είναι γνωστό στους περισσότερους ερασιτέχνες αστρονόμους, αλλά είναι δύσκολο να αναγνωριστεί, αφού οι γνωστοί αστερισμοί του Ωρίωνα και του Μεγάλου Κυνός (με τον λαμπρό Σείριο) δεν φαίνονται πια στον ουρανό αυτήν την ώρα. Παρομοίως, η Αίγα, το λαμπρό αστέρι χαμηλά στον βορειοδυτικό ουρανό, είναι ένα άλλο μέλος από την όμορφη συλλογή με τέτοια λαμπρά και χαρακτηριστικά αντικείμενα του χειμερινού ουρανού.
Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη στις 3:27 πμ της Κυριακής.
Κυριακή, 15 Μαΐου
Το πιο λαμπρό σφαιρωτό σμήνος του βορείου ημισφαιρίου, το M13 ή NGC 6205, ανακαλύφθηκε από τον Edmond Halley το 1714. Περιέχει εκατοντάδες χιλιάδες αστέρια! Η απόστασή του είναι 25.000 έτη φωτός και η ηλικία του φθάνει τα 14 δισεκατομμύρια χρόνια. Το Μ13 επιλέχθηκε το 1974 ως στόχος σε ένα από τα πρώτα ραδιοφωνικά μηνύματα απευθυνόμενα σε πιθανά εξωγήινα ευφυή όντα, το οποίο εστάλη από το μεγάλο ραδιοτηλεσκόπιο του Arecibo Observatory.
Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία διέρχεται από τον κεντρικό μεσημβρινό του πλανήτη νωρίς το βράδυ, στις 11:26 μμ.
Μπορεί ένα αυτοματοποιημένο τηλεσκόπιο να αντικαταστήσει τους αστροχάρτες; Όπως ο Terence Dickinson και ο Alan Dyer λένε στο Backyard Astronomer’s Guide: “Δεν μπορεί κανείς να εκτιμήσει πλήρως το σύμπαν, αν δεν αναπτύξει την ικανότητα να βρίσκει πράγματα στον ουρανό και αν δεν κατανοεί τις ουράνιες κινήσεις. Αυτή η γνώση κατακτάται μόνο όταν κάποιος αφιερώνει χρόνο κάτω από τα αστέρια με φιλομάθεια και με έναν αστροχάρτη στα χέρια.” Χωρίς αυτά, “ο ουρανός ποτέ δεν γίνεται ένα φιλικό μέρος.”
Κάθε 15 λεπτά περίπου η κίνησή του γίνεται εμφανής. Αυτός ήταν και ο μέσος χρόνος έκθεσης που χρησιμοποίησε ο Dominique Dierick για την φωτογράφηση της διάβασης στις 7 Μαΐου του 2003.
Θέλετε να γίνετε καλύτερος ερασιτέχνης αστρονόμος; Μάθετε τη θέση των αστερισμών με βάση τα πιο λαμπρά αστέρια τους και τους σχηματισμούς τους. Αυτό είναι το κλειδί για να εντοπίσετε και τα διάφορα αντικείμενα από τον βαθύ ουρανό με κιάλια ή με τηλεσκόπιο. Ένας πολύ χρήσιμος οδηγός για εύκολο εντοπισμό των αστερισμών σε όλο τον ουρανό είναι το βιβλίο The Monthly Sky Guide (εκδόσεις ΠΛΑΝΗΤΑΡΙΟ Θεσσαλονίκης).
Ο Άρης στις 19 Απριλίου, όπως φωτογραφήθηκε από τον Phil Miles από το Queensland της Αυστραλίας, με ένα κατοπτρικό τηλεσκόπιο 20 ιντσών.
ΟΙ ΠΛΑΝΗΤΕΣ ΑΥΤΗ ΤΗΝ ΕΒΔΟΜΑΔΑ
Για καθημερινή ενημέρωση σχετικά με την ηλιακή δραστηριότητα, επισκεφτείτε τον δικτυακό τόπο:www.spaceweather.com.
Ο Ερμής και η Αφροδίτη έχουν χαθεί στη λάμψη του Ήλιου.
Ο Άρης (μέγεθος -1,7, στον Σκορπιό) είναι ο κοντινότερος, μεγαλύτερος και λαμπρότερος της τελευταίας δεκαετίας. Ανατέλλει στο τέλος του λυκόφωτος και λάμπει με χρώμα κίτρινο-πορτοκαλί στον νότο, στα δεξιά του Κρόνου, πιο λαμπρός από τον Σείριο. Με τηλεσκόπιο, η φαινόμενη διάμετρος του είναι στα 17 δευτερόλεπτα της μοίρας, αρκετή για να αποκαλυφθούν λεπτομέρειες στην επιφάνειά του με τη χρήση ενός μεσαίου μεγέθους τηλεσκοπίου. Ο πλανήτης θα έχει διάμετρο 18,6 δευτερόλεπτα της μοίρας στις 21-22 Μαΐου, όταν θα βρεθεί σε αντίθεση, στην πιο κοντινή προσέγγιση του στη Γη. Στην επόμενή του αντίθεση, τον Ιούλιο του 2018, ο Άρης θα φτάσει τα 24,3 δευτερόλεπτα της μοίρας, σχεδόν στη μέγιστη διάμετρό του!
Ο Δίας (μέγεθος -2,2, στον νότιο Λέοντα) λάμπει ψηλά στα νοτιοανατολικά στο τέλος του βραδινού λυκόφωτος και μεσουρανεί στις 10 μμ.
Ο Κρόνος (μέγεθος +0,2, ανάμεσα στα πόδια του Οφιούχου πάνω από τον Σκορπιό) ανατέλλει περίπου μισή ώρα μετά τον Άρη ή 8 μοίρες στα αριστερά του. Οι δύο πλανήτες, μαζί με τον αμυδρότερό τους Αντάρη, 5 μοίρες κάτω απ’ αυτούς, σχηματίζουν ένα τρίγωνο.
Ο Ουρανός και ο Ποσειδώνας είναι πολύ χαμηλά στα ανατολικά νοτιοανατολικά τα ξημερώματα.
