Ο ουρανός και οι πλανήτες αυτή την εβδομάδα, απο 21-9 έως και 27-9
Ο ΟΥΡΑΝΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΠΛΑΝΗΤΕΣ ΑΥΤΗΝ ΤΗΝ ΕΒΔΟΜΑΔΑ
(Επιμέλεια: Αντώνης Παντελίδης)
Δευτέρα, 21 Σεπτεμβρίου
Πρώτο τέταρτο της Σελήνης στις 12 το μεσημέρι.
Αυτό το βράδυ το φεγγάρι λάμπει πάνω από την «τσαγιέρα» του Τοξότη. Αυτή την εποχή του έτους, η «τσαγιέρα» γέρνει ολοένα και περισσότερο, σαν να αδειάζει ό,τι έχει απομείνει από το καλοκαίρι που πέρασε.
Σήμερα το πρωί η Αφροδίτη φθάνει στη μέγιστη λαμπρότητά της για αυτό το έτος, με μέγεθος -4,8. Αυτό την κάνει 17 φορές λαμπρότερη από τον Δία, το επόμενο λαμπρότερο αντικείμενο στον πρωινό ουρανό. Η αδελφή του πλανήτη Γη ανατέλλει πριν από την έναρξη του λυκαυγούς. Αν η θέση παρατήρησής σας είναι αρκετά σκοτεινή, κοιτάξτε στο έδαφος και θα δείτε ότι η Αφροδίτη ρίχνει σκιά! Στις 24 του μηνός ο πλανήτης θα διασχίσει τα σύνορα του αστερισμού του Καρκίνου και θα εισέλθει στον Λέοντα.
Ο Δίας φέγγει στο λυκαυγές, ενώ ο “Αυγερινός”, δηλαδή η Αφροδίτη, σημειώνει μέγιστο λαμπρότητας για το τρέχον έτος στις 21 Σεπτεμβρίου και θα παραμείνει περίπου σε αυτά τα επίπεδα λαμπρότητας ως το τέλος του μήνα.
Τρίτη, 22 Σεπτεμβρίου
Παρά το γεγονός ότι το φθινόπωρο επίσημα αρχίζει με την αυριανή ισημερία, το θερινό τρίγωνο παραμένει εμφανές στον βραδινό ουρανό. Κοιτάξτε ψηλά στα δυτικά αφού πέσει το σκοτάδι και τα μάτια σας θα πέσουν στο λαμπρό αστέρι Βέγα στον αστερισμό της Λύρας (μοιάζει με άρπα). Με μέγεθος 0,0 ο Βέγας είναι το πιο λαμπρό μέλος του τριγώνου. Το δεύτερο φωτεινότερο αστέρι, μεγέθους 0,8, ο Αλτάιρ, στον Αετό, βρίσκεται περίπου 35° νοτιοανατολικά του Βέγα. Το αμυδρότερο μέλος του αστερισμού, με μέγεθος 1,3, ο Ντενέμπ του Κύκνου, βρίσκεται περίπου 25° ανατολικά-βορειοανατολικά από τον Βέγα. Για τους παρατηρητές στα μέσα βόρεια γεωγραφικά πλάτη, ο Ντενέμπ περνά από το ζενίθ γύρω στις 9:30 μ.μ., περίπου μία ώρα μετά το λυκόφως.
Τετάρτη, 23 Σεπτεμβρίου
Το φθινόπωρο αρχίζει στο βόρειο ημισφαίριο και η άνοιξη στο νότιο ημισφαίριο κατά την ισημερία: 11.21 π.μ. Τότε ο Ήλιος διασχίζει τον ισημερινό με κατεύθυνση νότια. Όπου κι αν βρίσκεστε σήμερα, ο Ήλιος ανατέλλει ακριβώς από το σημείο της Ανατολής και δύει στο σημείο της Δύσης. Ο Ήλιος μας, καθώς ακολουθεί την ετήσια φαινόμενη τροχιά του διανύοντας τους αστερισμούς, διασχίζει τον ουράνιο ισημερινό (την προβολή του ισημερινού της Γης στο διάστημα) κατευθυνόμενος νότια. Έτσι, για τους επόμενους τρεις μήνες στα νότια γεωγραφικά πλάτη θα βλέπουν το αστέρι μας να ανεβαίνει ψηλότερα στον ουρανό, ενώ στο βόρειο ημισφαίριο θα βυθίζεται χαμηλότερα στον ουρανό.
Πέμπτη, 24 Σεπτεμβρίου
Νωρίς στο λυκαυγές, σήμερα και αύριο, παρατηρήστε τον Βασιλίσκο να περνάει κοντά από τον αμυδρότερό Άρη, σε απόσταση μικρότερη από 1°. Το αστέρι και ο πλανήτης είναι 11° κάτω αριστερά από τη λαμπρή Αφροδίτη. Ψάξτε και για τον Δία, 9° ή 10° κάτω και αριστερά από τον Άρη και τον Βασιλίσκο.
Το 2008 ο Άρης έλαμπε σε σύνοδο με τον Κρόνο (πάνω) και τον Βασιλίσκο (κάτω). Σήμερα ο κόκκινος πλανήτης απέχει λιγότερο από 1 μοίρα από τον Βασιλίσκο.
Παρασκευή, 25 Σεπτεμβρίου
Κοιτάξτε αρκετά πιο κάτω από τη Σελήνη. Θα δείτε τον 1ου μεγέθους Φομαλχώ. Ανατέλλει αργά στο λυκόφως. Πόσο νωρίς μπορείτε να τον εντοπίσετε;
Βγείτε έξω γύρω στις 10 μ.μ. και κοιτάξτε προς τα βορειοανατολικά. Εκεί θα βρείτε τη διάταξη αστέρων σε σχήμα W, που αποτελεί το κύριο μέρος του αστερισμού της Κασσιόπης, της «βασίλισσας». Στη συνέχεια, με κιάλια, κινηθείτε περίπου 10° προς τα ανατολικά, για να εντοπίσετε το περίφημο διπλό σμήνος (NGC 869 και NGC 884). Αυτό το ζευγάρι από ανοιχτά σμήνη αστέρων βρίσκεται στον γειτονικό αστερισμό του Περσέα. Από ένα σκοτεινό μέρος τα δύο σμήνη φαίνονται με γυμνό μάτι σαν ένα θολό σύννεφο. Κάθε όργανο παρατήρησης, αλλά ειδικά ένα ζευγάρι κιάλια 10Χ, πραγματικά αναδεικνύει την ομορφιά τους.
Η φωτογραφία είναι του Θόδωρου Γιαουρτσή: https://astro.planitario.gr/perseusgiaourtsis/
Σάββατο, 26 Σεπτεμβρίου
Με την ισημερία να έχει περάσει και έχοντας πια μπει στο φθινόπωρο, ο Ντενέμπ παίρνει τη θέση που είχε ο Βέγας ως το αστέρι στο ζενίθ στο σούρουπο (για παρατηρητές στα μέσα βόρεια γεωγραφικά πλάτη). Κοιτάξτε πάνω ψηλά στο τέλος του λυκόφωτος.
Ο Ποσειδώνας βρίσκεται στα νοτιοανατολικά καθώς πέφτει το σκοτάδι και ανεβαίνει σχεδόν στα μισά της απόστασης από το ζενίθ στο νότιο ουρανό καθώς πλησιάζουν τα μεσάνυχτα. Ο όγδοος πλανήτης λάμπει με μέγεθος 7,9, οπότε θα χρειαστείτε κιάλια ή ένα τηλεσκόπιο, για να τον εντοπίσετε. Βρίσκεται ανάμεσα στα αστέρια του αστερισμού του Υδροχόου. Χρησιμοποιήστε μέτρια έως υψηλή μεγέθυνση στο τηλεσκόπιό σας, καθώς ο Ποσειδώνας έχει γωνιακό μέγεθος μόνο 2,3″.
Κυριακή, 27 Σεπτεμβρίου
Επειδή η αποψινή Πανσέληνος είναι η πιο κοντινή του έτους, πολλοί άνθρωποι και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης αναφέρονται σε αυτήν ως «Σούπερ Σελήνη» του 2015. Όμως, αυτό δεν είναι το πιο ιδιαίτερο πράγμα που συμβαίνει στο δορυφόρο μας απόψε.
Σε ένα μεγάλο τμήμα της Γης, συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας, αυτοί που θα μείνουν ξύπνιοι το πρωί της Δευτέρας θα παρατηρήσουν, αν ο ουρανός είναι ανέφελος, μια ολική έκλειψη Σελήνης.
Η Σελήνη εισέρχεται στην παρασκιά λίγο μετά τις 3 π.μ., κάτι που δεν είναι εύκολα παρατηρήσιμο. Οι περισσότεροι άνθρωποι δεν εντοπίζουν οποιαδήποτε αλλαγή στην εμφάνιση του φεγγαριού μέχρι λίγο πριν αρχίσει η μερική έκλειψη. Αυτό θα συμβεί στις 4:07 π.μ. Η Σελήνη αρχίζει να εισέρχεται στη σκιά της Γης. Η Σελήνη βρίσκεται εντελώς στη σκιά στις 5:11 π.μ. Αυτό σημαίνει ότι αρχίζει η ολική φάση της έκλειψης. Σε αντίθεση με τις ολικές εκλείψεις Ηλίου που διαρκούν το πολύ 7½ λεπτά, η Σελήνη θα παραμείνει ολόκληρη σε έκλειψη για 72 λεπτά. Το μέσο της ολικής φάσης είναι στις 5:47 π.μ. Από αυτό το σημείο και μετά, η έκλειψη εξελίσσεται ανάποδα. Η ολικότητα τελειώνει στις 6:23 π.μ. Η μερική έκλειψη τελειώνει στις 7:27 π.μ. Λίγα λεπτά αργότερα η Σελήνη θα έχει δύσει, άρα το υπόλοιπο των φάσεων της έκλειψης δεν θα είναι ορατό. Κατά τη διάρκεια της ολικής φάσης έχετε τον νου σας για κάποιες αλλαγές ως προς τη χροιά της Σελήνης σε κάποιες περιοχές της. Το κέντρο του δορυφόρου μας δεν περνάει από το κέντρο της σκιάς της Γης, αλλά λίγο νότια του σημείου αυτού. Έτσι, το νότιο άκρο της Σελήνης θα βρίσκεται πιο κοντά στην άκρη της σκιάς της Γης και θα εμφανιστεί ελαφρώς πιο λαμπρό.
Μπορεί ένα αυτοματοποιημένο τηλεσκόπιο να αντικαταστήσει τους αστροχάρτες; Όπως ο Terence Dickinson και ο Alan Dyer λένε στο Backyard Astronomer’s Guide: “Δεν μπορεί κανείς να εκτιμήσει πλήρως το σύμπαν, αν δεν αναπτύξει την ικανότητα να βρίσκει πράγματα στον ουρανό και αν δεν κατανοεί τις ουράνιες κινήσεις. Αυτή η γνώση κατακτάται μόνο όταν κάποιος αφιερώνει χρόνο κάτω από τα αστέρια με φιλομάθεια και με έναν αστροχάρτη στα χέρια.” Χωρίς αυτά, “ο ουρανός ποτέ δεν γίνεται ένα φιλικό μέρος.”
Αυτή η πανσέληνος θα είναι διαφορετική, αφου θα δείξει αποχρώσεις του κόκκινου χρώματος σε όσους παρατηρήσουν την ολική έκλειψη τα ξημερώματα της Δευτέρας, 28 Σεπτεμβρίου. Φωτογραφία: «Πανσέληνος στο Σούνιο», του Γεώργιου Κωστάκη.
Θέλετε να γίνετε καλύτερος ερασιτέχνης αστρονόμος; Μάθετε τη θέση των αστερισμών με βάση τα πιο λαμπρά αστέρια τους και τους σχηματισμούς τους. Αυτό είναι το κλειδί για να εντοπίσετε και τα διάφορα αντικείμενα από το βαθύ ουρανό με κιάλια ή με τηλεσκόπιο. Ένας πολύ χρήσιμος οδηγός για εύκολο εντοπισμό των αστερισμών σε όλο τον ουρανό είναι το βιβλίο The Monthly Sky Guide (εκδόσεις ΠΛΑΝΗΤΑΡΙΟ Θεσσαλονίκης).
ΟΙ ΠΛΑΝΗΤΕΣ ΑΥΤΗ ΤΗΝ ΕΒΔΟΜΑΔΑ
Για καθημερινή ενημέρωση σχετικά με την ηλιακή δραστηριότητα, επισκεφτείτε τον δικτυακό τόπο: www.spaceweather.com.
Ο Ερμής βρίσκεται χαμηλά στο φως του ήλιου.
Η Αφροδίτη (μέγεθος -4,8), στο μέγιστο της λαμπρότητάς της, είναι ψηλά στα ανατολικά στον πρωινό ουρανό. Ανατέλλει νωρίτερα, γύρω στις 4 π.μ. Με τηλεσκόπιο φαίνεται ότι η φάση της γίνεται μια παχιά ημισέληνος, που η διάμετρός της μικραίνει από εβδομάδα σε εβδομάδα.
Ο Άρης (αμυδρός, με μέγεθος +1,8), 400 φορές πιο αμυδρός από την Αφροδίτη, φαίνεται χαμηλά στο λυκαυγές, πριν ανατείλει η Αφροδίτη. Οι δύο πλανήτες απέχουν μεταξύ τους 10° αυτή την εβδομάδα. Ο Βασιλίσκος, λίγο πιο λαμπρός από τον πλανήτη, βρίσκεται κοντά του, μόλις 0,8° δεξιά του, το πρωί της Παρασκευής, 25 Σεπτεμβρίου.
Ο Δίας (μέγεθος -1,7) είναι χαμηλά στην ανατολή. Κοιτάξτε 9 μοίρες κάτω και στα αριστερά του Βασιλίσκου.
Ο Κρόνος έχει μέγεθος +0,6, στον Ζυγό, πάνω και δεξιά από την κεφαλή του Σκορπιού. Κάτω και στα αριστερά του, σε απόσταση 11°, είναι ο Αντάρης.
Ο Ουρανός (μέγεθος +5,7, στους Ιχθύες) και ο Ποσειδώνας (μέγεθος +7,8, στον Υδροχόο) είναι στα ανατολικά και στα νοτιοανατολικά, περίπου στις 10 το βράδυ. Εδώ θα βρείτε αναλυτικούς χάρτες για τις θέσεις του Ουρανού και του Ποσειδώνα.
