Ο ουρανός και οι πλανήτες αυτή την εβδομάδα, από 24-7 έως 30-7
Ο ΟΥΡΑΝΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΠΛΑΝΗΤΕΣ ΑΥΤΗ ΤΗΝ ΕΒΔΟΜΑΔΑ
από 24-7 έως και 30-7 (Επιμέλεια: Αντώνης Παντελίδης)
Δευτέρα, 24 Ιουλίου
Αυτή είναι η τέλεια εποχή για να απολαύσετε το μακρύ, ελικοειδές σχήμα του Σκορπιού στον νότιο ουρανό. Ανάλογα με το γεωγραφικό σας πλάτος, μπορεί να είστε σε θέση να δείτε ολόκληρο τον αστερισμό, αν και οι παρατηρητές στις περισσότερες βόρειες περιοχές μπορεί να μη βλέπουν την καμπύλη της ουράς του Σκορπιού στον ορίζοντα.
Μία ή δύο ώρες μετά το ηλιοβασίλεμα, ο Σκορπιός στέκεται σε αυτή την ουρά ακριβώς κάτω δεξιά από τον σχηματισμό της «τσαγιέρας» στον Τοξότη, κοντά στο φωτεινό κέντρο του Γαλαξία μας. Αυτή η περιοχή είναι γεμάτη με λαμπερά αστέρια, σκοτεινά σύννεφα σκόνης και αντικείμενα βαθέως ουρανού, με έναν μακρύ κατάλογο επιλογών για πρόθυμους παρατηρητές. Οι αρχάριοι μπορούν να ξεκινήσουν με τον μεγέθους 1,1 Αντάρη, το φωτεινό αστέρι που σηματοδοτεί την κόκκινη «καρδιά» του Σκορπιού.
Πάνω από το τέλος της ουράς είναι το M6 και το M7, δύο διάσημα ανοικτά σμήνη νεαρών αστεριών. Και τα δύο είναι ορατά με γυμνό μάτι κάτω από σκοτεινούς ουρανούς: το M6 έχει μέγεθος 4,2 και το M7 έχει μέγεθος 3,3. Για να τα μελετήσετε πιο προσεκτικά, το μόνο που θα χρειαστείτε είναι κιάλια ή οποιοδήποτε μικρό τηλεσκόπιο.
Ας ξεκινήσουμε με το M6, το «Σμήνος της Πεταλούδας», το οποίο βρίσκεται 5° βόρεια-βορειοανατολικά της Shaula, του 2ου μεγέθους άστρου λάμδα του Σκορπιού. Απλωμένη σε περίπου 25′, αυτή η εκπληκτική ομάδα μοιάζει με μια πεταλούδα με τα φτερά της τεντωμένα. Περίπου 3,8° νοτιοανατολικά του Μ6 βρίσκεται το Μ7, που ονομάζεται επίσης «Σμήνος του Πτολεμαίου». Αυτό το φωτεινότερο, μεγαλύτερο σμήνος καλύπτει περίπου 80′ του ουρανού και, όπως υποδηλώνει το όνομά του, είναι γνωστό από την αρχαιότητα, οφείλοντας την πρώτη καταγεγραμμένη αναφορά του στον Πτολεμαίο γύρω στο 130 μ.Χ. Πίσω από τα λαμπερά αστέρια του υπάρχει ένα διάσπαρτο φόντο από πιο αμυδρούς, πιο μακρινούς ήλιους στο δίσκο του Γαλαξία μας.
Τρίτη, 25 Ιουλίου
Πρώτο τέταρτο της Σελήνης στις 1:08 πμ. της Τετάρτης.
Σε αυτή τη φάση, η διαχωρίζουσα είναι η νοητή γραμμή που χωρίζει τη σεληνιακή νύχτα και ημέρα ακριβώς κάτω από τη μέση της ορατής όψης του δορυφόρου μας, ο οποίος βρίσκεται στον αστερισμό της Παρθένου. Πιο εύκολα ορατά είναι τα χαρακτηριστικά στο ανατολικό τμήμα του δίσκου της Σελήνης, συμπεριλαμβανομένων των θαλασσών της Γαλήνης, της Ηρεμίας και της Γονιμότητας. Ο φωτεινός κρατήρας Stevinus μπορεί επίσης να ξεχωρίζει στα νοτιοανατολικά.
Καθώς πέφτει το σκοτάδι, τα αστέρια θα αρχίσουν σιγά-σιγά να εμφανίζονται γύρω από τον δορυφόρο μας. Κοντά στα δυτικά βρίσκεται το φωτεινό αστέρι Στάχυς, το λαμπρότερο αστέρι της Παρθένου με μέγεθος 1. Το διαμαντένιο σχήμα του Βοώτη, με το φωτεινό αστέρι του τον Αρκτούρο, κρέμεται βορειοανατολικά της Σελήνης.
Τετάρτη, 26 Ιουλίου
Ο Ερμής περνά 5° βόρεια της Αφροδίτης στις 14 μμ. Δείτε τη σκηνή γύρω στο ηλιοβασίλεμα απόψε, όταν το ζευγάρι θα βρίσκεται μαζί με τον Άρη στο νοτιοδυτικό Λέοντα, χαμηλά στον δυτικό ουρανό.
Το σκηνικό έχει αλλάξει αρκετά από τις αρχές του μήνα. Η Αφροδίτη βρίσκεται κοντά στον ορίζοντα, μόλις 3° ψηλά 30 λεπτά μετά το ηλιοβασίλεμα. Ευτυχώς, το φωτεινό μέγεθός της, τώρα -4,6, θα σας βοηθήσει να την εντοπίσετε, ακόμη και τόσο χαμηλά στον ουρανό. Εάν μπορείτε να την βρείτε με ένα τηλεσκόπιο, θα δείτε ότι ο πλανήτης είναι τώρα μόλις 9% φωτισμένος και εκτείνεται σε πλάτος 50”. Ακόμα 5° βόρεια είναι ο Ερμής που λάμπει με μέγεθος -0,1, σχεδόν 7° πάνω από τον ορίζοντα. Ο μικρότερος πλανήτης του ηλιακού συστήματος φαίνεται τώρα σχεδόν 70% φωτισμένος και έχει διάμετρο μόλις 6″, μικροσκοπικός σε σύγκριση με την Αφροδίτη. Στο πάνω αριστερό μέρος του ζεύγους βρίσκεται ο κατακόκκινος Άρης, πολύ πιο αμυδρός με μέγεθος 1,8. Ο Κόκκινος Πλανήτης είναι ακόμα περίπου 13° πάνω από τον ορίζοντα. Δύει γύρω στις 10 μμ.
Όσο ο ουρανός σκοτεινιάζει, μπορεί να παρατηρήσετε ένα φωτεινό αστέρι να εμφανίζεται μεταξύ του Ερμή και του Άρη, ευθυγραμμισμένο με τους δύο πλανήτες. Αυτός είναι ο Βασιλίσκος (Regulus), το λαμπρότερο αστέρι στον Λέοντα.
Πέμπτη, 27 Ιουλίου
Κάθε Ιούλιο η Σελήνη διασχίζει τον Σκορπιό και τον Τοξότη όταν είναι σε φάση της ημισελήνου.
Παρασκευή, 28 Ιουλίου
Τώρα η Σελήνη λάμπει λιγότερο από 1 μοίρα μακριά από τον Αντάρη νωρίς το βράδυ, όπως φαίνεται παραπάνω. Αλλά φυσικά δεν είναι στην πραγματικότητα τόσο κοντά. Η Σελήνη απέχει 1,3 δευτερόλεπτα φωτός από εμάς. Ο Αντάρης, σε απόσταση περίπου 550 ετών φωτός, είναι περίπου 13 δισεκατομμύρια φορές μακρύτερα. Επιπλέον, ο Αντάρης εκτιμάται ότι είναι σχεδόν 200.000 φορές μεγαλύτερος σε διάμετρο. Πουθενά στην ανθρώπινη ζωή, εκτός από την αστρονομία είναι τα πράγματα τόσο διαφορετικά από ότι φαίνονται.
Περίπου 40 λεπτά μετά το ηλιοβασίλεμα, ο Ερμής και ο Βασιλίσκος έχουν ύψος 5° στα δυτικά. Με ένα ζευγάρι κιάλια ή με ένα τηλεσκόπιο θα μπορέσετε να τα εντοπίσετε στο ίδιο οπτικό πεδίο. Η Αφροδίτη έχει ήδη φύγει αυτή τη φορά, κάτω από τον ορίζοντα καθώς συνεχίζει να πλησιάζει τον Ήλιο. Ο Άρης είναι τώρα περίπου 11,3° ανατολικά του Ερμή, κινούμενος ανατολικά από νύχτα σε νύχτα, όχι όμως τόσο γρήγορα.
Σάββατο, 29 Ιουλίου
Ο αστερισμός του Κύκνου, τώρα ψηλά στον ουρανό, έχει μια φήμη ως αστερισμός πλούσιος σε άστρα αλλά φτωχός σε αντικείμενα από τον βαθύ ουρανό για μικρά τηλεσκόπια. Αυτό δεν είναι κατ’ ανάγκη σωστό. Θα μπορούσαμε καλύτερα να πούμε ότι ο αστερισμός είναι ιδιαίτερα φωτογενής, πλούσιος σε ευρεία αστρικά πεδία όπως το νεφέλωμα της Βόρειας Αμερικής, το πλανητικό νεφέλωμα veil, το ανοιχτό αστρικό σμήνος Μ29, τα νεφελώματα cocoon και crescent ή η περιοχή γύρω από το γ του Κύκνου. Αξίζει τον χρόνο να τα παρατηρήσετε (με την βοήθεια κάποιων φίλτρων όπως το ΟΙΙΙ ή το UHC) ή φυσικά να τα φωτογραφήσετε.
Κυριακή, 30 Ιουλίου
Ο τελικός κατάλογος που εξέδωσε ο Messier περιλάμβανε 103 αντικείμενα, από τα οποία τα έξι ήταν μόνο από τον Οφιούχο: Μ9, Μ10, Μ12, Μ14, Μ19 και Μ62. Ο συνεργάτης του Messier, Pierre Mechain ανακάλυψε το Μ107 το 1782. Το 1947, η Καναδή αστρονόμος Helen Sawyer Hogg επίσημα πρόσθεσε το Μ107 στον κατάλογο του Messier ανεβάζοντας τον συνολικό αριθμό σφαιρωτών σμηνών στον Οφιούχο σε επτά. Η εποχή του καλοκαιριού είναι ιδανική για την παρατήρηση αυτών των εντυπωσιακών αντικειμένων. Από τα 150 συνολικά σφαιρωτά σμήνη του Γαλαξία μας, περίπου τα 125 φαίνονται από τα μέσα βόρεια γεωγραφικά πλάτη (όπου βρίσκεται και η Ελλάδα).
Το Τρισχιδές Νεφέλωμα (Μ20) έχει μια εικόνα του μοιάζει με τρία διακριτά κομμάτια. Αποτελεί ένα εντυπωσιακό αντικείμενο για αστρονόμους και αστροφωτογράφους και είναι ένα από τα πιο δημοφιλή νεφελώματα που παρατηρούνται στον ουρανό.
Η φωτογραφία είναι του Παύλου Βλάχου, από την Χαλκιδική.
ΟΙ ΠΛΑΝΗΤΕΣ ΑΥΤΗ ΤΗΝ ΕΒΔΟΜΑΔΑ
Για καθημερινή ενημέρωση σχετικά με την ηλιακή δραστηριότητα, επισκεφτείτε τον δικτυακό τόπο: www.spaceweather.com.
Ο Ερμής μπορεί εντοπιστεί δύσκολα πάνω από τον δυτικό-βορειοδυτικό ορίζοντα περίπου 20 λεπτά μετά το ηλιοβασίλεμα. Θα χρειαστείτε ένα ζευγάρι κιάλια. Το μέγεθος του γίνεται αμυδρότερο, από -0,3 σε 0,0.
Η Αφροδίτη (μέγεθος -4,5, στον Λέοντα) φαίνεται πολύ χαμηλά στα δυτικά, 15 με 20 λεπτά μετά το ηλιοβασίλεμα.
Με τηλεσκόπιο, η Αφροδίτη δείχνει έναν δίσκο περίπου 51” από τον ένα πόλο στον άλλο αλλά πολύ λεπτό! Είναι φωτισμένη κατά 9%.
Ο Άρης είναι σε απόσταση 12° από την Αφροδίτη στις 25 Ιουλίου. Έχει μέγεθος +1,8 και φαινόμενη διάμετρο μόνο 4”. Μη μπερδέψετε τον Άρη με τον λαμπρό Βασιλίσκο, ο οποίος είναι πιο κοντά στην Αφροδίτη.
Ο Δίας (μέγεθος -2,4, στον Κριό) είναι το «λαμπρό» αστέρι στην ανατολή πριν και κατά τη διάρκεια του λυκαυγούς. Ανατέλλει περίπου στις 1:00 πμ.
Ο Κρόνος, με μέγεθος +0,7 στον αμυδρό Υδροχόο, ανατέλλει πριν τις 11 μμ. Φαίνεται αρκετά ψηλά στα νοτιοανατολικά πριν την αρχή του λυκαυγούς. Το φωτεινό αστέρι κάτω από τον πλανήτη είναι ο Φομαλχώ.
Ο Ουρανός έχει μέγεθος 5,8 και βρίσκεται στα ανατολικά-βορειοανατολικά στην αρχή του λυκαυγούς (περίπου 10 μοίρες κάτω αριστερά του Δία).
Ο Ποσειδώνας, με μέγεθος 7,9, στα σύνορα Ιχθύων-Υδροχόου φαίνεται ψηλά στα νοτιοανατολικά πριν την αρχή του λυκαυγούς. Είναι 20° ανατολικά από τον Κρόνο.
