Τι σημαίνει ότι οι Φοίνικες θαλασσοπόροι είδαν τον Ήλιο να ανατέλλει από δεξιά, όταν περιέπλευσαν την Αφρική, όπως αναφέρει ο Ηρόδοτος;
Απάντηση
Στο τέταρτο βιβλίο του Ηρόδοτου (Μελπομένη), [42], αναφέρεται:[1]
«Είναι βέβαιο ότι η Λιβύη (Αφρική) περιβρέχεται από θάλασσα, εκτός από τα σύνορά της με την Ασία. Πρώτος, απ’ όσο ξέρω, απέδειξε ότι η Λιβύη περιβρέχεται από θάλασσα ο βασιλιάς των Αιγυπτίων Νεκώς. Όταν σταμάτησε να σκάβει τη διώρυγα που από τον Νείλο οδηγεί στον Αράβιο Κόλπο, έστειλε Φοίνικες με καράβια, δίνοντάς τους εντολή να επιστρέψουν στην Αίγυπτο από το στενό των Ηράκλειων Στηλών (Γιβραλτάρ) και τη βόρεια θάλασσα. Οι Φοίνικες ξεκίνησαν από την Ερυθρά Θάλασσα και ταξίδευαν στη νότια θάλασσα. Όταν ερχόταν το φθινόπωρο, σταματούσαν στη Λιβύη, σ’ όποιο μέρος της βρίσκονταν, έσπερναν τη γη και περίμεναν να ωριμάσει η σοδειά, θέριζαν και ύστερα ξανάρχιζαν το ταξίδι τους. Πέρασαν δύο χρόνια, και τον τρίτο χρόνο διάβηκαν τις Ηράκλειες Στήλες και έφτασαν στην Αίγυπτο. Ανέφεραν κάτι που το θεωρώ απίστευτο, κι ας το πιστεύουν άλλοι, ότι περιπλέοντας τη Λιβύη είχαν τον Ήλιο δεξιά τους.»
Προκειμένου να απαντήσουμε στην ερώτηση αν ο Ήλιος σήμερα ανέτειλε στον τόπο μας από αριστερά ή από δεξιά, θα πρέπει να στραφούμε ανάλογα προς τον Νότο ή προς τον Βορρά, έτσι ώστε να βλέπουμε τον Ήλιο της στιγμή της μεσουράνησής του.
α) Για τα γεωγραφικά πλάτη της χώρας μας και γενικότερα για τους τόπους του βόρειου ημισφαιρίου της Γης με γεωγραφικό πλάτος μεγαλύτερο από (λόξωση της εκλειπτικής) ο Ήλιος μεσουρανεί πάντα καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους νοτιότερα του Ζενίθ. Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο η σκιά μιας κατακόρυφης ράβδου τη στιγμή της μεσουράνησης του Ήλιου πέφτει πάντα προς τον Βορρά και ποτέ δεν μηδενίζεται.
Επομένως, για να βλέπουμε την τροχιά του Ήλιου καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας και για κάθε ημέρα του χρόνου, πρέπει να είμαστε στραμμένοι προς τον Νότο, και έτσι βλέπουμε τον Ήλιο κάθε ημέρα να ανατέλλει πάντα από αριστερά. Αυτός είναι και ο λόγος που, για να έχουν σωστό προσανατολισμό τα σπίτια μας, πρέπει να είναι στραμμένα προς τον Νότο.
Αξίζει, βέβαια, να σημειώσουμε ότι για τους τόπους της Βόρειας Πολικής Ζώνης, με γεωγραφικό πλάτος από έως υπάρχουν από 1 ημέρα έως 6 μήνες μεταξύ 21 Μαρτίου και 22 Σεπτεμβρίου που ο Ήλιος δεν δύει καθόλου και έχουμε συνέχεια ημέρα.
β) Για τους τόπους με γεωγραφικό πλάτος από έως (διακεκαυμένη ζώνη) η μεσουράνηση του Ήλιου για κάποιες ημέρες του χρόνου συμβαίνει νοτιότερα του Ζενίθ και τις υπόλοιπες βορειότερα του Ζενίθ. Επομένως, κάποιες ημέρες του χρόνου ο Ήλιος ανατέλλει από αριστερά και τις υπόλοιπες ημέρες του χρόνου από δεξιά (υπενθυμίζεται ότι είμαστε στραμμένοι πάντα προς το εκάστοτε σημείο μεσουράνησης του Ήλιου).
Για τους τόπους του ισημερινού, δηλαδή τους τόπους με , επί έξι μήνες ο Ήλιος ανατέλλει από αριστερά (από 22 Σεπτεμβρίου έως 21 Μαρτίου) και τους υπόλοιπους έξι μήνες από δεξιά. Στους τόπους αυτούς, στις ισημερίες, δηλαδή στις 21 Μαρτίου και στις 22 Σεπτεμβρίου, ο Ήλιος μεσουρανεί στο Ζενίθ και τότε η σκιά μιας κατακόρυφης ράβδου μηδενίζεται.
γ) Για τους τόπους με γεωγραφικό πλάτος μικρότερο από ο Ήλιος μεσουρανεί πάντα βορειότερα του Ζενίθ. Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο η σκιά μιας κατακόρυφης ράβδου τη στιγμή της μεσουράνησης του Ήλιου πέφτει πάντα προς τον Νότο και ποτέ δεν μηδενίζεται. Επομένως, για να βλέπουμε την τροχιά του Ήλιου από αυτούς τους τόπους του νότιου ημισφαιρίου της Γης καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας και κάθε ημέρα του χρόνου, πρέπει να στραφούμε προς τον Βορρά – αυτός είναι και ο σωστός προσανατολισμός των σπιτιών. Έτσι, στους τόπους αυτούς βλέπουμε τον Ήλιο να ανατέλλει πάντα από δεξιά.
Αξίζει, βέβαια, να σημειώσουμε ότι για τους τόπους της Νότιας Πολικής Ζώνης, με γεωγραφικό πλάτος από έως υπάρχουν από 1 ημέρα έως 6 μήνες μεταξύ 22 Σεπτεμβρίου και 21 Μαρτίου που ο Ήλιος δεν δύει καθόλου.
Τελικά, από την αναφορά αυτή του Ηρόδοτου βγάζουμε το συμπέρασμα ότι οι Φοίνικες θαλασσοπόροι σωστά περιγράφουν το φαινόμενο, πως βρέθηκαν σε τόπους, καθώς περιέπλεαν τη Λιβύη, σημερινή Αφρική, όπου είδαν τον Ήλιο να ανατέλλει από δεξιά. Επομένως, κακώς ο Ηρόδοτος, όπως αναφέρει, δεν τους πίστεψε.
[1] Μετάφραση Άγγελος Βλάχος, Εκδόσεις Ωκεανίδα, 2000.
