Ο ουρανός και οι πλανήτες αυτή την εβδομάδα, από 11-12 έως 17-12
Ο ΟΥΡΑΝΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΠΛΑΝΗΤΕΣ ΑΥΤΗ ΤΗΝ ΕΒΔΟΜΑΔΑ
από 11-12 έως και 17-12 (Επιμέλεια: Αντώνης Παντελίδης)
Δευτέρα, 11 Δεκεμβρίου
ΕΞΑΙΡΕΤΙΚΑ ΣΠΑΝΙΑ ΑΠΟΚΡΥΨΗ ΤΟΥ ΜΠΕΤΕΛΓΚΕΖ (Ξημερώματα Τρίτης, 3:10 πμ.– 3:16 πμ.).
Για χρόνια, οι αστρονόμοι ανησυχούσαν ότι ο Μπετελγκέζ θα μπορούσε να εκραγεί. Αντ’ αυτού, πρόκειται να εξαφανιστεί! Στις 11 (ΗΠΑ) και 12 Δεκεμβρίου (Ευρώπη), ο αστεροειδής της κύριας ζώνης αστεροειδών Λεόνα (Leona) θα περάσει ακριβώς μπροστά από τον Μπετελγκέζ, ένα αστέρι πρώτου μεγέθους στον ώμο του Ωρίωνα. Εκατομμύρια άνθρωποι σε ένα στενό μονοπάτι που εκτείνεται από τη Νότια Φλόριντα μέχρι την Ιταλία και την Ελλάδα μπορούν να κοιτάξουν ψηλά και να δουν τον κόκκινο γίγαντα να χάνει την λαμπρότητά του ή ακόμα και να εξαφανίζεται.
Google Earth: Κάντε κλικ για να δείτε ένα διαδραστικό χάρτη της διαδρομής απόκρυψης
«Αυτό αντιπροσωπεύει μια εξαιρετική και μοναδική ευκαιρία να αναλύσουμε τη διάμετρο και την κατανομή φωτεινότητας του Betelgeuse με ακραία γωνιακή ανάλυση», λέει ο αστρονόμος J.L. Ortiz του Instituto de Astrofísica de Andalucía.
Ο Μπετελγκέζ δεν είναι ένα τυπικό αστέρι. Η διάμετρος του είναι 760 φορές μεγαλύτερη από του ήλιου, έτσι εμφανίζεται ως δίσκος 40 milliarcseconds στον ουρανό, πολύ μεγαλύτερος από τα περισσότερα αστέρια. Εικόνες υψηλής ανάλυσης του Μπετελγκέζ φαίνεται να αποκαλύπτουν ένα αστέρι σε αναταραχή με γιγαντιαία κύτταρα μεταφοράς θερμότητας να αναβλύζουν στην επιφάνεια. Η διάβαση του αστεροειδούς από τον Μπετελγκέζ μπορεί να επιτρέψει στους αστρονόμους να χαρτογραφήσουν αυτά τα κύτταρα και να αξιολογήσουν το ρόλο τους σε μια πιθανή μελλοντική έκρηξη σουπερνόβα.
Εικόνες του Μπετελγκέζ από το Πολύ Μεγάλο Τηλεσκόπιο του Ευρωπαϊκού Νότιου Παρατηρητηρίου (European Southern Observatory’s Very Large Telescope)
Πολλά στοιχεία είναι άγνωστα σχετικά με αυτή την απόκρυψη. Το σχήμα του ίδιου του αστεροειδούς είναι ένα τέτοιο. Τον Σεπτέμβριο του 2023, ο Ortiz και οι συνεργάτες του παρακολούθησαν τον αστεροειδή να αποκρύπτει ένα άλλο αστέρι από 17 διαφορετικές τοποθεσίες στη Γη. Διαπίστωσαν ότι η Λεόνα έχει μακρόστενο σχήμα με διαστάσεις 80 x 55 χιλιόμετρα. Όμως, οι περισσότερες προβλέψεις της απόκρυψης υποθέτουν ότι ο αστεροειδής είναι σφαιρικός. Το περίεργο σχήμα της Leona, καθώς και το γεγονός ότι περιστρέφεται, θα μπορούσαν να προκαλέσουν κάποιες εκπλήξεις. Η διαδρομή της απόκρυψης μπορεί να είναι ευρύτερη από την αναμενόμενη και θα μπορούσαν να υπάρξουν ενδιαφέροντα αποτελέσματα “μερικής έκλειψης” ορατά ακόμη και κοντά στο κέντρο του μονοπατιού.
Υπάρχουν τεράστια πληθυσμιακά κέντρα στο μονοπάτι της απόκρυψης, ειδικά στη νότια Φλόριντα, όπου η σκιά της Leona διασχίζει το Μαϊάμι και το Φορτ Λόντερντεϊλ. Για τους παρατηρητές εκεί, ο Μπετελγκέζ θα «σβήσει» για περίπου 10 δευτερόλεπτα το βράδυ της 11ης Δεκεμβρίου, λίγο πριν από τις 8:25 μμ. ώρα Ανατολής. Στην Ευρώπη, η απόκρυψη συμβαίνει στις 12 Δεκεμβρίου μεταξύ 1:10 UT και 1:16 UT (+2 ώρες για Ελλάδα). Για να μάθετε πότε να κοιτάξετε από την τοποθεσία σας, σας συνιστούμε να κατεβάσετε αυτό το εξαιρετικό αρχείο Google Earth file. Κατά την προβολή του χάρτη, κάντε κλικ στις μικρές κουκκίδες για τους χρόνους απόκρυψης. Οι ερασιτέχνες αστρονόμοι που επιθυμούν να συλλέξουν επιστημονικά μπορούν να διαβάσουν αυτές τις συμβουλές παρατήρησης από τη Διεθνή Ένωση International Occultation Timing Association. Για τους περιστασιακούς παρατηρητές με γυμνό μάτι, αρκεί ένας απλός χάρτης του ουρανού.
Δοκιμάστε αυτόν τον διαδραστικό προσομοιωτή για να δείτε πώς θα μοιάζει το συμβάν ανάλογα με την τοποθεσία σας από την κεντρική γραμμή και το μέγεθος της Leona και του Μπετελγκέζ.
Ή, εάν τα σύννεφα, η τοποθεσία ή άλλες συνθήκες δεν επιτρέπουν την άμεση παρατήρηση, φροντίστε να συντονιστείτε στη ζωντανή ροή του γεγονότος εδώ.
Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία περνά από το κέντρο του πλανητικού δίσκου στις 5:38 μμ.
Τρίτη, 12 Δεκεμβρίου
Νέα Σελήνη στις 1:32 πμ. της Τετάρτης.
Με την Σελήνη απούσα στον ουρανό μιας μεγάλης νύχτας απόψε, αξίζει να ασχοληθείτε με στόχους βαθέως ουρανού που τείνουν να «ξεπλυθούν» στο έντονο φως του φεγγαριού. Ας προσπαθήσουμε για ένα αντικείμενο που ίσως δεν έχετε παρατηρήσει ποτέ: το Νεφέλωμα του Φλεγόμενου Αστέρα (IC 405). Βρίσκεται στον Ηνίοχο, αυτό είναι τόσο νεφέλωμα εκπομπής όσο και νεφέλωμα αντανάκλασης που φωτίζεται από το αστέρι AE του Ηνίοχου. Είναι ένα μεταβλητό αστέρι 6ου μεγέθους που μπορεί να φτάσει και σε μέγεθος 5.4. Ακόμη και στο πιο αμυδρό του μέγεθος, θα είναι ορατό με γυμνό μάτι σε καλούς ουρανούς ή με ένα τηλεσκόπιο ή κιάλια.
Ακριβώς ανατολικά του AE είναι το φωτεινότερο τμήμα του IC 405, το οποίο εκτείνεται σχεδόν 40′ κατά μήκος. Με ένα ερασιτεχνικό τηλεσκόπιο τόσο μικρό όσο 2,4 ίντσες, θα μπορέσετε να εντοπίσετε το IC 405 κάτω από έναν καλό ουρανό.
Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία περνά από το κέντρο του πλανητικού δίσκου στις 11:25 μμ.
Τετάρτη, 13 Δεκεμβρίου
Η βροχή διαττόντων Διδυμίδες, συνήθως η καλύτερη του έτους, αναμένεται να κορυφωθεί αργά απόψε. Και φέτος δεν υπάρχει παρεμβαλλόμενο φως από τη Σελήνη. Νωρίς το βράδυ τα μετέωρα θα είναι λίγα, αλλά εκείνα που θα εμφανιστούν θα είναι αυτά που θα διασχίζουν την πάνω ατμόσφαιρα. Καθώς οι ώρες περνούν και το ακτινοβόλο σημείο της βροχής (κοντά στον Κάστορα) ανεβαίνει ψηλότερα στα ανατολικά, οι διάττοντες θα γίνουν μικρότεροι και πιο πολυάριθμοι – οι περισσότεροι μετά τα μεσάνυχτα και την αυγή.
Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία περνά από το κέντρο του πλανητικού δίσκου στις 7:17 μμ.
Πέμπτη, 14 Δεκεμβρίου
Ο Αλγκόλ, ψηλά στο ζενίθ στον Περσέα, θα είναι στην ελάχιστη λαμπρότητά του, μέγεθος 3,4 αντί για το συνηθισμένο 2,3, για μερικές ώρες με επίκεντρο τις 4:27 πμ. της Παρασκευής. Το αστέρι χρειάζεται αρκετές επιπλέον ώρες για να φτάσει από το ελάχιστό του στο συνηθισμένο μέγεθός του. Υπολογίστε τη λαμπρότητά του χρησιμοποιώντας το παρακάτω διάγραμμα αστεριών σύγκρισης: Όταν ο Αλγκόλ είναι στην κανονική του φωτεινότητα ταιριάζει με το γ της Ανδρομέδας μέγεθος 2.1. Αλλά στα μέσα της έκλειψης έχει λαμπρότητα που μοιάζει με το μακρινό αστέρι του Τριγώνου, μεγέθους 3,4.
Ο ουράνιος βορράς είναι στο πάνω μέρος του χάρτη. Κάτω από έναν καθαρό ουρανό, αυτή είναι η κατεύθυνση προς τον Πολικό Αστέρα. Κρατήστε τον χάρτη ψηλά και προσανατολίστε το ανάλογα. Με λίγη προσοχή θα διαπιστώσετε ότι θα ταιριάζει με αυτό που βλέπετε με γυμνό μάτι.
Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία περνά από το κέντρο του πλανητικού δίσκου στις 1:04 πμ. της Παρασκευής.
Παρασκευή, 15 Δεκεμβρίου
Το 1926, ο Hubble μελέτησε τον γαλαξία Μ33 στον αστερισμό του Τριγώνου στο όρος Wilson με το τηλεσκόπιο Hooker κατά τη διάρκεια της εργασίας του σχετικά με τους μεταβλητούς Κηφείδες. Τα μεγάλα τηλεσκόπια συχνά δεν μπορούν να δουν τον Μ33 (3 εκατομμύρια έτη-φωτός μακριά) για τον λόγο ότι «γεμίζει» το πεδίο όρασης. Ο Herschel ανακάλυψε όχι μονό μια περιοχή σαν το δικό μας νεφέλωμα του Ωρίωνα, αλλά και το ότι ο γαλαξίας περιέχει πολλά αντικείμενα NGC και IC (ακόμα και σφαιρωτά σμήνη) παρατηρήσιμα μόνο με τα μεγαλύτερα τηλεσκόπια.
Η φωτογραφία του Μ33 είναι από το ΝOAO/AURA/NSF.
Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία περνά από το κέντρο του πλανητικού δίσκου στις 8:55 μμ.
Σάββατο, 16 Δεκεμβρίου
Η Κασσιόπη βρίσκεται στο ψηλότερό της σημείο στο βορρά, σαν ένα πεπλατυσμένο Μ (για παρατηρητές του ουρανού στα μέσα βόρεια γεωγραφικά πλάτη). Ο Γαλαξίας μας περνά μέσα από αυτήν, εκτείνεται στον ανατολικό ορίζοντα από τη μία πλευρά και το δυτικό ορίζοντα από την άλλη. Λαμβάνοντας υπόψη την ποιότητα του ουρανού σας, πόσο από το Γαλαξία μας (αν υπάρχει) μπορείτε να εντοπίσετε;
Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία περνά από το κέντρο του πλανητικού δίσκου στις 2:42 πμ. της Κυριακής.
Κυριακή, 17 Δεκεμβρίου
Δεν είναι ούτε χειμώνας ακόμα, αλλά ήδη η κατσαρόλα της Μεγάλης Άρκτου αρχίζει τη μακρά ετήσια άνοδό του στον βραδινό ουρανό, με την βάση της κατσαρόλας να βγαίνει πρώτα μέσω των γυμνών κλαδιών των δέντρων στα βόρεια – βορειοανατολικά. Θα βρεθεί υψηλότερα όταν θα πλησιάζουμε στα θερμά βράδια του Μαΐου και του Ιουνίου.
Απόψε, εντοπίστε τον Κρόνο πάνω από την Σελήνης, όπως φαίνεται παρακάτω. Η Σελήνη απέχει 1,3 δευτερόλεπτα φωτός από εμάς. Ο Κρόνος είναι σε απόσταση 84 λεπτά φωτός, σχεδόν 4.000 φορές πιο μακριά από εμάς.
Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία περνά από το κέντρο του πλανητικού δίσκου στις 10:33 μμ.
Η παρατήρηση του ερυθρού υπεργίγαντα αστέρα Μπετελγκέζ, αποκάλυψε ένα τεράστιο νέφος αερίου σχεδόν τόσο μεγάλο όσο το ηλιακό μας σύστημα και μια γιγαντιαία φυσαλίδα που βράζει στην επιφάνειά του. Το 2019-2020, μια μεγάλη στήλη υλικού εξερράγη από τον Μπετελγκέζ. Θα μπορούσε αυτό να μας οδηγήσει στο συμπέρασμα ότι μία σουπερνόβα είναι επικείμενη; (Credit: ESO/L. Calçada)
ΟΙ ΠΛΑΝΗΤΕΣ ΑΥΤΗ ΤΗΝ ΕΒΔΟΜΑΔΑ
Για καθημερινή ενημέρωση σχετικά με την ηλιακή δραστηριότητα, επισκεφτείτε τον δικτυακό τόπο: www.spaceweather.com.
Ο Ερμής, αυτή την εβδομάδα γίνεται αμυδρότερος. Βρίσκεται στο φως της δύσης του Ήλιου και δεν θα είναι ορατός.
Η Αφροδίτη (μέγεθος -4,1) είναι στα νοτιοανατολικά, πριν και κατά τη διάρκεια του λυκαυγούς. Ανατέλλει περίπου 1 ½ ώρα πριν την αρχή του λυκαυγούς. Ο πλανήτης βρίσκεται στον Ζυγό, κάτω και αριστερά από τον Στάχυ. Αρκετά πάνω και στα αριστερά της είναι ο Αρκτούρος.
Ο Άρης θα παραμείνει πίσω στη λάμψη του Ήλιου για το υπόλοιπο του έτους. Θα εμφανιστεί ξανά στον πρωινό ουρανό στο τέλος του Ιανουαρίου.
Ο Δίας (μέγεθος -2,7, στον Κριό) βρίσκεται στο ψηλότερό του σημείο μετά τις 9 μμ., 65 μοίρες πάνω από τον ορίζοντα. Με τηλεσκόπιο, η διάμετρος του δίσκου του είναι 48 – 47 δευτερόλεπτα του τόξου.
Ο Κρόνος, με μέγεθος +0,9, στον αμυδρό Υδροχόο, λάμπει κιτρινωπός ψηλά στα νοτιοδυτικά νωρίς το βράδυ. Το φωτεινό αστέρι κάτω από τον πλανήτη είναι ο Φομαλχώ, ενώ ο Αλτάιρ λάμπει πάνω και στα δεξιά του.
Ο Ουρανός έχει μέγεθος 5,6 στον Κριό, βρίσκεται ψηλά τις πρώτες πρωινές ώρες, 14° ανατολικά του Δία. Με τηλεσκόπιο, φαίνεται η μικρή διάμετρος του, 3,8 δευτερόλεπτα του τόξου.
Ο Ποσειδώνας, με μέγεθος 7,9, στα σύνορα Ιχθύων-Υδροχόου φαίνεται ψηλά περίπου στις 7 μμ., 24° ανατολικά του Κρόνου.
