στοιχεία αστρονομίας
-
ΗΞΕΡΕΣ ΟΤΙ...
Τι είδους ώρα είναι αυτή που δείχνουν τα ρολόγια μας;
Απάντηση Με 24 μεσημβρινούς η επιφάνεια της Γης χωρίζεται σε 24 φέτες των 15 μοιρών, οι οποίες λέγονται άτρακτοι. Οι 15 μοίρες αντιστοιχούν σε μία ώρα, αφού οι 360 μοίρες αντιστοιχούν σε 24 ώρες. Η μηδενική άτρακτος εκτείνεται 7,5 μοίρες δεξιά και 7,5 μοίρες αριστερά του μεσημβρινού που περνά από το Αστεροσκοπείο του Greenwich της Αγγλίας. Η χώρα μας βρίσκεται στη δεύτερη άτρακτο, που αρχίζει περίπου από τη Λάρισα και έχει ως κεντρικό μεσημβρινό της αυτόν που περνάει περίπου από την Κωνσταντινούπολη. Τελικά, τα ρολόγια μας στην Ελλάδα δείχνουν τον χρόνο του κεντρικού μεσημβρινού της δεύτερης ατράκτου, που είναι κατά 2 ώρες μεγαλύτερος του χρόνου του Greenwich, δηλαδή του χρόνου της μηδενικής ατράκτου, που λέγεται και Παγκόσμιος Χρόνος (UT). Επιπλέον,…
Δείτε περισσότερα -
ΗΞΕΡΕΣ ΟΤΙ...
Τι είναι τα ηλιακά ρολόγια;
Απάντηση Τα ηλιακά ρολόγια είναι απλά αστρονομικά όργανα με τα οποία βρίσκουμε την ώρα με τη βοήθεια του Ήλιου. Υπολογίζουμε την ώρα από την κατεύθυνση της σκιάς που ρίχνει μια ράβδος που έχει τη διεύθυνση του άξονα περιστροφής της Γης, δηλαδή μιας ράβδου που σκοπεύει τον Πολικό Αστέρα. Πολικό Αστέρα ονομάζουμε τον πιο λαμπρό αστέρα του αστερισμού της Μικρής Άρκτου, που είναι ο μοναδικός ακίνητος αστέρας της ουράνιας σφαίρας, επειδή βρίσκεται σχεδόν πάνω στην προέκταση του άξονα περιστροφής της Γης. Τα ηλιακά ρολόγια λέγονται και σκιαθηρικά ρολόγια, γιατί, για να βρούμε την ώρα, κυνηγάμε τη σκιά τους. Μέχρι το 996 π.Χ., που κατασκευάστηκε το πρώτο μηχανικό ρολόι, τα ηλιακά ρολόγια ήταν τα μοναδικά ρολόγια, και έτσι όλοι σχεδόν οι λαοί…
Δείτε περισσότερα -
ΗΞΕΡΕΣ ΟΤΙ...
Πώς μπορούμε πιο απλά να επαναλάβουμε τη μέθοδο του Ερατοσθένη και να υπολογίσουμε την ακτίνα της Γης;
Απάντηση Ο Ερατοσθένης γνώριζε ότι μια συγκεκριμένη ημέρα του έτους ο Ήλιος κατά τη μεσουράνησή του βρισκόταν ακριβώς στο Ζενίθ της πόλης Συήνη (Syene) της Αιγύπτου. Αυτό το είχε διαπιστώσει τόσο από το γεγονός ότι εκείνη τη στιγμή το μήκος της σκιάς μιας κατακόρυφης ράβδου μηδενιζόταν, όσο και από το γεγονός ότι ο Ήλιος εκείνη τη στιγμή καθρεπτιζόταν στα νερά ενός πηγαδιού πολύ μεγάλου βάθους. Γνώριζε, επίσης, ότι η Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου βρισκόταν στον ίδιο γήινο μεσημβρινό με τη Συήνη, καθώς ο Ήλιος μεσουρανούσε την ίδια στιγμή στις δύο πόλεις, και γνώριζε, επίσης, ότι η μεταξύ τους απόσταση ήταν περίπου 800 χιλιόμετρα (βέβαια, την εποχή εκείνη δεν χρησιμοποιούσαν τα χιλιόμετρα ως μονάδα μέτρησης της απόστασης). Επομένως, τη στιγμή που οι…
Δείτε περισσότερα -
ΗΞΕΡΕΣ ΟΤΙ...
Πώς μπορούμε εύκολα να βρούμε τη διάρκεια του έτους και την έναρξη του θέρους και του χειμώνα με τη βοήθεια της σκιάς μιας κατακόρυφης ράβδου;
Το μήκος της σκιάς που ρίχνει μια κατακόρυφη ράβδος πάνω σε ένα οριζόντιο επίπεδο (γνώμονας) κατά τη μεσουράνηση του Ήλιου (μεσημβρινή σκιά) είναι μεν το μικρότερο της ημέρας και δείχνει τη διεύθυνση Βορρά-Νότου (βλ. Ερωτήσεις 14 & 15), αλλά μεταβάλλεται από ημέρα σε ημέρα. Το μικρότερο μεσημβρινό μήκος του έτους σημειώνεται στις 21 Ιουνίου (θερινό ηλιοστάσιο – έναρξη θέρους) και το μεγαλύτερο μεσημβρινό μήκος σημειώνεται στις 22 Δεκεμβρίου (χειμερινό ηλιοστάσιο – έναρξη χειμώνα). Επομένως, έτσι βρίσκουμε την έναρξη του θέρους και του χειμώνα, καθώς και τη διάρκεια του έτους.
Δείτε περισσότερα -
ΗΞΕΡΕΣ ΟΤΙ...
Πώς μπορούμε να βρούμε τη διεύθυνση Βορρά-Νότου με τη βοήθεια της σκιάς μιας κατακόρυφης ράβδου;
Απάντηση Η σκιά που ρίχνει μια κατακόρυφη ράβδος πάνω σε ένα οριζόντιο επίπεδο (γνώμονας) παίρνει το ελάχιστο μήκος της κατά τη διάρκεια της ημέρας, όταν ο Ήλιος μεσουρανεί (μεσημβρινή σκιά). Τη στιγμή εκείνη η σκιά κατευθύνεται προς τον Βορρά. Η διεύθυνση αυτή της μικρότερης ημερήσιας σκιάς της κατακόρυφης ράβδου πρακτικά βρίσκεται εύκολα, ως η διχοτόμος δύο ισομηκών σκιών που μπορούμε να σημειώσουμε πριν και μετά τη μεσουράνηση του Ήλιου. Για έναν πιο ακριβή προσδιορισμό της διεύθυνσης Βορρά-Νότου, που είναι απαραίτητος για την κατασκευή ηλιακών ρολογιών, παίρνουμε περισσότερα ζεύγη ισομηκών σκιών και η κοινή διχοτόμος όλων αυτών των γωνιών συμπίπτει με τη διεύθυνση της μικρότερης ημερήσιας σκιάς της ράβδου, που κατευθύνεται ακριβώς προς τον γεωγραφικό ή αστρονομικό Βορρά. Αξίζει να σημειώσουμε…
Δείτε περισσότερα -
ΗΞΕΡΕΣ ΟΤΙ...
Ποιο είναι το αρχαιότερο αστρονομικό όργανο;
Απάντηση Το πιο απλό αστρονομικό όργανο, αλλά και το πρώτο που χρησιμοποίησε ο άνθρωπος για τον προσδιορισμό αστρονομικών μεγεθών, λέγεται Γνώμονας. Ο Γνώμονας είναι μια ράβδος γνωστού μήκους στηριγμένη κάθετα σε ένα οριζόντιο επίπεδο. Από το μήκος και μόνο της σκιάς που ρίχνει η κατακόρυφη ράβδος πάνω στο οριζόντιο επίπεδο κατά τη στιγμή της μεσουράνησης του Ήλιου, που είναι το μικρότερο της ημέρας και λέγεται μήκος της μεσημβρινής σκιάς, μπορούμε να βρούμε: Τη διεύθυνση Βορρά-Νότου Τη διάρκεια του έτους Την έναρξη και τη διάρκεια των εποχών Το γεωγραφικό πλάτος του τόπου Τη λόξωση της εκλειπτικής, δηλαδή τη γωνία του επιπέδου της ετήσιας περιφοράς της Γης γύρω από τον Ήλιο (επίπεδο εκλειπτικής) με το επίπεδο του ουράνιου ισημερινού (η επέκταση του…
Δείτε περισσότερα -
ΗΞΕΡΕΣ ΟΤΙ...
Γιατί το Πάσχα δεν το γιορτάζουν πάντα όλοι οι Χριστιανοί μαζί;
Απάντηση Πράγματι, το ορθόδοξο Πάσχα συνήθως εορτάζεται μια εβδομάδα μετά το Πάσχα των Δυτικών, αλλά μπορεί να καθυστερήσει και έναν μήνα ή να συμπέσει η ημερομηνία εορτασμού. Η Πρώτη Οικουμενική Σύνοδος, στη Νίκαια της Βιθυνίας, το 325 μ.Χ., με την προσωπική παρέμβαση του Μεγάλου Κωνσταντίνου, όρισε ως ημερομηνία του Πάσχα την «πρώτη Κυριακή μετά την Πανσέληνο που συμβαίνει αμέσως μετά την εαρινή ισημερία». Στην περίπτωση, όμως, που η πρώτη εαρινή πανσέληνος πέφτει Κυριακή, το Πάσχα εορτάζεται την επόμενη Κυριακή, ώστε να μη συμπέσει με το εβραϊκό Πάσχα. Εμείς, οι Ορθόδοξοι, σεβόμενοι την παράδοση, τηρούμε για τον εορτασμό του Πάσχα τις ημερομηνίες που υπολόγισε τότε το Πατριαρχείο της Αλεξάνδρειας με βάση, από τη μια μεριά, την απόφαση της Πρώτης Οικουμενικής Συνόδου…
Δείτε περισσότερα -
ΗΞΕΡΕΣ ΟΤΙ...
Τι είναι το παλιό και τι το νέο ημερολόγιο;
Απάντηση Το παλαιό ή ιουλιανό ημερολόγιο είναι το ημερολόγιο που καθιερώθηκε από τον Ρωμαίο αυτοκράτορα Ιούλιο Καίσαρα το 44 π.Χ. με τη βοήθεια του Έλληνα αστρονόμου Σωσιγένη. Ο Σωσιγένης θεώρησε ότι η διάρκεια του έτους είναι 365 ημέρες και 6 ώρες. Επομένως, το ιουλιανό ημερολόγιο, που είναι σήμερα γνωστό ως Παλιό ημερολόγιο, καθιέρωσε τη διάρκεια του έτους με 365 ημέρες. Ωστόσο, ένα έτος ανά τέσσερα είναι προσαυξημένο με μια επιπλέον ημέρα. Η ημέρα αυτή ονομάστηκε «δις έκτη» (bis sextus), διότι αυτή προστίθετο μετά την «έκτη προ των καλενδών» του Μαρτίου. Τα αντίστοιχα έτη με 366 ημέρες ονομάσθηκαν δίσεκτα έτη. Η πραγματική, όμως, διάρκεια του έτους είναι 365 ημέρες, 5 ώρες, 48 πρώτα λεπτά και 46 δεύτερα. Επομένως, το ιουλιανό ημερολόγιο…
Δείτε περισσότερα -
ΗΞΕΡΕΣ ΟΤΙ...
Γιατί η διάρκεια της ημέρας γίνεται ίση με τη διάρκεια της νύχτας λίγες ημέρες πριν από την εαρινή ισημερία και λίγες ημέρες μετά τη φθινοπωρινή ισημερία;
Απάντηση Η φαινόμενη ημερήσια τροχιά του Ήλιου διατρέχει τον ουράνιο ισημερινό (προέκταση του γήινου ισημερινού) την ημέρα της εαρινής ισημερίας (21 Μαρτίου) και την ημέρα της φθινοπωρινής ισημερίας (22 Σεπτεμβρίου). Μόνο στις δύο αυτές ημέρες του έτους ο Ήλιος ανατέλλει ακριβώς από την (γεωγραφική-αστρονομική) Ανατολή του τόπου και δύει ακριβώς στη Δύση. Επομένως, στις δύο αυτές ημερομηνίες τους έτους θεωρητικά πρέπει να είναι ίση η διάρκεια της ημέρας με τη διάρκεια της νύχτας. Αν κοιτάξετε, όμως, την ώρα της ανατολής και την ώρα της δύση του Ήλιου σε ένα ημερολόγιο ή σημειώσετε την ώρα της ανατολής και την ώρα της δύσης του Ήλιου στις ημερομηνίες αυτές στον τόπο σας (αρκεί ο ανατολικός και ο δυτικός ορίζοντας του τόπου σας να…
Δείτε περισσότερα -
ΗΞΕΡΕΣ ΟΤΙ...
Πώς βλέπει τις τροχιές των αστεριών και του Ήλιου μας ένας παρατηρητής από τον ισημερινό και πώς ένας παρατηρητής από τους πόλους της Γης;
Απάντηση Α) Αν βρεθούμε στον Βόρειο Πόλο της Γης, δηλαδή σε γεωγραφικό πλάτος φ=90 μοίρες, τότε θα δούμε: Τον Πολικό αστέρα ακριβώς πάνω από το κεφάλι μας, δηλαδή στο Ζενίθ. Επομένως, ο ουράνιος ισημερινός ταυτίζεται με τον ορίζοντα του τόπου. Τα αστέρια να διαγράφουν τροχιές παράλληλες προς τον ορίζοντα, χωρίς να ανατέλλουν ή να δύουν. Δηλαδή, θα βλέπουμε ως αειφανή όλα τα αστέρια του βόρειου ημισφαιρίου της ουράνιας σφαίρας. Αντίθετα, δεν θα δούμε ποτέ αστέρια του Νότιου ημισφαιρίου της ουράνιας σφαίρας, δηλαδή τα μισά αστέρια της ουράνιας σφαίρας είναι αφανή. Δεν υπάρχουν αστέρια αμφιφανή. Ο Ήλιος από τις 21 Μαρτίου (εαρινή ισημερία) μέχρι τις 22 Σεπτεμβρίου (φθινοπωρινή ισημερία) θα είναι συνέχεια θεατός (πάνω από τον ορίζοντα), ενώ τους υπόλοιπους 6…
Δείτε περισσότερα -
ΗΞΕΡΕΣ ΟΤΙ...
Που οφείλεται η εναλλαγή των εποχών του έτους;
Απάντηση Η εναλλαγή των εποχών συσχετίζεται με τις θερμοκρασιακές αλλαγές που συμβαίνουν στην επιφάνεια της Γης, δηλαδή με τη μεταβολή της ηλιακής ακτινοβολίας που πέφτει στην επιφάνεια ενός τόπου. Η μεταβολή αυτή της θερμοκρασίας οφείλεται κυρίως στη μεταβολή της κλίσης των ακτίνων του Ήλιου που πέφτουν στην επιφάνεια της Γης, διότι η κλίση των ακτίνων είναι αυτή που ρυθμίζει το εμβαδό της επιφάνειας της Γης πάνω στην οποία σκορπίζεται η ενέργεια που κουβαλάει μια συγκεκριμένη δέσμη ακτινοβολίας του Ήλιου μας. Η κλίση αυτή των ακτίνων του Ήλιου για έναν τόπο αλλάζει κατά τη διάρκεια ενός έτους, διότι η Γη περιφέρεται γύρω από τον Ήλιο πάνω σε ένα επίπεδο που σχηματίζει με το επίπεδο του ισημερινού της γωνία ίση με 23,5…
Δείτε περισσότερα -
ΗΞΕΡΕΣ ΟΤΙ...
Τι σημαίνει ότι οι Φοίνικες θαλασσοπόροι είδαν τον Ήλιο να ανατέλλει από δεξιά, όταν περιέπλευσαν την Αφρική, όπως αναφέρει ο Ηρόδοτος;
Απάντηση Στο τέταρτο βιβλίο του Ηρόδοτου (Μελπομένη), [42], αναφέρεται:[1] «Είναι βέβαιο ότι η Λιβύη (Αφρική) περιβρέχεται από θάλασσα, εκτός από τα σύνορά της με την Ασία. Πρώτος, απ’ όσο ξέρω, απέδειξε ότι η Λιβύη περιβρέχεται από θάλασσα ο βασιλιάς των Αιγυπτίων Νεκώς. Όταν σταμάτησε να σκάβει τη διώρυγα που από τον Νείλο οδηγεί στον Αράβιο Κόλπο, έστειλε Φοίνικες με καράβια, δίνοντάς τους εντολή να επιστρέψουν στην Αίγυπτο από το στενό των Ηράκλειων Στηλών (Γιβραλτάρ) και τη βόρεια θάλασσα. Οι Φοίνικες ξεκίνησαν από την Ερυθρά Θάλασσα και ταξίδευαν στη νότια θάλασσα. Όταν ερχόταν το φθινόπωρο, σταματούσαν στη Λιβύη, σ’ όποιο μέρος της βρίσκονταν, έσπερναν τη γη και περίμεναν να ωριμάσει η σοδειά, θέριζαν και ύστερα ξανάρχιζαν το ταξίδι τους. Πέρασαν δύο…
Δείτε περισσότερα -
ΗΞΕΡΕΣ ΟΤΙ...
Πώς έγινε η διαίρεση της Γης σε κλιματικές ζώνες;
Απάντηση Εφόσον ο Ήλιος μας είναι ο αστέρας που θερμαίνει τη Γη, είναι φυσικό ότι οι παράγοντες που καθορίζουν τη διαίρεση της Γης σε κλιματικές ζώνες εξαρτώνται από τον Ήλιο. Έτσι, λοιπόν, οι κλιματικές ζώνες της Γης ορίζονται ως εξής: 1) Η πρώτη ζώνη της Γης είναι η διακεκαυμένη ζώνη, που εκτείνεται βόρεια και νότια του ισημερινού και οριοθετείται στον βορρά από τον τροπικό του Καρκίνου και στον νότο από τον τροπικό του Αιγώκερω. Οι δύο αυτοί τροπικοί κύκλοι (παράλληλοι προς τον ισημερινό) βρίσκονται σε γεωγραφικό πλάτος φ=+23,5 μοίρες και φ=-23,5 μοίρες, αντίστοιχα. Αξίζει να σημειώσουμε ότι το επίπεδο της φαινόμενης ετήσιας τροχιάς του Ήλιου (εκλειπτική) και το επίπεδο του ουράνιου ισημερινού (προέκταση του γήινου ισημερινού) σχηματίζουν τη σταθερή γωνία…
Δείτε περισσότερα -
ΗΞΕΡΕΣ ΟΤΙ...
Γιατί ο Ήλιος δεν ανατέλλει κάθε μέρα από την Ανατολή;
Απάντηση Παρατηρώντας την ανατολή του Ήλιου από τον ίδιο τόπο κατά τη διάρκεια του έτους, διαπιστώνουμε ότι αλλάζει συνεχώς από μέρα σε μέρα το σημείο του ορίζοντα απ’ όπου βλέπουμε τον Ήλιο να ανατέλλει καθώς και το σημείο του ορίζοντα στο οποίο δύει. Ο Ήλιος ανατέλλει ακριβώς από την Ανατολή και δύει ακριβώς στη Δύση (ως γεωγραφικά σημεία του ορίζοντα) μόνο δύο φορές τον χρόνο και συγκεκριμένα στις 21 Μαρτίου (έναρξη Άνοιξης) και στις 22 Σεπτεμβρίου (έναρξη Φθινοπώρου), οπότε έχουμε και τη διάρκεια της ημέρας ίση με τη διάρκεια της νύχτας. Στις 21 Μαρτίου έχουμε την εαρινή ισημερία και στις 22 Σεπτεμβρίου τη φθινοπωρινή ισημερία. Στις δύο αυτές ημερομηνίες ο Ήλιος φαίνεται να διαγράφει τον ουράνιο ισημερινό, που είναι η…
Δείτε περισσότερα -
ΗΞΕΡΕΣ ΟΤΙ...
Τι ονομάζουμε γεωγραφικές συντεταγμένες ενός τόπου της Γης;
Απάντηση Ο προσδιορισμός μιας θέσης γίνεται με τη βοήθεια του γεωγραφικού μήκους (λ) και του γεωγραφικού πλάτους (φ) ενός τόπου, που λέγονται γεωγραφικές συντεταγμένες του τόπου (λ, φ) και μετρώνται σε μοίρες. Γεωγραφικό μήκος είναι η γωνιώδης απόσταση του μεσημβρινού του τόπου του παρατηρητή από τον μεσημβρινό του Greenwich. Το γεωγραφικό μήκος μετριέται πάνω στον ισημερινό από 0° έως −180° για τόπους που βρίσκονται ανατολικά του Greenwich και από 0° έως +180° για τόπους που βρίσκονται δυτικά αυτού. Το γεωγραφικό μήκος μπορεί να δοθεί και σε ώρες, 0h έως −12h ανατολικά του Greenwich και 0h έως +12h δυτικά αυτού, μια και 15 μοίρες αντιστοιχούν σε 1 ώρα (αφού οι 360 μοίρες αντιστοιχούν σε 24 ώρες). Γεωγραφικό πλάτος είναι η γωνιώδης…
Δείτε περισσότερα -
ΗΞΕΡΕΣ ΟΤΙ...
Ποιος είναι αυτός που πρώτος θεώρησε τον Ήλιο ακίνητο στο κέντρο του ηλιακού μας συστήματος;
Απάντηση Οι αρχαίοι Έλληνες, σε αντίθεση με τους άλλους λαούς (Σουμέριους, Βαβυλώνιους, Αιγυπτίους, Ινδούς, Κινέζους κ.α.), αναζήτησαν κοσμολογικά μοντέλα που να ερμηνεύουν τα παρατηρησιακά δεδομένα τους και δεν αρκέστηκαν στην απλή καταγραφή των αστρονομικών παρατηρήσεων. Έτσι, θεμελίωσαν την επιστήμη της Αστρονομίας. Ασχολήθηκαν σε μεγάλο βαθμό με τη δημιουργία του Σύμπαντος, με το σχήμα της Γης, με την περιφορά των πλανητών και με τη διαφορετική κλίση των ακτίνων του Ήλιου κατά τη διάρκεια του έτους, θεωρώντας πάντα τη Γη στο κέντρο του Κόσμου. Έναν σημαντικό νεωτερισμό στην Αστρονομία της εποχής εκείνης εισήγαγαν οι Πυθαγόρειοι, με κύριο εκφραστή τους τον Φιλόλαο, εκτοπίζοντας τη Γη από το κέντρο του Σύμπαντος και τοποθετώντας στη θέση της το κεντρικό πυρ, την Εστία. Με το αριστοτελικό,…
Δείτε περισσότερα