O ουρανός και οι πλανήτες αυτή την εβδομάδα, από 5-12 έως 11-12

 

Ο ΟΥΡΑΝΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΠΛΑΝΗΤΕΣ ΑΥΤΗ ΤΗΝ ΕΒΔΟΜΑΔΑ

από 5-12 έως και 11-12 (Επιμέλεια: Αντώνης Παντελίδης)

 

Παρακάτω δίνονται οι ημέρες και οι ώρες, κατά τη διάρκεια της εβδομάδας αυτής, στις οποίες μπορούμε να παρατηρήσουμε με ένα καλό τηλεσκόπιο (πάνω από 4 ίντσες) την περίφημη ερυθρά  κηλίδα του Δία (το χρώμα της είναι στην πραγματικότητα ελαφρά πορτοκαλί). Η παρατήρηση της κηλίδας μπορεί να γίνει από 50 λεπτά πριν έως 50 λεπτά μετά την αναγραφόμενη ώρα. Ένα μπλε ή πράσινο φίλτρο θα μπορούσε να βοηθήσει στην αύξηση του κοντράστ στον Δία.

 

Δευτέρα, 5 Δεκεμβρίου

Πολύ πιο εύκολο να παρατηρηθεί απόψε, ακόμη και με το φως της Σελήνης, είναι οι Πλειάδες. Αυτό το εκπληκτικό αστρικό σμήνος βρίσκεται περίπου 11,5° βορειοανατολικά του δορυφόρου μας στον ουρανό και είναι ένας θαυμάσιος στόχος για κιάλια ή με τηλεσκόπιο χαμηλής μεγέθυνσης – ή ακόμα και με τον ερευνητή του τηλεσκοπίου. Στην πραγματικότητα, οι Πλειάδες δεν φαίνονται τόσο ωραίες με υψηλές μεγεθύνσεις, καθώς το μικρότερο οπτικό πεδίο κρύβει πολλά από τα αστέρια αυτού του νεαρού σμήνους. Ένα από τα πλησιέστερα ανοιχτά σμήνη στη Γη, αυτή η ομάδα αστεριών είναι εύκολα ορατή με γυμνό μάτι και η ώρα της ανατολής του σε ορισμένα σημεία του έτους χρησιμοποιήθηκε συχνά για να σηματοδοτήσει την αλλαγή των εποχών στην αρχαιότητα.

Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία περνά από το κέντρο του πλανητικού δίσκου ακριβώς στις 12:40 πμ. της Τρίτης.

 

Τρίτη,  6 Δεκεμβρίου

Οι παρατηρητές, νωρίς το πρωί, θα εντοπίσουν εύκολα το λαμπρότερο αστέρι στον ουρανό, τον Σείριο, να βυθίζεται στα νοτιοδυτικά λίγες ώρες πριν από την αυγή. Συνήθως, απεικονίζεται  στη μύτη του Μεγάλου Κυνός, ο Σείριος είναι ένα λαμπερό αστέρι τύπου Α με έναν μικροσκοπικό λευκό νάνο συνοδό, που συχνά ονομάζεται «το Κουτάβι».

Ο ίδιος ο αστερισμός, ο Μέγας Κύων, φιλοξενεί πολυάριθμα αντικείμενα του βαθέως ουρανού, από γαλαξίες μέχρι αστρικά σμήνη. Θα επικεντρωθούμε στο τελευταίο σήμερα το πρωί, καθώς η φωτεινή Σελήνη κάνει τους γαλαξίες πιο δυσδιάκριτους. Αυτό είναι το NGC 2354. Βρίσκεται μόλις 1,5° ανατολικά-βορειοανατολικά του δέλτα, 2^ου μεγέθους (δ) στο πίσω μισό του αστερισμού. Ακόμη και ένα μικρό τηλεσκόπιο  (4 ίντσες περίπου) θα σας δείξει μια ωραία εικόνα με αρκετές δεκάδες αστέρια. Το σμήνος εμφανίζεται αρκετά μεγάλο, με διάμετρο 20′, με ένα ωοειδές σκοτεινό κενό που εκτείνεται από βορρά προς νότο κοντά στο κέντρο.

Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία περνά από το κέντρο του πλανητικού δίσκου ακριβώς στις 8:31 μμ.

 

Τετάρτη, 7 Δεκεμβρίου

Η πανσέληνος και ο “γεμάτος” Άρης λάμπουν μαζί απόψε.  Και οι δύο είναι σε αντίθεση!  Επιπλέον, η Σελήνη αποκρύπτει τον Άρη για το μεγαλύτερο μέρος της Βόρειας Αμερικής και της Ευρώπης.

Η Σελήνη είναι ακριβώς γεμάτη στις 6:11 πμ. Της Πέμπτης. Ο Άρης βρίσκεται ακριβώς σε αντίθεση λιγότερο από δύο ώρες αργότερα. Ο Άρης εξακολουθεί να έχει διάμετρο 17,2 δευτερόλεπτα μια εβδομάδα μετά την πλησιέστερη προσέγγισή του στη Γη και λαμπρότητα -1,8. Ξεπερνά κατά πολύ τα αστέρια του αστερισμού του, του Ταύρου.

Στην πραγματικότητα η πανσέληνος περνά μπροστά από τον Άρη, κρύβοντάς τον για έως και μία ώρα ή περισσότερο, αν βρίσκεστε στη ζώνη επιπρόσθησης (παρακάτω χάρτης).

Για την πόλη της Θεσσαλονίκης, η απόκρυψη του Άρη αρχίζει στις 7:14 πμ., 45 λεπτά πριν τη δύση της Σελήνης. Στην αρχή του φαινομένου, το ύψος της Σελήνης είναι 6 μοίρες.

Πέμπτη, 8 Δεκεμβρίου

Ο Αλγκόλ μπορεί να σας καθοδηγήσει σε ένα από τα ωραιότερα αστρικά σμήνη, ορατά με κιάλια, στις αρχές του χειμωνιάτικου ουρανού. Αφού πέσει το σκοτάδι, βρείτε αυτό το μεταβλητό αστέρι με κιάλια και τοποθετήστε το στο κάτω μέρος του οπτικού σας πεδίου. Στο πάνω μέρος αυτού του πεδίου, θα δείτε μια θολή μπάλα περίπου στο μέγεθος της πανσελήνου. Αυτό είναι το M34, μια συλλογή από περίπου 100 ήλιους κοντά στα σύνορα του Περσέα με την Ανδρομέδα. Μέσα από ένα ζευγάρι κιάλια 10×50, τα φωτεινότερα αστέρια του M34 φαίνονται να λαμπυρίζουν μέσα στα πιο αμυδρά μέλη του σμήνους. Ένας μεγάλος στόχος με κιάλια, το M34 καλύπτει μια περιοχή τόσο μεγάλη όσο η Πανσέληνος.

Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία περνά από το κέντρο του πλανητικού δίσκου ακριβώς στις 10:10 μμ.

 

Παρασκευή, 9 Δεκεμβρίου  

Η φθίνουσα Σελήνη σχηματίζει απόψε ένα μεγάλο, σχεδόν ισόπλευρο τρίγωνο με τον Άρη ψηλά στα δεξιά του και την Αίγα, ψηλά πάνω από τη Σελήνη.

Βγείτε έξω αμέσως μετά το ηλιοβασίλεμα απόψε για να εντοπίσετε την Αφροδίτη και τον Ερμή λίγο πάνω από τον ορίζοντα 30 λεπτά μετά το ηλιοβασίλεμα. Παρά το χαμηλό ύψος της, (2°), η Αφροδίτη θα πρέπει να είναι αρκετά εύκολο να βρεθεί αφού το φαινόμενο μέγεθός της είναι -3,9. Βρίσκεται ελαφρώς χαμηλότερα και δεξιά του Ερμή, ο οποίος είναι πιο αμυδρός (μέγεθος -0,6) αλλά ελαφρώς ψηλότερα (σχεδόν 4° πάνω). Μπορεί να χρειαστείτε κιάλια για να αναδείξετε τον μικρότερο πλανήτη του ηλιακού συστήματος μέσα στον σκοτεινό ουρανό.

Μέσω ενός τηλεσκοπίου, η Αφροδίτη εκτείνεται στα 10 ” και είναι σχεδόν γεμάτη, 98 τοις εκατό φωτισμένη. Αντίθετα, ο Ερμής έχει τη μισή φαινόμενη διάμετρο, 5 “, και είναι 86 τοις εκατό φωτισμένος. Εάν αυτό το χαμηλό ύψος που βρίσκονται οι πλανήτες σας αποθαρρύνει, σκεφτείτε ότι η ορατότητα των πλανητών θα αυξηθεί καθ΄ όλη τη διάρκεια του μήνα και θα παρουσιάσουν μια υπέροχη παράσταση μαζί με τη Σελήνη την παραμονή των Χριστουγέννων.

Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία περνά από το κέντρο του πλανητικού δίσκου στις 6:02 μμ.

 

Σάββατο, 10 Δεκεμβρίου

Μεταξύ 6 και 8 κάθε βράδυ, ο φωτεινός Βέγας χαμηλώνει στα βορειοδυτικά, και η εξίσου λαμπρή Αίγα αναρριχιέται στα βορειοανατολικά, ακριβώς στο ίδιο ύψος με τον Βέγα.

Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία περνά από το κέντρο του πλανητικού δίσκου στις 11:49 μμ.

Κυριακή, 11 Δεκεμβρίου

Οι περισσότεροι αστερισμοί έχουν μόνο ένα φωτεινό αστέρι, αλλά ο Ωρίωνας έχει δύο: τον Ρίγκελ και τον Μπετελγκέζ. Ο Ρίγκελ είναι στου Ωρίωνα το αριστερό πόδι. Ένας λευκός-γαλάζιος υπέρ-γίγαντας και ένα από τα πιο γνωστά φωτεινά αστέρια, είναι σχεδόν 800 έτη φωτός μακριά. Αν ήταν τόσο κοντά όσο ο Σείριος, το φωτεινότερο αστέρι ορατό στο μάτι (και μόνο 8,6 έτη φωτός μακριά), ο Ρίγκελ  θα έλαμπε πιο έντονα στον ουρανό μας από τον λαμπρότερο πλανήτη, την Αφροδίτη.

Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα του Δία περνά από το κέντρο του πλανητικού δίσκου στις 7:41 μμ.

 

 ΟΙ ΠΛΑΝΗΤΕΣ ΑΥΤΗ ΤΗΝ ΕΒΔΟΜΑΔΑ

Για καθημερινή ενημέρωση σχετικά με την ηλιακή δραστηριότητα, επισκεφτείτε τον δικτυακό τόπο: www.spaceweather.com.

Ο Ερμής και η Αφροδίτη είναι κρυμμένοι μέσα στη λάμψη του ηλιοβασιλέματος.   Δοκιμάστε με κιάλια περίπου 20 λεπτά μετά τη δύση του ηλίου. Κοιτάξτε λίγο πάνω από τον νοτιοδυτικό ορίζοντα. Η Αφροδίτη είναι μακράν η λαμπρότερη από τους δύο, με μέγεθος -3,9. Ο Ερμής, λίγες μοίρες αριστερά της Αφροδίτης, έχει μέγεθος περίπου -0,6 και φαίνεται δύσκολα.

Ο Άρης, μέγεθος -1,8 στον ανατολικό Ταύρο, ανατέλλει την ίδια ώρα που αρχίζουν να βγαίνουν τα άστρα. Βρίσκεται ψηλά στο νότο μετά τα μεσάνυχτα. Είναι τώρα πιο λαμπρός και από τον Σείριο. Ο δίσκος του πλανήτη είναι 17,2” σε διάμετρο. Βρέθηκε στην κοντινότερή του απόσταση την 1^η Δεκεμβρίου. Βρίσκεται σε αντίθεση στις 7-8 Δεκεμβρίου. Εκείνη την ημέρα θα έχουμε την απόκρυψη του πλανήτη από την πανσέληνο. Διαβάστε παραπάνω (Τετάρτη 8 Δεκεμβρίου).

Η Θαρσίς (Tharsis), ένα τεράστιο ηφαιστειογενές υψίπεδο που απλώνεται σε μεγάλο μέρος της τροπικής ζώνης του δυτικού ημισφαιρίου του πλανήτη Άρη φαίνεται στη φωτογραφία αυτή του Christopher Go στις 27 Νοεμβρίου.

Ο Δίας, με μέγεθος -2,6 λάμπει ψηλά στα νότια περίπου πριν τις 8 μμ. Δύει στις 1:00 πμ. Η φαινόμενη διάμετρός του είναι 43 δευτερόλεπτα της μοίρας. Ο Δίας αυτή την εποχή είναι πολύ κοντά στο περιήλιο του στην 12ετή τροχιά του γύρω από τον Ήλιο.

Ο Κρόνος, με φαινόμενο μέγεθος +0,8, βρίσκεται στον ανατολικό Αιγόκερω και φέγγει στα νοτιοδυτικά νωρίς το βράδυ. Δύει περίπου στις 10 μμ.

Ο Ουρανός, με μέγεθος 5,6 στον Κριό,  βρίσκεται ψηλά στα ανατολικά αργά το βράδυ. Χρειάζεται ένα τηλεσκόπιο ή ένα ζευγάρι κιάλια για να παρατηρηθεί.

Ο Ποσειδώνας, με μέγεθος 7,8, είναι στα σύνορα Υδροχόου-Ιχθύ, περίπου 8° στα δυτικά του Δία.