Στοιχεία
-
ΗΞΕΡΕΣ ΟΤΙ...
Πώς δημιουργήθηκε το ηλιακό μας σύστημα; Είναι αλήθεια ότι τα σώματά μας αποτελούνται από αστερόσκονη;
Απάντηση Πολλές θεωρίες έχουν διατυπωθεί για τη δημιουργία του ηλιακού μας συστήματος. Καμία, όμως, δεν μπόρεσε να λύσει όλα τα προβλήματα που έθεσαν με το πέρασμα του χρόνου οι παρατηρήσεις των διαφόρων χαρακτηριστικών των σωμάτων του ηλιακού μας συστήματος. Η θεωρία που φαίνεται σήμερα να επικρατεί είναι η θεωρία του νεφελώματος αερίων και σκόνης. Σύμφωνα με τη θεωρία αυτή, πριν από περίπου 4,5 δισεκατομμύρια χρόνια, εδώ που βρισκόμαστε, σε ένα προάστιο του Γαλαξία μας, σχηματίστηκε το ηλιακό μας σύστημα από ένα νεφέλωμα αερίων και σκόνης. Το νεφέλωμα αυτό, με 75% υδρογόνο και 25% ήλιο, τα δυο στοιχεία που δημιουργήθηκαν κατά τη Μεγάλη Έκρηξη, εμπλουτίστηκε και με βαρύτερα στοιχεία, αυτά δηλαδή που αποτελούν τη λεγόμενη αστερόσκονη. Τα στοιχεία αυτά, που εμπλούτισαν…
Δείτε περισσότερα -
ΗΞΕΡΕΣ ΟΤΙ...
Με τη βοήθεια ενός μικρού ερασιτεχνικού τηλεσκοπίου μπορούμε να βρούμε τον χρόνο περιστροφής του Ήλιου γύρω από τον άξονά του;
Απάντηση Ο Ήλιος περιστρέφεται γύρω από τον άξονά του όχι όπως ένα στερεό σώμα, αλλά με γωνιακή ταχύτητα που μεταβάλλεται με το ηλιογραφικό πλάτος, όπου ηλιογραφικό πλάτος το ανάλογο του γεωγραφικού πλάτους. Η περιστροφή αυτή λέγεται διαφορική περιστροφή. Στον ισημερινό μια πλήρης περιστροφή γίνεται σε 25,38 ημέρες, σε ηλιογραφικό πλάτος 40 μοιρών σε 28,0 ημέρες και σε ηλιογραφικό πλάτος 80 μοιρών σε 36,40 ημέρες. Οι κηλίδες, όπως αναφέραμε σε προηγούμενη ερώτηση, είναι το πιο χαρακτηριστικό φαινόμενο της φωτόσφαιρας του Ήλιου, δηλαδή της επιφάνειάς του, και προσδιορίζει τη δραστηριότητα του Ήλιου στο πλαίσιο του ενδεκαετή κύκλου. Είναι πολύ εμφανείς σκοτεινές περιοχές ισχυρού μαγνητικού πεδίου και μπορούμε εύκολα να τις παρατηρήσουμε πάνω σε ένα λευκό χαρτόνι, που μπορούμε να στερεώσουμε πίσω από…
Δείτε περισσότερα -
ΗΞΕΡΕΣ ΟΤΙ...
Τι είναι το πολικό σέλας;
Απάντηση Τα φορτισμένα σωματίδια που παράγονται κατά τη διάρκεια των εκρηκτικών φαινομένων του Ήλιου φτάνουν στη Γη σε 1 έως 2 ημέρες και «παγιδεύονται» στο διπολικό μαγνητικό πεδίο της Γης. Αυτά τα παγιδευμένα πλέον, φορτισμένα σωματίδια ακολουθούν σπειροειδείς τροχιές γύρω από τις δυναμικές γραμμές του γήινου μαγνητικού πεδίου και κινούνται προς τους πόλους της Γης. Εκεί εισχωρούν στα ανώτερα στρώματα της γήινης ατμόσφαιρας και διεγείρουν άτομα και μόρια αερίων, με αποτέλεσμα να προκαλούν το φαντασμαγορικό φαινόμενο του πολικού σέλαος. Το φαινόμενο αυτό παρατηρείται κυρίως σε χώρες κοντά στους πόλους και εμφανίζεται με διάφορες μορφές, από ένα απλό χρωματιστό τόξο ως μια πολύχρωμη κουρτίνα. Βρείτε 52 τέτοιες ερωτήσεις και τις απαντήσεις τους στο εξαιρετικά κατατοπιστικό και ευκολοδιάβαστο βιβλίο του γνωστού…
Δείτε περισσότερα -
ΗΞΕΡΕΣ ΟΤΙ...
Τι είναι ο ενδεκαετής κύκλος της ηλιακής δραστηριότητας;
Απάντηση Από παρατηρήσεις τουλάχιστον 400 ετών βρέθηκε ότι οι ηλιακές κηλίδες εμφανίζουν, ως προς το πλήθος και τη θέση τους, μια περιοδικότητα περίπου ενδεκαετή. Πρόκειται για τον λεγόμενο ενδεκαετή κύκλο της ηλιακής δραστηριότητας. Οι κηλίδες είναι τα πιο ευδιάκριτα φαινόμενα της φωτόσφαιρας του Ήλιου και καταγράφηκαν για πρώτη φορά πριν από τουλάχιστον 2000 χρόνια. Οι κηλίδες είναι σκοτεινές περιοχές, αφού έχουν θερμοκρασία περίπου 3800 βαθμούς, δηλαδή περίπου 2000 βαθμούς χαμηλότερη από τη θερμοκρασία της φωτόσφαιρας, που θεωρείται η επιφάνεια του Ήλιου. Έχουν, όμως, μαγνητικό πεδίο ίσως και 100 φορές ισχυρότερο από το γενικό ηλιακό μαγνητικό πεδίο. Από ιστορικές πηγές πληροφορούμαστε ότι κατά την περίοδο 1645-1715 μ.Χ. η εμφάνιση κηλίδων είχε σχεδόν μηδενιστεί, για λόγους που μέχρι σήμερα δεν γνωρίζουμε. Αυτή…
Δείτε περισσότερα -
ΗΞΕΡΕΣ ΟΤΙ...
Με τι τρόπο ο Ήλιος «καίει» το υδρογόνο του και δεν εκρήγνυται σαν μια βόμβα υδρογόνου;
Απάντηση Η κύρια πηγή ενέργειας του Ήλιου είναι η «καύση» (σύντηξη) του υδρογόνου σε ήλιο. Στον πυρήνα του Ήλιου, που έχει ακτίνα το ένα τέταρτο της συνολικής ακτίνας του Ήλιου και θερμοκρασία 15 εκατομμυρίων βαθμών, παράγεται η ενέργεια που κάνει τη Γη μια θαυμάσια όαση με μέση θερμοκρασία περίπου 15 βαθμών Κελσίου. Κάθε δευτερόλεπτο στον πυρήνα του Ήλιου 650 εκατομμύρια τόνοι υδρογόνου συντήκονται σε 645,5 εκατομμύρια τόνους ηλίου και, σύμφωνα με τη γνωστή εξίσωση του Αϊνστάιν, E=mc2, η διαφορά της μάζας των 4,5 εκατομμυρίων τόνων μετατρέπεται σε ενέργεια. Συγκεκριμένα, κάθε δευτερόλεπτο παράγονται από τις αντιδράσεις αυτές 4×1026 Joules. Όλες οι ενεργειακές ανάγκες του πλανήτη μας θα καλύπτονταν για εκατομμύρια χρόνια, αν μπορούσαμε για ένα δευτερόλεπτο να συγκεντρώσουμε όλη την εκπεμπόμενη…
Δείτε περισσότερα -
ΗΞΕΡΕΣ ΟΤΙ...
Τι είναι το αλώνι που σχηματίζεται μερικές φορές γύρω από τον Ήλιο ή τη Σελήνη;
Απάντηση Στην επιστήμη της Αστρονομίας το οπτικό αυτό φαινόμενο του σχηματισμού λαμπρών και ορισμένες φορές πολύχρωμων κύκλων ή τόξων γύρω από τον Ήλιο ή τη Σελήνη λέγεται άλως. Το οπτικό αυτό φαινόμενο οφείλεται στη διάθλαση και στην ανάκλαση του φωτός του Ήλιου ή της Σελήνης από τους παγοκρυστάλλους των νεφών τύπου cirrus ή cirrostratus (θύσανοι και θυσανοστρώματα αντίστοιχα). Τα νέφη αυτών των τύπων βρίσκονται στην ανώτερη ατμόσφαιρα της Γης και έχουν συνήθως θερμοκρασία χαμηλότερη από −40 βαθμούς Κελσίου. Η ακτίνα του φωτεινού δακτυλιδιού που περιβάλλει τον δίσκο του Ήλιου ή της Σελήνης και τα χρώματά του εξαρτώνται από το μέγεθος και τη διάταξη των παγοκρυστάλλων στα νέφη αυτά. Η πιο συνηθισμένη άλως έχει φαινόμενη ακτίνα 22 μοίρες, δηλαδή όσο περίπου…
Δείτε περισσότερα -
ΗΞΕΡΕΣ ΟΤΙ...
Γιατί η Γη στέκει ακίνητη, σαν να είναι καρφωμένη, στον ουρανό της Σελήνης;
Απάντηση Ο παρατηρητής από την επιφάνεια της Σελήνης έχει να παρατηρήσει ένα παράξενο θέαμα. Ενώ, λόγω περιστροφής της Σελήνης γύρω από τον άξονά της σε 27,3 ημέρες όλα τα αστέρια και ο Ήλιος σιγά σιγά ανατέλλουν και δύουν, βλέπει στον ουρανό μια τεράστια Γη (περίπου δεκατρείς φορές μεγαλύτερη από τη Σελήνη που παρατηρούμε εμείς από τη Γη) να είναι ακίνητη. Το παράξενο αυτό φαινόμενο έχει πολύ απλή εξήγηση. Επειδή η Σελήνη περιστρέφεται γύρω από τον άξονά της με την ίδια γωνιακή ταχύτητα που περιφέρεται γύρω από τη Γη, εμείς βλέπουμε από τη Γη τη Σελήνη σαν να μην περιστρέφεται. Βλέπουμε, δηλαδή, κάθε τόπο της Σελήνης σχεδόν ακίνητο. Για τον ίδιο λόγο, σε έναν ακίνητο παρατηρητή πάνω στη Σελήνη η Γη…
Δείτε περισσότερα -
ΗΞΕΡΕΣ ΟΤΙ...
Πόσες το πολύ εκλείψεις Ηλίου και Σελήνης έχουμε κατά τη διάρκεια ενός έτους;
Απάντηση Μία από τις μεγαλειώδεις συμπτώσεις στο ηλιακό μας σύστημα είναι ότι η φαινόμενη διάμετρος της Σελήνης είναι περίπου ίση με τη φαινόμενη διάμετρο του Ήλιου, περίπου μισή μοίρα. Αυτό συμβαίνει διότι, ενώ ο Ήλιος έχει περίπου 400 φορές μεγαλύτερη διάμετρο από τη Σελήνη, απέχει από τη Γη επίσης περίπου 400 φορές περισσότερο από όσο απέχει η Σελήνη από τη Γη. Έτσι, η Σελήνη μπορεί να κρύψει εντελώς τον δίσκο του Ήλιου για μερικά λεπτά κατά τη διάρκεια μιας ολικής ηλιακής έκλειψης. Εκλείψεις συμβαίνουν όταν ο Ήλιος, η Γη και η Σελήνη βρεθούν πάνω ή περίπου πάνω στην ίδια ευθεία. Αν το επίπεδο της τροχιάς της Σελήνης γύρω από τη Γη ταυτιζόταν με το επίπεδο της τροχιάς της Γης γύρω…
Δείτε περισσότερα -
ΗΞΕΡΕΣ ΟΤΙ...
Γιατί από τη Γη βλέπουμε πάντα το ίδιο ημισφαίριο της Σελήνης; Το άλλο ημισφαίριό της είναι σκοτεινό ή αθέατο;
Απάντηση Όπως η Σελήνη προκαλεί στη Γη το γνωστό φαινόμενο της παλίρροιας, έτσι και η Γη προκαλεί επίσης παλιρροιακά φαινόμενα στη Σελήνη, τα οποία είναι, μάλιστα, περίπου 20 φορές εντονότερα, διότι η Γη έχει μάζα 81 φορές μεγαλύτερη από τη μάζα της Σελήνης και διάμετρο μόνο 4 περίπου φορές μεγαλύτερη. Τέλος, αξίζει να σημειώσουμε ότι οι έστω μικρότερες παλίρροιες που προκαλεί η Σελήνη στη Γη έχουν ως αποτέλεσμα η Γη να περιστρέφεται όλο και πιο αργά (η περίοδος περιστροφής της αυξάνεται κατά 0,002 δευτερόλεπτα ανά αιώνα) και ταυτόχρονα η Σελήνη να απομακρύνεται από τη Γη κατά 3,8 μέτρα ανά αιώνα. Αυτές οι τεράστιες απώλειες ενέργειας, που προκαλούν οι παλίρροιες στην επιφάνεια της Σελήνης, έχουν ως αποτέλεσμα να «φρενάρουν» την περιστροφή…
Δείτε περισσότερα -
ΗΞΕΡΕΣ ΟΤΙ...
Πώς μπορούμε, παρατηρώντας τη Σελήνη με γυμνά μάτια, να υπολογίσουμε τον χρόνο περιφοράς της γύρω από τη Γη;
Απάντηση Το πάχος του δακτύλου μας με τεντωμένο το χέρι καλύπτει στον ουρανό γωνιώδη απόσταση μιας μοίρας, και μάλιστα καλύπτει το διπλάσιο του δίσκου της Σελήνης, η οποία έχει φαινόμενη διάμετρο περίπου μισή μοίρα. Γνωρίζουμε, επίσης, ότι περίπου μισή μοίρα είναι και η φαινόμενη διάμετρος του Ήλιου, δηλαδή ο Ήλιος και η Σελήνη έχουν περίπου την ίδια φαινόμενη διάμετρο, και αυτή η «σύμπτωση» επιτρέπει στη Σελήνη να επικαλύπτει σχεδόν τέλεια τον Ήλιο κατά τη διάρκεια των ολικών ηλιακών εκλείψεων. Αξίζει να αναφέρουμε ότι, με τεντωμένο το χέρι μας, η ανοικτή παλάμη, από το μικρό δάκτυλο μέχρι τον αντίχειρα, καλύπτει 25 μοίρες στον ουρανό, δηλαδή όσο είναι περίπου το μήκος της διάταξης των επτά λαμπρότερων αστέρων της Μεγάλης Άρκτου. Μια ανέφελη…
Δείτε περισσότερα -
ΗΞΕΡΕΣ ΟΤΙ...
Πώς για πρώτη φορά υπολογίστηκε η απόσταση της Σελήνης; Μπορούμε να επαναλάβουμε αυτόν τον υπολογισμό;
Απάντηση Σήμερα γνωρίζουμε ότι η μέση απόσταση της Σελήνης από τη Γη είναι 384.000 χιλιόμετρα, δηλαδή είναι πολύ κοντά μας. Το φως, για να φτάσει από εκεί σε μας κάνει περίπου ένα δευτερόλεπτο, αλλά για να φτάσουμε εμείς στη Σελήνη με τα πόδια χρειάζονται 8 έτη και 10 μήνες. Αν, όμως, οδηγούμε αυτοκίνητο με 100 χιλιόμετρα την ώρα, φτάνουμε σε 160 ημέρες. Η τροχιά της Σελήνης γύρω από τη Γη δεν είναι κυκλική, αλλά ελλειπτική, και έτσι άλλοτε μας πλησιάζει έως τα 356.000 χιλιόμετρα και άλλοτε απομακρύνεται έως τα 406.000 χιλιόμετρα. Την απόστασή της μπορούμε σήμερα να την υπολογίσουμε με διάφορους τρόπους και με ακρίβεια μερικών εκατοστών του μέτρου. Η πιο παλαιά, όμως, μέθοδος υπολογισμού της απόστασης Γης-Σελήνης είναι πάρα…
Δείτε περισσότερα -
ΗΞΕΡΕΣ ΟΤΙ...
Η κλίση του μηνίσκου της Σελήνης σε φάση λίγων ημερών έχει σχέση με τον καιρό;
Απάντηση Η κλίση του μηνίσκου της Σελήνης σε φάση λίγων ημερών, δηλαδή πριν το πρώτο τέταρτο της Σελήνης (φάση 7 ημερών), που εμφανίζεται στον δυτικό ορίζοντα μετά τη δύση του Ήλιου, απασχολούσε από τα πολύ παλιά χρόνια τους ανθρώπους που ήθελαν να προβλέπουν τον καιρό. Τελικά, η ρήση του λαού «Όρθιο το φεγγάρι, ξάπλα ο καπετάνιος», δηλαδή καλοκαιρία, και το αντίστροφο «Ξάπλα το φεγγάρι, όρθιος ο καπετάνιος», δηλαδή κακοκαιρία, δεν είναι ορθή. Κάθε φθινόπωρο ο λαμπρός μηνίσκος της Σελήνης λίγων ημερών είναι όρθιος και κάθε άνοιξη είναι σε πλάγια θέση, σαν βαρκούλα Πάντα η φθινοπωρινή Σελήνη λίγων ημερών γράφει χαμηλή τροχιά, φωτίζεται από τον Ήλιο από πλάγια θέση και φαίνεται όρθια, ενώ η Σελήνη της άνοιξης στην ίδια φάση γράφει…
Δείτε περισσότερα -
ΗΞΕΡΕΣ ΟΤΙ...
Είναι η αυγουστιάτικη Πανσέληνος η πιο εντυπωσιακή του έτους;
Απάντηση Πολλοί διερωτώνται αν έχουμε την πιο εντυπωσιακή Πανσέληνο του χρόνου τον Αύγουστο, όπως γράφουν οι ποιητές, ή τον Ιανουάριο, όπως υποστηρίζουν οι αστρονόμοι και επιβεβαιώνει η λαϊκή ρήση «του Γενάρη το φεγγάρι παραλίγο ήλιο μοιάζει». Γνωρίζουμε ότι η πιο λαμπρή Πανσέληνος παρατηρείται όταν η τροχιά της είναι ψηλά στον ουρανό, οπότε ελαχιστοποιείται η απορρόφηση του φωτός της από την ατμόσφαιρα της Γης, καθώς διασχίζει μικρότερο ατμοσφαιρικό πάχος. Την πιο υψηλή, όμως, τροχιά του έτους γράφει η Πανσέληνος που είναι πιο κοντά στο χειμερινό ηλιοστάσιο, τότε που ο Ήλιος γράφει την πιο χαμηλή τροχιά του, μια και η Πανσέληνος βρίσκεται πάντα στην αντιδιαμετρική ως προς τον Ήλιο θέση στην ουράνια σφαίρα. Πιο συγκεκριμένα, στο χειμερινό ηλιοστάσιο (22 Δεκεμβρίου) ο Ήλιος…
Δείτε περισσότερα -
ΗΞΕΡΕΣ ΟΤΙ...
Γιατί η Σελήνη, όταν παρατηρείται κοντά στον ορίζοντα, φαίνεται μεγάλη;
Απάντηση Η Σελήνη, όταν την παρατηρούμε, κυρίως κατά τη φάση της Πανσέληνου, αμέσως μετά την ανατολή της ή λίγο πριν τη δύση της, μας φαίνεται ασυνήθιστα μεγάλη σε σχέση με το πώς μας φαίνεται, όταν βρίσκεται πιο ψηλά, κοντά στη μεσουράνηση. Η φαινόμενη διάμετρος της Σελήνης, δηλαδή η γωνία με την οποία βλέπουμε από τη Γη τη διάμετρο του δίσκου της Σελήνης, είναι περίπου μισή μοίρα και είναι ανεξάρτητη από τη θέση της ως προς τον ορίζοντα του τόπου. Το ότι μας φαίνεται, λοιπόν, μεγαλύτερη είναι μια ψευδαίσθηση, και μάλιστα πολύ έντονη. Αυτό συμβαίνει, διότι, όταν παρατηρούμε τη Σελήνη, και ειδικότερα την Πανσέληνο, κοντά στον ορίζοντα, λίγο μετά την ανατολή της ή λίγο πριν από τη δύση της, μας δημιουργείται…
Δείτε περισσότερα -
ΗΞΕΡΕΣ ΟΤΙ...
Ποια είναι τα σημαντικότερα χαρακτηριστικά στοιχεία ενός τηλεσκοπίου, που πρέπει να προσέξουμε κατά την αγορά του;
Απάντηση Τα κύρια χαρακτηριστικά στοιχεία ενός τηλεσκοπίου είναι τα ακόλουθα: Ο τύπος: Διοπτρικό (Διαθλαστικό) ή Κατοπτρικό. Η διάμετρος (D) του αντικειμενικού φακού (για τα διοπτρικά τηλεσκόπια) ή του πρωτεύοντος κατόπτρου (για τα κατοπτρικά). Το είδος της στήριξης: Αλταζιμουθιακή ή Ισημερινή, που σημαίνει ότι το τηλεσκόπιο κινείται παράλληλα και κάθετα προς τον ορίζοντα ή παράλληλα και κάθετα προς τον ισημερινό αντίστοιχα. Η εστιακή απόσταση (F) του αντικειμενικού φακού ή του πρωτεύοντος κατόπτρου. Ο εστιακός λόγος (f/), που ορίζεται ως το πηλίκο της εστιακής απόστασης προς τη διάμετρο (). Η κλίμακα του ειδώλου, που καθορίζει πόσα δεύτερα λεπτά του τόξου της ουράνιας σφαίρας αντιστοιχούν σε 1 mm πάνω στο εστιακό επίπεδο. Η μεγέθυνση (), που είναι ο λόγος της γωνίας με την…
Δείτε περισσότερα -
ΗΞΕΡΕΣ ΟΤΙ...
Τι είδους ώρα είναι αυτή που δείχνουν τα ρολόγια μας;
Απάντηση Με 24 μεσημβρινούς η επιφάνεια της Γης χωρίζεται σε 24 φέτες των 15 μοιρών, οι οποίες λέγονται άτρακτοι. Οι 15 μοίρες αντιστοιχούν σε μία ώρα, αφού οι 360 μοίρες αντιστοιχούν σε 24 ώρες. Η μηδενική άτρακτος εκτείνεται 7,5 μοίρες δεξιά και 7,5 μοίρες αριστερά του μεσημβρινού που περνά από το Αστεροσκοπείο του Greenwich της Αγγλίας. Η χώρα μας βρίσκεται στη δεύτερη άτρακτο, που αρχίζει περίπου από τη Λάρισα και έχει ως κεντρικό μεσημβρινό της αυτόν που περνάει περίπου από την Κωνσταντινούπολη. Τελικά, τα ρολόγια μας στην Ελλάδα δείχνουν τον χρόνο του κεντρικού μεσημβρινού της δεύτερης ατράκτου, που είναι κατά 2 ώρες μεγαλύτερος του χρόνου του Greenwich, δηλαδή του χρόνου της μηδενικής ατράκτου, που λέγεται και Παγκόσμιος Χρόνος (UT). Επιπλέον,…
Δείτε περισσότερα