στοιχεία αστρονομίας
-
ΗΞΕΡΕΣ ΟΤΙ...
Ποια είναι η υπόθεση της σπάνιας Γης;
Απάντηση Πολλοί αστρονόμοι πιστεύουν, με βάση τη γνωστή εξίσωση του Drake, ότι το Σύμπαν μπορεί να βρίθει από μικροβιακή (μονοκύτταρη) ζωή, αλλά η πιθανότητα ύπαρξης πολυκύτταρης και ευφυούς ζωής θεωρείται εξαιρετικά μικρή. Οι παρατηρήσεις μας με τα σύγχρονα διαστημικά τηλεσκόπια (κυρίως με το Kepler), αλλά και με γιγαντιαία επίγεια τηλεσκόπια, πλανητικών συστημάτων άλλων αστέρων καθώς και οι σχεδιαζόμενες διαστημικές αποστολές στο ηλιακό μας σύστημα θα μας βοηθήσουν να ικανοποιήσουμε ορισμένες υπαρξιακές μας περιέργειες αλλά και να κατακτήσουμε νέες, βαθύτερες γνώσεις, πολύτιμες για την κατανόηση της ζωής και κυρίως για την προστασία της. Η υπόθεση της σπάνιας Γης προτάθηκε από τον παλαιοντολόγο Ward και τον αστρονόμο της NASA Brownlee, που πιστεύουν ότι οι συνθήκες υπό τις οποίες αναπτύχθηκε η πολυκύτταρη και…
Δείτε περισσότερα -
ΗΞΕΡΕΣ ΟΤΙ...
Υπάρχει εξωγήινη ζωή;
Απάντηση Είναι γνωστό ότι δεν υπάρχει νοήμων ζωή στο ηλιακό μας σύστημα, αλλά, επειδή υπάρχουν ενδείξεις για την ύπαρξη νερού σε υγρή μορφή κάτω από την επιφάνεια του Άρη, καθώς και κάποιων δορυφόρων του Δία και του Κρόνου, οι προσπάθειες αναζήτησης κάποιας υποτυπώδους μορφής ζωής σε αυτά τα σώματα θα συνεχιστεί και θα εντατικοποιηθεί στα επόμενα χρόνια. Η βασική προϋπόθεση για την ύπαρξη ζωής εκτός του ηλιακού μας συστήματος είναι η ύπαρξη πλανητών σε άλλους αστέρες, που να έχουν κατάλληλες συνθήκες για την ανάπτυξη ζωής. Εξωηλιακός πλανήτης ή εξωπλανήτης ονομάζεται κάθε πλανήτης που δεν ανήκει στο δικό μας ηλιακό σύστημα, δηλαδή περιφέρεται γύρω από κάποιον άλλον αστέρα ή, σπανιότερα, περιπλανιέται τελείως ανεξάρτητος. Το 1992 ανακοινώθηκε στο επιστημονικό περιοδικό Nature η…
Δείτε περισσότερα -
ΗΞΕΡΕΣ ΟΤΙ...
Ποια είναι η θέση της Αστρονομίας για την αστρολογία;
Απάντηση Το φαινόμενο της πίστης των ανθρώπων στην αστρολογία δυστυχώς εντείνεται σε καιρούς κλονισμού των κοινωνικών αξιών. Η αστρολογία ευνοεί τον σκοταδισμό και τη μοιρολατρία. Η αστρολογία δεν είναι επιστήμη και καμία από τις γνωστές δυνάμεις της Φυσικής δεν μπορεί να ερμηνεύσει τις επιδράσεις των αστερισμών και των πλανητών που επικαλείται η αστρολογία. Αν υποθέσουμε, για παράδειγμα, ότι οι επιδράσεις των ουράνιων σωμάτων στους ανθρώπους οφείλονται σε φυσικές δυνάμεις που αυτά ασκούν, όπως ισχυρίζονται οι αστρολόγοι, τότε ένας απλός υπολογισμός καταδεικνύει πόσο απειροελάχιστες είναι, για παράδειγμα, οι βαρυτικές δυνάμεις που ασκούν οι πλανήτες στους ανθρώπους, και μάλιστα πόσο μικρότερες από εκείνες που ασκούν πάνω μας οι άνθρωποι και τα αντικείμενα του χώρου γύρω μας, λόγω της μεγάλης απόστασης των πλανητών…
Δείτε περισσότερα -
ΗΞΕΡΕΣ ΟΤΙ...
Τι είναι αστερισμοί;
Απάντηση Οι αστερισμοί είναι περιοχές του ουρανού στις οποίες ανήκουν κάθε είδους ουράνια σώματα (π.χ. κοντινοί ή μακρινοί αστέρες, σμήνη αστέρων, νεφελώματα, γαλαξίες, σμήνη γαλαξιών κ.λπ.) και όχι ομάδες αστέρων. Μέσα στις περιοχές αυτές, με λίγη φαντασία, οι πρόγονοί μας είδαν, συνδέοντας με νοητές γραμμές τους πιο λαμπρούς αστέρες, τη μορφή ενός ήρωα, ενός ζώου ή ενός αντικειμένου που έχει σχέση, κυρίως με την ελληνική μυθολογία και αναλόγως ονομάτισαν κάθε αστερισμό. Οι πιο γνωστοί αστέρες κάθε αστερισμού συμβολίζονται με ένα γράμμα της ελληνικής αλφαβήτου. Ο πιο λαμπρός αστέρας κάθε αστερισμού φέρει διεθνώς, συνήθως, το γράμμα α, ο δεύτερος λαμπρός το γράμμα β, κ.ο.κ. Στη συνέχεια χρησιμοποιούνται τα κεφαλαία γράμματα της λατινικής αλφαβήτου και οι συνδυασμοί τους ανά δύο, αλλά και…
Δείτε περισσότερα -
ΗΞΕΡΕΣ ΟΤΙ...
Οι αστέρες σε έναν γαλαξία είναι πιο πυκνά συγκεντρωμένοι ή οι γαλαξίες στο Σύμπαν;
Απάντηση Ένας μεσαίου μεγέθους γαλαξίας σαν τον δικό μας Γαλαξία περιέχει περίπου 200 δισεκατομμύρια αστέρες σαν τον Ήλιο μας και έχει διάμετρο περίπου 100.000 έτη φωτός. Αν παραστήσουμε έναν αστέρα σαν τον Ήλιο μας, που έχει διάμετρο περίπου 1.400.000 χιλιόμετρα, με ένα νόμισμα των 2€, τότε ο επόμενος αστέρας με παραπλήσιες διαστάσεις θα βρίσκεται κατ’ αναλογία 300 χιλιόμετρα μακριά. Επομένως, στους γαλαξίες, παρά τα πολλά δισεκατομμύρια των αστέρων τους, κυριαρχεί το κενό, δηλαδή οι αστέρες μέσα στους γαλαξίας είναι πολύ αραιά κατανεμημένοι. Σύμφωνα με την παραπάνω αναλογία, αν κάθε γαλαξίας, που έχει διάμετρο περίπου 100.000 έτη φωτός, είναι ένα νόμισμα των 2€, τότε μέσα στο Σύμπαν θα συναντάμε γαλαξίες κάθε μισό περίπου μέτρο. Επομένως, το Σύμπαν είναι γεμάτο από γαλαξίες,…
Δείτε περισσότερα -
ΗΞΕΡΕΣ ΟΤΙ...
Μπορείτε να μετρήσετε τα αστέρια που φαίνονται στον ουρανό;
Απάντηση Είναι αλήθεια ότι σχεδόν όλοι οι άνθρωποι κάποιες καθαρές νύκτες μακριά από τα φώτα των πόλεων προσπαθήσαμε να μετρήσουμε τα αστέρια του ουρανού, αλλά πολύ γρήγορα μπερδευτήκαμε στο μέτρημα και μάλλον κανείς δεν έχει κατορθώσει να ολοκληρώσει αυτή τη μέτρηση. Αν, όμως, επιμένουμε στην ευχάριστη αυτή ερευνητική προσπάθεια, τότε υπάρχει μια εξαιρετικά απλή και εύκολη μέθοδος. Αρκεί με ένα φύλλο χαρτιού να κατασκευάσουμε έναν χάρτινο κύλινδρο και να μετρήσουμε τα αστέρια που βλέπουμε μέσα από αυτόν. Για να είναι εύκολη η μέτρηση, θα πρέπει να είναι τέτοιες οι διαστάσεις του, ώστε να βλέπουμε μέσα στο οπτικό πεδίο του κυλίνδρου σχετικά λίγα (εύκολα μετρήσιμα) αστέρια. Έτσι, για παράδειγμα, αν χρησιμοποιήσουμε έναν κύλινδρο με ακτίνα βάσης r=5cm και ύψος h=20cm, τότε…
Δείτε περισσότερα -
ΗΞΕΡΕΣ ΟΤΙ...
Από τι εξαρτάται το χρώμα των αστεριών;
Απάντηση Η ποσότητα της ύλης, δηλαδή η μάζα κάθε αστέρα, είναι αυτή που παίζει τον σημαντικότερο ρόλο στη ζωή και στην εξέλιξή του. Αυτή, τελικά, καθορίζει για κάθε αστέρα: α) τη θερμοκρασία του και επομένως και το χρώμα του β) πόσα χρόνια θα ζήσει γ) πώς θα περάσει τα γεράματά του και δ) πώς θα πεθάνει (ειρηνικά ή εκρηκτικά) και τι είδους πτώμα θα μας αφήσει. Ο Ήλιος μας, που έχει μια μέτρια επιφανειακή θερμοκρασία, 5800 βαθμούς Κελσίου, φαίνεται κίτρινος. Αυτό σημαίνει ότι ο Ήλιος μας εκπέμπει το μέγιστο της ακτινοβολίας του σε μήκος κύματος 5500Å (1Å = 1 Ångström = 10-8 cm, δηλαδή ένα εκατοντάκις εκατομμυριοστό του εκατοστού), που αντιστοιχεί στο κίτρινο χρώμα. Η ακτινοβολία αυτή, των 5500Å, βρίσκεται…
Δείτε περισσότερα -
ΗΞΕΡΕΣ ΟΤΙ...
Πώς αναγνωρίζουμε χωρίς τη βοήθεια τηλεσκοπίου ότι ένα ουράνιο σώμα είναι πλανήτης και όχι αστέρας;
Απάντηση Πολλές φορές τίθεται αυτό το ερώτημα για κάποιο λαμπρό ουράνιο σώμα και πρέπει να δώσουμε απάντηση χωρίς τη βοήθεια τηλεσκοπίου. Απαραίτητες προϋποθέσεις προκειμένου ένα ουράνιο σώμα να είναι πλανήτης είναι οι ακόλουθες: Να βρίσκεται σε κάποιον από τους 13 γνωστούς ζωδιακούς αστερισμούς, που είναι οι εξής: Κριός, Ταύρος, Δίδυμοι, Καρκίνος, Λέων, Παρθένος, Ζυγός, Σκορπιός, Οφιούχος, Τοξότης, Αιγόκερως, Υδροχόος και Ιχθύες. Από αυτούς τους αστερισμούς διέρχεται το επίπεδο της εκλειπτικής, δηλαδή η φαινόμενη ετήσια τροχιά του Ήλιου και οι τροχιές όλων των πλανητών και της Σελήνης. Το φως τους να μην παρουσιάζει το φαινόμενο της στίλβης, δηλαδή να μην τρεμοπαίζει και να μην ιριδίζει. Ένα άλλο χαρακτηριστικό στοιχείο των πλανητών, που όμως είναι λίγο δύσκολο να το διαπιστώσουμε με παρατηρήσεις…
Δείτε περισσότερα -
ΗΞΕΡΕΣ ΟΤΙ...
Γιατί τρεμοπαίζει το φως μόνο των αστεριών και όχι των πλανητών;
Απάντηση Πλανήτες είναι αυτά τα ουράνια σώματα που βλέπουμε να αλλάζουν θέση ανάμεσα στους μακρινούς πολυάριθμους ακίνητους αστέρες του Γαλαξία μας, που λέγονται απλανείς. Οι απλανείς μόνον λέγονται αστέρες και αυτών μόνον το φως τρεμοπαίζει με ιριδισμούς, δηλαδή παρουσιάζουν το φαινόμενο της στίλβης. Αυτό συμβαίνει, διότι οι αστέρες φαίνονται σαν φωτεινά σημεία και το φως τους αλλάζει συνεχώς κατευθύνσεις καθώς, διασχίζοντας τη γήινη ατμόσφαιρα, περνάει μέσα από διάφορα στρώματα κινούμενου αέρα διαφορετικής πυκνότητας, πριν φτάσει στα μάτια μας. Αν, επομένως, παρατηρήσουμε τα αστέρια έξω από την ατμόσφαιρα της Γης, από ένα διαστημόπλοιο ή από την επιφάνεια της Σελήνης (η οποία δεν έχει ατμόσφαιρα), δεν θα δούμε αυτό το φαινόμενο του σπινθηρίσματος των αστεριών. Αντίθετα, οι πλανήτες δεν παρουσιάζουν το φαινόμενο…
Δείτε περισσότερα -
ΗΞΕΡΕΣ ΟΤΙ...
Θα είναι για πάντα πολικός αστέρας ο ίδιος αστέρας που είναι σήμερα;
Απάντηση Ο άξονας περιστροφής της Γης δεν είναι σταθερός, αλλά διαγράφει γύρω από τον άξονα του επιπέδου της ετήσιας τροχιάς της γύρω από τον Ήλιο (τον άξονα του επιπέδου της εκλειπτικής) έναν κύκλο σε 25800 χρόνια. Η κίνηση αυτή, που λέγεται μεταπτωτική κίνηση, οφείλεται κυρίως στην ελκτική δύναμη της Σελήνης και του Ήλιου κυρίως πάνω στο ισημερινό εξόγκωμα της Γης και στη λόξωση της εκλειπτικής (της γωνίας των 23° 27΄, που σχηματίζει το επίπεδο της ετήσιας τροχιάς της Γης γύρω από τον Ήλιο με το επίπεδο του ισημερινού της Γης). Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να αλλάζει συνεχώς η θέση του Βόρειου και του Νότιου ουράνιου πόλου του άξονα περιστροφής της Γης. Έτσι, σήμερα ονομάζεται πολικός αστέρας ο πιο λαμπρός αστέρας…
Δείτε περισσότερα -
ΗΞΕΡΕΣ ΟΤΙ...
Καθώς είμαστε καθισμένοι στην καρέκλα μας, μπορούμε να ισχυρισθούμε ότι είμαστε ακίνητοι;
Απάντηση Όχι μόνο δεν είμαστε ακίνητοι, αλλά συμμετέχουμε σε διάφορες κινήσεις, τις οποίες εκτελεί ή στις οποίες συμμετέχει ο πλανήτης μας. Οι κινήσεις αυτές είναι οι ακόλουθες: Η περιστροφή της Γης γύρω από τον άξονά της σε ένα ημερονύκτιο (συγκεκριμένα σε 23h 56m 4s). Η περιστροφή αυτή γίνεται με ταχύτητα 1673,5 χιλιόμετρα την ώρα, αν είμαστε κάπου κοντά στον ισημερινό της. Αν, βέβαια, κατοικούμε σε βορειότερες ή νοτιότερες χώρες, τότε η ταχύτητα περιστροφής της Γης είναι μικρότερη, ενώ στον Βόρειο και στον Νότιο πόλο της Γης μηδενίζεται. Η περιφορά της Γης γύρω από τον Ήλιο σε ένα έτος (συγκεκριμένα σε 365,2422 ημέρες) με μια μέση ταχύτητα 108.000 χιλιόμετρα την ώρα. Η ταχύτητα αυτή δεν είναι σταθερή, διότι η περιφορά της…
Δείτε περισσότερα -
ΗΞΕΡΕΣ ΟΤΙ...
Γιατί ο Άρης φαίνεται να κινείται παράξενα;
Απάντηση Ο Άρης φαίνεται να εκτελεί μια παράξενη κίνηση ανάμεσα στους ζωδιακούς αστερισμούς, δηλαδή ενώ κινείται κανονικά, περιφερόμενος γύρω από τον Ήλιο, όπως και όλοι οι άλλοι πλανήτες, από δυσμάς προς ανατολάς, για κάποιο χρονικό διάστημα φαίνεται να σταματά και να γυρίζει προς τα πίσω, κινούμενος από ανατολάς προς δυσμάς, και μετά η κίνησή του ξαναγίνεται κανονική. Αυτή η παράξενη κίνηση, που λέγεται ανάδρομη κίνηση του Άρη, δεν είναι πραγματική, αλλά φαινομενική, και οφείλεται στην ταυτόχρονη περιφορά της Γης γύρω από τον Ήλιο. Καθώς η Γη περιφέρεται γύρω από τον Ήλιο, βλέπει τον Άρη από διαφορετικές θέσεις της τροχιάς της και έτσι, ενώ εκείνος διαγράφει κανονικά την τροχιά του γύρω από τον Ήλιο, αλλά πιο αργά (σχεδόν σε διπλάσιο χρόνο:…
Δείτε περισσότερα -
ΗΞΕΡΕΣ ΟΤΙ...
Τι είναι τα πεφταστέρια;
Απάντηση Τα μετέωρα ή διάττοντες (αστέρες) ή πεφταστέρια είναι μικρές πέτρες και σκόνη που συναντά η Γη κατά την ετήσια περιφορά της γύρω από τον Ήλιο. Συνήθως το υλικό αυτό το έχουν αφήσει πίσω τους οι κομήτες κατά μήκος της τροχιάς τους. Κάθε φορά που η Γη συναντάει τέτοια σώματα, αυτά εισέρχονται στην ατμόσφαιρά της με ταχύτητα μεταξύ 12 και 72 χιλιομέτρων το δευτερόλεπτο, αναφλέγονται, λόγω τριβής με τα μόριά της, και εξαερώνονται, με αποτέλεσμα ο αέρας να φωτοβολεί και να σχηματίζονται φωτεινά ίχνη. Ένα τέτοιο φωτεινό ίχνος μοιάζει με αστέρι που πέφτει στη Γη, γι’ αυτό το λέμε πεφταστέρι. Κάθε διάβαση ενός κομήτη από το περιήλιο της τροχιάς του σημαίνει απώλεια μάζας, η οποία μένει πίσω του σαν ίχνος…
Δείτε περισσότερα -
ΗΞΕΡΕΣ ΟΤΙ...
Γιατί ο Ερμής και η Αφροδίτη γίνονται ορατοί μόνο για λίγο στον ουρανό είτε μετά τη δύση του Ήλιου είτε πριν από την ανατολή του;
Απάντηση Ονομάζουμε τους πλανήτες Ερμή και Αφροδίτη εσωτερικούς πλανήτες, διότι οι τροχιές της περιφοράς τους γύρω από τον Ήλιο βρίσκονται ανάμεσα στον Ήλιο και στην ετήσια τροχιά περιφοράς της Γης γύρω από τον Ήλιο. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα ο Ερμής και η Αφροδίτη να μην μπορούν να απομακρυνθούν από τον Ήλιο κατά γωνία, με κορυφή τη Γη, μεγαλύτερη από 28 και 47 μοίρες, αντίστοιχα. Αυτό σημαίνει ότι τον πλανήτη Ερμή μπορούμε να τον παρατηρήσουμε για λιγότερο από δύο ώρες μετά τη δύση του Ήλιου στον δυτικό ορίζοντα ή, σε άλλη χρονική περίοδο, για λιγότερο από δύο ώρες πριν από την ανατολή του Ήλιου στον ανατολικό ορίζοντα. Το όριο των δύο ωρών προκύπτει εύκολα, αν λάβουμε υπόψη ότι η μέγιστη αποχή…
Δείτε περισσότερα -
ΗΞΕΡΕΣ ΟΤΙ...
Τι σχέση έχει η Πούλια με τον Αυγερινό;
Απάντηση Είναι αλήθεια ότι είναι πολλά τα δημοτικά μας τραγούδια που αναφέρονται στην Πούλια και τον Αυγερινό (με πολύ έντονο το ρομαντικό και το συναισθηματικό στοιχείο) και έτσι είναι πολλοί και οι άνθρωποι που διερωτώνται για τη σχέση ανάμεσα στην Πούλια και τον Αυγερινό. Μια πρώτη απάντηση στο ερώτημα αυτό είναι ότι δεν έχουν καμία σχέση μεταξύ τους, διότι η μεν Πούλια είναι ένα αστρικό σμήνος στον αστερισμό του Ταύρου, σταθερή και ακίνητη στη θέση της, ενώ ο Αυγερινός είναι ο πλανήτης Αφροδίτη, και επομένως αλλάζει συνεχώς θέση στην ουράνια σφαίρα. Όπως αναφέραμε σε άλλη ερώτηση, η Αφροδίτη, το λαμπρότερο ουράνιο σώμα μετά τον Ήλιο και τη Σελήνη, κάποιες περιόδους είναι ορατή στον δυτικό ορίζοντα για τρεις το πολύ ώρες…
Δείτε περισσότερα -
ΗΞΕΡΕΣ ΟΤΙ...
Γιατί ο Πλούτωνας δεν θεωρείται πλέον πλανήτης;
Απάντηση Το 2003 ο Αμερικανός αστρονόμος Mike Brown ανακάλυψε στην περιοχή της τροχιάς του Πλούτωνα (ζώνη Edgeworth-Kuiper) ένα σώμα με διάμετρο 2400 km, δηλαδή 100 km μεγαλύτερο σε διάμετρο από τον Πλούτωνα. Το σώμα αυτό έγινε γνωστό με την ονομασία 2003 UB313. Αμέσως ο Brown έκανε πρόταση προς τη Διεθνή Αστρονομική Ένωση (IAU) να θεωρηθεί το σώμα αυτό ως ο δέκατος πλανήτης και άρχισε να ψάχνει και ένα όνομα για αυτόν από την αρχαία ελληνική μυθολογία, όπως υπαγορεύει ο διεθνής κανονισμός για τα ονόματα των πλανητών. Η Γενική Συνέλευση της Διεθνούς Αστρονομικής Ένωσης, που έχει μέλη από 84 χώρες, συνέρχεται κάθε τρία χρόνια σε διαφορετική χώρα. Τον Αύγουστο του 2006 συνήλθε στην Πράγα και αποφάσισε ότι ένα ουράνιο σώμα για…
Δείτε περισσότερα