ΗΞΕΡΕΣ ΟΤΙ…

  • Γιατί από τη Γη βλέπουμε πάντα το ίδιο ημισφαίριο της Σελήνης; Το άλλο ημισφαίριό της είναι σκοτεινό ή αθέατο;

    Απάντηση Όπως η Σελήνη προκαλεί στη Γη το γνωστό φαινόμενο της παλίρροιας, έτσι και η Γη προκαλεί επίσης παλιρροιακά φαινόμενα στη Σελήνη, τα οποία είναι, μάλιστα, περίπου 20 φορές εντονότερα, διότι η Γη έχει μάζα 81 φορές μεγαλύτερη από τη μάζα της Σελήνης και διάμετρο μόνο 4 περίπου φορές μεγαλύτερη. Τέλος, αξίζει να σημειώσουμε ότι οι έστω μικρότερες παλίρροιες που προκαλεί η Σελήνη στη Γη έχουν ως αποτέλεσμα η Γη να περιστρέφεται όλο και πιο αργά (η περίοδος περιστροφής της αυξάνεται κατά 0,002 δευτερόλεπτα ανά αιώνα) και ταυτόχρονα η Σελήνη να απομακρύνεται από τη Γη κατά 3,8 μέτρα ανά αιώνα. Αυτές οι τεράστιες απώλειες ενέργειας, που προκαλούν οι παλίρροιες στην επιφάνεια της Σελήνης, έχουν ως αποτέλεσμα να «φρενάρουν» την περιστροφή…

    Δείτε περισσότερα
  • Πώς μπορούμε, παρατηρώντας τη Σελήνη με γυμνά μάτια, να υπολογίσουμε τον χρόνο περιφοράς της γύρω από τη Γη;

    Απάντηση Το πάχος του δακτύλου μας με τεντωμένο το χέρι καλύπτει στον ουρανό γωνιώδη απόσταση μιας μοίρας, και μάλιστα καλύπτει το διπλάσιο του δίσκου της Σελήνης, η οποία έχει φαινόμενη διάμετρο περίπου μισή μοίρα. Γνωρίζουμε, επίσης, ότι περίπου μισή μοίρα είναι και η φαινόμενη διάμετρος του Ήλιου, δηλαδή ο Ήλιος και η Σελήνη έχουν περίπου την ίδια φαινόμενη διάμετρο, και αυτή η «σύμπτωση» επιτρέπει στη Σελήνη να επικαλύπτει σχεδόν τέλεια τον Ήλιο κατά τη διάρκεια των ολικών ηλιακών εκλείψεων. Αξίζει να αναφέρουμε ότι, με τεντωμένο το χέρι μας, η ανοικτή παλάμη, από το μικρό δάκτυλο μέχρι τον αντίχειρα, καλύπτει 25 μοίρες στον ουρανό, δηλαδή όσο είναι περίπου το μήκος της διάταξης των επτά λαμπρότερων αστέρων της Μεγάλης Άρκτου. Μια ανέφελη…

    Δείτε περισσότερα
  • Μπορούμε να υπολογίσουμε την πραγματική διάμετρο της Σελήνης με ένα μικρό ερασιτεχνικό τηλεσκόπιο;

    Απάντηση Για να υπολογίσουμε τη διάμετρο (D) της Σελήνης, αρκεί να πάρουμε μια απλή φωτογραφία της και να γνωρίζουμε την εστιακή απόσταση (F) του τηλεσκοπίου με το οποίο πήραμε αυτή τη φωτογραφία. Η Σελήνη είναι τόσο λαμπρή ώστε μπορούμε να τη φωτογραφίσουμε ακόμα και με το πιο μικρό ερασιτεχνικό τηλεσκόπιο. Μετρούμε τη διάμετρο (D´) του ειδώλου της Σελήνης πάνω στο φιλμ, οπότε η απόσταση (r) Γης-Σελήνης βρίσκεται από την πολύ γνωστή και απλή αναλογική σχέση: D/D΄=r/F

    Δείτε περισσότερα
  • Πώς για πρώτη φορά υπολογίστηκε η απόσταση της Σελήνης; Μπορούμε να επαναλάβουμε αυτόν τον υπολογισμό;

    Απάντηση Σήμερα γνωρίζουμε ότι η μέση απόσταση της Σελήνης από τη Γη είναι 384.000 χιλιόμετρα, δηλαδή είναι πολύ κοντά μας. Το φως, για να φτάσει από εκεί σε μας κάνει περίπου ένα δευτερόλεπτο, αλλά για να φτάσουμε εμείς στη Σελήνη με τα πόδια χρειάζονται 8 έτη και 10 μήνες. Αν, όμως, οδηγούμε αυτοκίνητο με 100 χιλιόμετρα την ώρα, φτάνουμε σε 160 ημέρες. Η τροχιά της Σελήνης γύρω από τη Γη δεν είναι κυκλική, αλλά ελλειπτική, και έτσι άλλοτε μας πλησιάζει έως τα 356.000 χιλιόμετρα και άλλοτε απομακρύνεται έως τα 406.000 χιλιόμετρα. Την απόστασή της μπορούμε σήμερα να την υπολογίσουμε με διάφορους τρόπους και με ακρίβεια μερικών εκατοστών του μέτρου. Η πιο παλαιά, όμως, μέθοδος υπολογισμού της απόστασης Γης-Σελήνης είναι πάρα…

    Δείτε περισσότερα
  • Η κλίση του μηνίσκου της Σελήνης σε φάση λίγων ημερών έχει σχέση με τον καιρό;

    Απάντηση Η κλίση του μηνίσκου της Σελήνης σε φάση λίγων ημερών, δηλαδή πριν το πρώτο τέταρτο της Σελήνης (φάση 7 ημερών), που εμφανίζεται στον δυτικό ορίζοντα μετά τη δύση του Ήλιου, απασχολούσε από τα πολύ παλιά χρόνια τους ανθρώπους που ήθελαν να προβλέπουν τον καιρό. Τελικά, η ρήση του λαού «Όρθιο το φεγγάρι, ξάπλα ο καπετάνιος», δηλαδή καλοκαιρία, και το αντίστροφο «Ξάπλα το φεγγάρι, όρθιος ο καπετάνιος», δηλαδή κακοκαιρία, δεν είναι ορθή. Κάθε φθινόπωρο ο λαμπρός μηνίσκος της Σελήνης λίγων ημερών είναι όρθιος και κάθε άνοιξη είναι σε πλάγια θέση, σαν βαρκούλα Πάντα η φθινοπωρινή Σελήνη λίγων ημερών γράφει χαμηλή τροχιά, φωτίζεται από τον Ήλιο από πλάγια θέση και φαίνεται όρθια, ενώ η Σελήνη της άνοιξης στην ίδια φάση γράφει…

    Δείτε περισσότερα
  • Είναι η αυγουστιάτικη Πανσέληνος η πιο εντυπωσιακή του έτους;

    Απάντηση Πολλοί διερωτώνται αν έχουμε την πιο εντυπωσιακή Πανσέληνο του χρόνου τον Αύγουστο, όπως γράφουν οι ποιητές, ή τον Ιανουάριο, όπως υποστηρίζουν οι αστρονόμοι και επιβεβαιώνει η λαϊκή ρήση «του Γενάρη το φεγγάρι παραλίγο ήλιο μοιάζει». Γνωρίζουμε ότι η πιο λαμπρή Πανσέληνος παρατηρείται όταν η τροχιά της είναι ψηλά στον ουρανό, οπότε ελαχιστοποιείται η απορρόφηση του φωτός της από την ατμόσφαιρα της Γης, καθώς διασχίζει μικρότερο ατμοσφαιρικό πάχος. Την πιο υψηλή, όμως, τροχιά του έτους γράφει η Πανσέληνος που είναι πιο κοντά στο χειμερινό ηλιοστάσιο, τότε που ο Ήλιος γράφει την πιο χαμηλή τροχιά του, μια και η Πανσέληνος βρίσκεται πάντα στην αντιδιαμετρική ως προς τον Ήλιο θέση στην ουράνια σφαίρα. Πιο συγκεκριμένα, στο χειμερινό ηλιοστάσιο (22 Δεκεμβρίου) ο Ήλιος…

    Δείτε περισσότερα
  • Γιατί η Σελήνη, όταν παρατηρείται κοντά στον ορίζοντα, φαίνεται μεγάλη;

    Απάντηση Η Σελήνη, όταν την παρατηρούμε, κυρίως κατά τη φάση της Πανσέληνου, αμέσως μετά την ανατολή της ή λίγο πριν τη δύση της, μας φαίνεται ασυνήθιστα μεγάλη σε σχέση με το πώς μας φαίνεται, όταν βρίσκεται πιο ψηλά, κοντά στη μεσουράνηση. Η φαινόμενη διάμετρος της Σελήνης, δηλαδή η γωνία με την οποία βλέπουμε από τη Γη τη διάμετρο του δίσκου της Σελήνης, είναι περίπου μισή μοίρα και είναι ανεξάρτητη από τη θέση της ως προς τον ορίζοντα του τόπου. Το ότι μας φαίνεται, λοιπόν, μεγαλύτερη είναι μια ψευδαίσθηση, και μάλιστα πολύ έντονη. Αυτό συμβαίνει, διότι, όταν παρατηρούμε τη Σελήνη, και ειδικότερα την Πανσέληνο, κοντά στον ορίζοντα, λίγο μετά την ανατολή της ή λίγο πριν από τη δύση της, μας δημιουργείται…

    Δείτε περισσότερα
  • Ποια είναι τα σημαντικότερα χαρακτηριστικά στοιχεία ενός τηλεσκοπίου, που πρέπει να προσέξουμε κατά την αγορά του;

    Απάντηση Τα κύρια χαρακτηριστικά στοιχεία ενός τηλεσκοπίου είναι τα ακόλουθα: Ο τύπος: Διοπτρικό (Διαθλαστικό) ή Κατοπτρικό. Η διάμετρος (D) του αντικειμενικού φακού (για τα διοπτρικά τηλεσκόπια) ή του πρωτεύοντος κατόπτρου (για τα κατοπτρικά). Το είδος της στήριξης: Αλταζιμουθιακή ή Ισημερινή, που σημαίνει ότι το τηλεσκόπιο κινείται παράλληλα και κάθετα προς τον ορίζοντα ή παράλληλα και κάθετα προς τον ισημερινό αντίστοιχα. Η εστιακή απόσταση (F) του αντικειμενικού φακού ή του πρωτεύοντος κατόπτρου. Ο εστιακός λόγος (f/), που ορίζεται ως το πηλίκο της εστιακής απόστασης προς τη διάμετρο (). Η κλίμακα του ειδώλου, που καθορίζει πόσα δεύτερα λεπτά του τόξου της ουράνιας σφαίρας αντιστοιχούν σε 1 mm πάνω στο εστιακό επίπεδο. Η μεγέθυνση (), που είναι ο λόγος της γωνίας με την…

    Δείτε περισσότερα
  • Τι είδους ώρα είναι αυτή που δείχνουν τα ρολόγια μας;

    Απάντηση Με 24 μεσημβρινούς η επιφάνεια της Γης χωρίζεται σε 24 φέτες των 15 μοιρών, οι οποίες λέγονται άτρακτοι. Οι 15 μοίρες αντιστοιχούν σε μία ώρα, αφού οι 360 μοίρες αντιστοιχούν σε 24 ώρες. Η μηδενική άτρακτος εκτείνεται 7,5 μοίρες δεξιά και 7,5 μοίρες αριστερά του μεσημβρινού που περνά από το Αστεροσκοπείο του Greenwich της Αγγλίας. Η χώρα μας βρίσκεται στη δεύτερη άτρακτο, που αρχίζει περίπου από τη Λάρισα και έχει ως κεντρικό μεσημβρινό της αυτόν που περνάει περίπου από την Κωνσταντινούπολη. Τελικά, τα ρολόγια μας στην Ελλάδα δείχνουν τον χρόνο του κεντρικού μεσημβρινού της δεύτερης ατράκτου, που είναι κατά 2 ώρες μεγαλύτερος του χρόνου του Greenwich, δηλαδή του χρόνου της μηδενικής ατράκτου, που λέγεται και Παγκόσμιος Χρόνος (UT). Επιπλέον,…

    Δείτε περισσότερα
  • Τι είναι τα ηλιακά ρολόγια;

    Απάντηση Τα ηλιακά ρολόγια είναι απλά αστρονομικά όργανα με τα οποία βρίσκουμε την ώρα με τη βοήθεια του Ήλιου. Υπολογίζουμε την ώρα από την κατεύθυνση της σκιάς που ρίχνει μια ράβδος που έχει τη διεύθυνση του άξονα περιστροφής της Γης, δηλαδή μιας ράβδου που σκοπεύει τον Πολικό Αστέρα. Πολικό Αστέρα ονομάζουμε τον πιο λαμπρό αστέρα του αστερισμού της Μικρής Άρκτου, που είναι ο μοναδικός ακίνητος αστέρας της ουράνιας σφαίρας, επειδή βρίσκεται σχεδόν πάνω στην προέκταση του άξονα περιστροφής της Γης. Τα ηλιακά ρολόγια λέγονται και σκιαθηρικά ρολόγια, γιατί, για να βρούμε την ώρα, κυνηγάμε τη σκιά τους. Μέχρι το 996 π.Χ., που κατασκευάστηκε το πρώτο μηχανικό ρολόι, τα ηλιακά ρολόγια ήταν τα μοναδικά ρολόγια, και έτσι όλοι σχεδόν οι λαοί…

    Δείτε περισσότερα
  • Πώς μπορούμε πιο απλά να επαναλάβουμε τη μέθοδο του Ερατοσθένη και να υπολογίσουμε την ακτίνα της Γης;

    Απάντηση Ο Ερατοσθένης γνώριζε ότι μια συγκεκριμένη ημέρα του έτους ο Ήλιος κατά τη μεσουράνησή του βρισκόταν ακριβώς στο Ζενίθ της πόλης Συήνη (Syene) της Αιγύπτου. Αυτό το είχε διαπιστώσει τόσο από το γεγονός ότι εκείνη τη στιγμή το μήκος της σκιάς μιας κατακόρυφης ράβδου μηδενιζόταν, όσο και από το γεγονός ότι ο Ήλιος εκείνη τη στιγμή καθρεπτιζόταν στα νερά ενός πηγαδιού πολύ μεγάλου βάθους. Γνώριζε, επίσης, ότι η Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου βρισκόταν στον ίδιο γήινο μεσημβρινό με τη Συήνη, καθώς ο Ήλιος μεσουρανούσε την ίδια στιγμή στις δύο πόλεις, και γνώριζε, επίσης, ότι η μεταξύ τους απόσταση ήταν περίπου 800 χιλιόμετρα (βέβαια, την εποχή εκείνη δεν χρησιμοποιούσαν τα χιλιόμετρα ως μονάδα μέτρησης της απόστασης). Επομένως, τη στιγμή που οι…

    Δείτε περισσότερα
  • Πώς μπορούμε εύκολα να βρούμε τη διάρκεια του έτους και την έναρξη του θέρους και του χειμώνα με τη βοήθεια της σκιάς μιας κατακόρυφης ράβδου;

    Το μήκος της σκιάς που ρίχνει μια κατακόρυφη ράβδος πάνω σε ένα οριζόντιο επίπεδο (γνώμονας) κατά τη μεσουράνηση του Ήλιου (μεσημβρινή σκιά) είναι μεν το μικρότερο της ημέρας και δείχνει τη διεύθυνση Βορρά-Νότου (βλ. Ερωτήσεις 14 & 15), αλλά μεταβάλλεται από ημέρα σε ημέρα. Το μικρότερο μεσημβρινό μήκος του έτους σημειώνεται στις 21 Ιουνίου (θερινό ηλιοστάσιο – έναρξη θέρους) και το μεγαλύτερο μεσημβρινό μήκος σημειώνεται στις 22 Δεκεμβρίου (χειμερινό ηλιοστάσιο – έναρξη χειμώνα). Επομένως, έτσι βρίσκουμε την έναρξη του θέρους και του χειμώνα, καθώς και τη διάρκεια του έτους.  

    Δείτε περισσότερα
  • Πώς μπορούμε να βρούμε τη διεύθυνση Βορρά-Νότου με τη βοήθεια της σκιάς μιας κατακόρυφης ράβδου;

    Απάντηση Η σκιά που ρίχνει μια κατακόρυφη ράβδος πάνω σε ένα οριζόντιο επίπεδο (γνώμονας) παίρνει το ελάχιστο μήκος της κατά τη διάρκεια της ημέρας, όταν ο Ήλιος μεσουρανεί (μεσημβρινή σκιά). Τη στιγμή εκείνη η σκιά κατευθύνεται προς τον Βορρά. Η διεύθυνση αυτή της μικρότερης ημερήσιας σκιάς της κατακόρυφης ράβδου πρακτικά βρίσκεται εύκολα, ως η διχοτόμος δύο ισομηκών σκιών που μπορούμε να σημειώσουμε πριν και μετά τη μεσουράνηση του Ήλιου. Για έναν πιο ακριβή προσδιορισμό της διεύθυνσης Βορρά-Νότου, που είναι απαραίτητος για την κατασκευή ηλιακών ρολογιών, παίρνουμε περισσότερα ζεύγη ισομηκών σκιών και η κοινή διχοτόμος όλων αυτών των γωνιών συμπίπτει με τη διεύθυνση της μικρότερης ημερήσιας σκιάς της ράβδου, που κατευθύνεται ακριβώς προς τον γεωγραφικό ή αστρονομικό Βορρά. Αξίζει να σημειώσουμε…

    Δείτε περισσότερα
  • Ποιο είναι το αρχαιότερο αστρονομικό όργανο;

    Απάντηση Το πιο απλό αστρονομικό όργανο, αλλά και το πρώτο που χρησιμοποίησε ο άνθρωπος για τον προσδιορισμό αστρονομικών μεγεθών, λέγεται Γνώμονας. Ο Γνώμονας είναι μια ράβδος γνωστού μήκους στηριγμένη κάθετα σε ένα οριζόντιο επίπεδο. Από το μήκος και μόνο της σκιάς που ρίχνει η κατακόρυφη ράβδος πάνω στο οριζόντιο επίπεδο κατά τη στιγμή της μεσουράνησης του Ήλιου, που είναι το μικρότερο της ημέρας και λέγεται μήκος της μεσημβρινής σκιάς, μπορούμε να βρούμε: Τη διεύθυνση Βορρά-Νότου Τη διάρκεια του έτους Την έναρξη και τη διάρκεια των εποχών Το γεωγραφικό πλάτος του τόπου Τη λόξωση της εκλειπτικής, δηλαδή τη γωνία του επιπέδου της ετήσιας περιφοράς της Γης γύρω από τον Ήλιο (επίπεδο εκλειπτικής) με το επίπεδο του ουράνιου ισημερινού (η επέκταση του…

    Δείτε περισσότερα
  • Γιατί το Πάσχα δεν το γιορτάζουν πάντα όλοι οι Χριστιανοί μαζί;

    Απάντηση Πράγματι, το ορθόδοξο Πάσχα συνήθως εορτάζεται μια εβδομάδα μετά το Πάσχα των Δυτικών, αλλά μπορεί να καθυστερήσει και έναν μήνα ή να συμπέσει η ημερομηνία εορτασμού. Η Πρώτη Οικουμενική Σύνοδος, στη Νίκαια της Βιθυνίας, το 325 μ.Χ., με την προσωπική παρέμβαση του Μεγάλου Κωνσταντίνου, όρισε ως ημερομηνία του Πάσχα την «πρώτη Κυριακή μετά την Πανσέληνο που συμβαίνει αμέσως μετά την εαρινή ισημερία». Στην περίπτωση, όμως, που η πρώτη εαρινή πανσέληνος πέφτει Κυριακή, το Πάσχα εορτάζεται την επόμενη Κυριακή, ώστε να μη συμπέσει με το εβραϊκό Πάσχα. Εμείς, οι Ορθόδοξοι, σεβόμενοι την παράδοση, τηρούμε για τον εορτασμό του Πάσχα τις ημερομηνίες που υπολόγισε τότε το Πατριαρχείο της Αλεξάνδρειας με βάση, από τη μια μεριά, την απόφαση της Πρώτης Οικουμενικής Συνόδου…

    Δείτε περισσότερα
  • Τι είναι το παλιό και τι το νέο ημερολόγιο;

    Απάντηση Το παλαιό ή ιουλιανό ημερολόγιο είναι το ημερολόγιο που καθιερώθηκε από τον Ρωμαίο αυτοκράτορα Ιούλιο Καίσαρα το 44 π.Χ. με τη βοήθεια του Έλληνα αστρονόμου Σωσιγένη. Ο Σωσιγένης θεώρησε ότι η διάρκεια του έτους είναι 365 ημέρες και 6 ώρες. Επομένως, το ιουλιανό ημερολόγιο, που είναι σήμερα γνωστό ως Παλιό ημερολόγιο, καθιέρωσε τη διάρκεια του έτους με 365 ημέρες. Ωστόσο, ένα έτος ανά τέσσερα είναι προσαυξημένο με μια επιπλέον ημέρα. Η ημέρα αυτή ονομάστηκε «δις έκτη» (bis sextus), διότι αυτή προστίθετο μετά την «έκτη προ των καλενδών» του Μαρτίου. Τα αντίστοιχα έτη με 366 ημέρες ονομάσθηκαν δίσεκτα έτη. Η πραγματική, όμως, διάρκεια του έτους είναι 365 ημέρες, 5 ώρες, 48 πρώτα λεπτά και 46 δεύτερα. Επομένως, το ιουλιανό ημερολόγιο…

    Δείτε περισσότερα
Επιστροφή στην κορυφή κουμπί